Για δεκαετίες, η Σαουδική Αραβία και άλλα κράτη του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου ("GCC") θεωρούσαν ως σοβαρή απειλή τους μη κρατικούς δρώντες του Άξονα Αντίστασης της Δυτικής Ασίας, με αιχμή του δόρατος το Ιράν.
Giorgio Cafiero - thecradle.co / Παρουσίαση Freepen.gr
Ως αντεπαναστατικά κράτη, οι ηγέτες της Σαουδικής Αραβίας, των ΗΑΕ και του Μπαχρέιν αντιλαμβάνονται ομάδες όπως η Χαμάς, η Χεζμπολάχ του Λιβάνου και η Ανσαράλα της Υεμένης ως οντότητες που αμφισβητούν επικίνδυνα το περιφερειακό status quo, ιδίως την κυριαρχία του δυτικού imperium.
Ένας λόγος για τον οποίο ορισμένα κράτη μέλη του ΣΣΚ θέλουν να δουν τον ισραηλινό πόλεμο στη Γάζα να τελειώνει το συντομότερο δυνατό αφορά τους φόβους τους για το πώς θα ενεργήσουν -και θα επωφεληθούν- οι ομάδες που πρόσκεινται στο Ιράν, καθώς η κρίση θα επεκταθεί περαιτέρω σε άλλα μέρη της περιοχής.
Τέσσερις μήνες μετά την επιχείρηση "Al-Aqsa Flood" της Χαμάς και τον επακόλουθο ισραηλινό πόλεμο στη Γάζα, το καθεστώς του Άξονα της Αντίστασης έχει αναβαθμιστεί σε ολόκληρη την περιοχή. Αυτό έχει συρρικνώσει τον χώρο για τις προσπάθειες εξομάλυνσης με το Ισραήλ και έχει ασκήσει ανεπιθύμητη πίεση σε εκείνους τους ηγέτες που έχουν ήδη δεσμούς με το Τελ Αβίβ.
Υποστήριξη της αντίστασης στον "αραβικό δρόμο"
Καθώς το αντι-αμερικανικό συναίσθημα στον αραβικό κόσμο αυξάνεται στα υψηλότερα επίπεδα από την εισβολή στο Ιράκ το 2003, υπάρχει ένα αυξανόμενο κύμα συμπάθειας για τους φορείς στην αραβική περιοχή που αμφισβητούν ενεργά τα αμερικανικά και ισραηλινά συμφέροντα.
Οι εξέχουσες σουνιτικές προσωπικότητες και ομάδες της "αραβικής οδού" που εκφράζουν την υποστήριξή τους στους φορείς του άξονα της Αντίστασης θυμίζουν την ενότητα της περιοχής το 2006, όταν οι Άραβες όλου του φάσματος χαιρέτισαν τη Χεζμπολάχ για τις ηλεκτρισμένες επιδόσεις της στο πεδίο της μάχης ενάντια στο κράτος κατοχής.
Σε ολόκληρη την περιοχή, ο πόλεμος των 33 ημερών θεωρήθηκε ως μια "αραβική νίκη" που άφησε το Ισραήλ ταπεινωμένο. Ο Τζόσουα Λάντις, διευθυντής του Κέντρου Μελετών Μέσης Ανατολής στο Πανεπιστήμιο της Οκλαχόμα, έγραψε πρόσφατα σε άρθρο του Responsible Statecraft ότι "[ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο] Μπάιντεν υποστήριξε τον πόλεμο του Ισραήλ κατά των Παλαιστινίων και φούντωσε τα αντιαμερικανικά και αντιδυτικά αισθήματα σε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο. Έχει δώσει νέα πνοή στο μέτωπο της αντίστασης".
Η προοπτική ο πόλεμος του Ισραήλ κατά της Γάζας να έχει "ριζοσπαστικοποιητικές" επιπτώσεις στους υπηκόους του GCC θα αποτελούσε σοβαρή ανησυχία για τους κυβερνητικούς αξιωματούχους στη Σαουδική Αραβία και σε άλλα αραβικά κράτη του Περσικού Κόλπου, όπου οι αρχές θεωρούν εδώ και καιρό αναγκαία τον έλεγχο της κοινής γνώμης και την πάταξη του ακτιβισμού της βάσης που απειλεί τη νομιμότητά τους.
Στη Σαουδική Αραβία, και πιθανότατα και αλλού στον Κόλπο, οι ενδείξεις αυξάνονται για αυξανόμενη συμπάθεια προς τη Χαμάς, καθώς η ομάδα αντιστέκεται σθεναρά στη βίαιη επίθεση του Ισραήλ στη Γάζα.
Χαμάς
Η φιλοϊσραηλινή δεξαμενή σκέψης The Washington Institute for Near East Policy (WINEP) διεξήγαγε δημοσκόπηση στη Σαουδική Αραβία μεταξύ 14 Νοεμβρίου και 6 Δεκεμβρίου 2023, από την οποία προέκυψε ότι το 96% των πολιτών του βασιλείου συμφωνεί πως "οι αραβικές χώρες θα πρέπει να διακόψουν αμέσως όλες τις διπλωματικές, πολιτικές, οικονομικές και οποιεσδήποτε άλλες επαφές με το Ισραήλ, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη στρατιωτική του δράση στη Γάζα".
Η έρευνα του WINEP αποκάλυψε επίσης ότι το ποσοστό των Σαουδαράβων που έχουν θετική στάση απέναντι στη Χαμάς εκτοξεύτηκε από το 10 στο 40% από τον Αύγουστο του 2023.
Η Mira al-Hussein, κοινωνιολόγος από τα Εμιράτα και ερευνητής στο Κέντρο Alwaleed bin Talal του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, δηλώνει στο The Cradle:
"Υπάρχουν φράσεις και αισθητικές που έχουν γίνει δημοφιλείς από τους μαχητές της Χαμάς και οι οποίες υιοθετήθηκαν γρήγορα στον Κόλπο. Το γεγονός ότι οι φράσεις αυτές αποτελούν μέρος της καθημερινής χρήσης προσφέρει εύλογη άρνηση σε όσους τις επαναλαμβάνουν. Όσον αφορά την αισθητική, όχι μόνο το keffiyeh έχει επιστρέψει στις μεγάλες πόλεις του Κόλπου, αλλά και το κόκκινο τρίγωνο είναι πλέον μια μοντέρνα προσθήκη στα γραφικά της μόδας".
Απόκλιση μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων
Στο πλαίσιο του GCC, η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ θα ανησυχούσαν περισσότερο για την αυξανόμενη συμπάθεια, ή ακόμη και την ευθεία υποστήριξη, προς τη Χαμάς μεταξύ των Αράβων στον Περσικό Κόλπο. Ωστόσο, το Αμπού Ντάμπι και το Ριάντ δεν βρίσκονται στην ίδια σελίδα όταν πρόκειται να εμπλακούν με την παλαιστινιακή ομάδα αντίστασης. Επιπλέον, οι προοπτικές τους σχετικά με την αλλαγή της στάσης των υπηκόων του GCC απέναντι στη Χαμάς είναι διαφορετικές. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα είναι αυστηρά αντίθετα στη Χαμάς επειδή αποτελεί παρακλάδι της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και για άλλους ιδεολογικούς λόγους. Το Άμπου Ντάμπι "δεν είναι διατεθειμένο να δεχτεί κανενός είδους ισλαμιστικό κίνημα", λέει στο The Cradle ο Aziz Alghashian, συνεργάτης στο Πανεπιστήμιο Lancaster της Βρετανίας. Ωστόσο, η Σαουδική Αραβία είναι "λίγο πιο ρεαλιστική" και το Ριάντ, παρά το γεγονός ότι δεν αποδέχεται τη Χαμάς, αναγνωρίζει την ομάδα ως "αναπόφευκτο μέρος του παλαιστινιακού ζητήματος".
Μιλώντας στο The Cradle, η Zakaryia al-Muharrmi, ακαδημαϊκός και συγγραφέας από το Ομάν, συμφωνεί:
"Υπάρχει μια σαφής απόκλιση [που] μπορεί να παρατηρηθεί στη Μέση Ανατολή [Δυτική Ασία] όσον αφορά τη δέσμευση με τη Χαμάς. Το Βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας, έχοντας υποδεχθεί ηγέτες της Χαμάς λίγους μήνες πριν από τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου, διατηρεί μια ρεαλιστική στάση. Ενώ ανησυχεί για μια πιθανή προσέγγιση Χαμάς-Ιράν, αποφεύγει την ιδεολογική καταδίκη. Αντίθετα, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν ξεκινήσει μια πορεία μεγαλύτερου θρησκευτικού ανοίγματος, μια κίνηση που συναντά την αντίσταση ορισμένων στοιχείων της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, συμπεριλαμβανομένης της Χαμάς".
"Είναι πιθανό ότι σε αυτό το εξελισσόμενο σκηνικό θα υπάρξουν πρωτοβουλίες που θα στοχεύουν στην αντιμετώπιση της δημοτικότητας της Χαμάς, όπως η ενίσχυση σαλαφιστικών παρατάξεων κατά της Αδελφότητας ή εθνικιστικών κινημάτων", προσθέτει.
Τελικά, ενώ η πλειονότητα των Σαουδαράβων, τουλάχιστον σύμφωνα με τη δημοσκόπηση της WINEP, εξακολουθεί να μην υποστηρίζει τη Χαμάς, η αύξηση κατά 30% της υποστήριξης προς την παλαιστινιακή ομάδα είναι ωστόσο αξιοσημείωτη.
Αυτή η αλλαγμένη αντίληψη για τη Χαμάς μεταξύ ενός μεγάλου τμήματος του βασιλείου υπογραμμίζει την ευρεία υποστήριξη της παλαιστινιακής υπόθεσης και την απόρριψη από τον σαουδαραβικό λαό της αντίληψης πως το ζήτημα της Παλαιστίνης μπορεί απλώς να θαφτεί κάτω από τα συντρίμμια των συμφωνιών εξομάλυνσης.
Σε όλο τον Περσικό Κόλπο, η παλαιστινιακή υπόθεση είναι σημαντική, αλλά υπάρχει επίσης η ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση ότι οι εσωτερικές διαμάχες μεταξύ των διαφόρων παλαιστινιακών ομάδων έχουν συμβάλει στα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο παλαιστινιακός λαός.
Η Haila al-Mekaimi, καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Κουβέιτ, εξηγεί στο The Cradle πως:
"Η πραγματικότητα της λαϊκής θέσης στον Κόλπο είναι ότι υποστηρίζει τον παλαιστινιακό λαό και ο παλαιστινιακός λαός έχει γίνει θύμα των εξτρεμιστικών ισραηλινών πολιτικών από τη μια πλευρά και από την άλλη θύμα των διαμάχης μεταξύ των παλαιστινιακών φατριών".
Η Ανσαράλα της Υεμένης
Οι Άραβες σε ολόκληρη την περιοχή θεωρούν επίσης συνήθως τις ναυτικές επιχειρήσεις που διεξάγονται από τις ένοπλες δυνάμεις της Υεμένης που πρόσκεινται στην Ανσαράλα εναντίον πλοίων που συνδέονται με το Ισραήλ και διασχίζουν την Ερυθρά Θάλασσα ως νόμιμη ενέργεια στο πλαίσιο της γενοκτονίας στη Γάζα.
Η "Ευθύνη για Προστασία" (R2P), που αναπτύχθηκε από τη Διεθνή Επιτροπή για την Επέμβαση και την Κρατική Κυριαρχία το 2001, γεννήθηκε από τις μαζικές δολοφονίες στη Ρουάντα και την πρώην Γιουγκοσλαβία τη δεκαετία του 1990, όταν οι δυτικοί φιλελεύθεροι πίστευαν ότι η στρατιωτική δράση ήταν απαραίτητη για να γλιτώσει ο κόσμος από τη γενοκτονία και άλλα σοβαρά εγκλήματα.
Μια άποψη που υποστηρίζεται από πολλούς στον αραβικό κόσμο είναι ότι οι επιθέσεις της Ansarallah κατά της παγκόσμιας ναυτιλίας είναι ομοίως δικαιολογημένες, ενώ κανένας δυτικός υπεύθυνος χάραξης πολιτικής δεν επικαλείται την R2P σε σχέση με τον πόλεμο του Ισραήλ στη Γάζα. Όπως εξηγεί ο μελετητής Muharrmi:
"Οι απόψεις για τους Χούθι μεταξύ του αραβικού κοινού ήταν ιστορικά διχασμένες. Οι εθνικιστές, όπως οι υποστηρικτές της παναραβικής ενότητας, τείνουν να τους αντιλαμβάνονται ως ένα εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα που αντιστέκεται στην επέμβαση των μοναρχιών του Κόλπου, που θεωρούνται ευθυγραμμισμένες με τη Δύση. Οι ισλαμιστές και ορισμένα καθεστώτα του Κόλπου, από την άλλη πλευρά, θεωρούσαν τους Χούτι ως ένα σιιτικό εξτρεμιστικό κίνημα που ενεργούσε ως πληρεξούσιος του Ιράν. Επέκριναν επίσης τη χρήση ιρανικού οπλισμού από τους Χούθι εναντίον της σουνιτικής πλειοψηφίας στην Υεμένη. Ωστόσο, τα πρόσφατα γεγονότα οδήγησαν σε μια μεταστροφή της αραβικής κοινής γνώμης. Η αναχαίτιση ισραηλινών πλοίων από τους Χούτι, ακολουθούμενη από την επακόλουθη αμερικανοβρετανική επίθεση εναντίον τους, έχει συγκεντρώσει συμπάθεια και υποστήριξη από διάφορους τομείς. Ορισμένοι βλέπουν τώρα τους Χούθι ως συμμάχους στον ευρύτερο αγώνα κατά της ισραηλινής κατοχής μαζί με τους Παλαιστίνιους".
Χεζμπολάχ του Λιβάνου
Ο φορέας του Άξονα της Αντίστασης που έχει αποκτήσει τη μικρότερη φήμη στον Περσικό Κόλπο από τις 7 Οκτωβρίου είναι η Χεζμπολάχ του Λιβάνου. Οι υπήκοοι του GCC, σε γενικές γραμμές, συνεχίζουν να βλέπουν τη λιβανέζικη οργάνωση υπό αρνητικό, σεχταριστικό πρίσμα.
Ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες γι' αυτό είναι η εμπλοκή του κινήματος στον πόλεμο στη Συρία. Ενώ τα περισσότερα αραβικά κράτη του Περσικού Κόλπου έχουν επιδιορθώσει τους δεσμούς τους με την κυβέρνηση της Δαμασκού από τα τέλη του 2018, αυτή η προσέγγιση με τον Σύριο πρόεδρο Μπασάρ αλ Άσαντ δεν είναι απαραίτητα ευπρόσδεκτη μεταξύ των Σαουδαράβων και άλλων υπηκόων του GCC.
Η στρατιωτική επέμβαση της Χεζμπολάχ στη Συρία, η οποία εντάθηκε το Μάιο/Ιούνιο του 2013 με τη μάχη για το Qusair, συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στο να θεωρούν πολλοί στο GCC τη λιβανέζικη σιιτική ομάδα ως έναν όλο και πιο μοχθηρό παράγοντα που ενεργεί για λογαριασμό των ιρανικών συμφερόντων στην περιοχή. Σύμφωνα με τον κοινωνιολόγο των Εμιράτων Hussein:
"Τα καθεστώτα του Κόλπου και ο πληθυσμός τους είναι εξαιρετικά δύσπιστοι απέναντι στη Χεζμπολάχ. Εκτός από το σεχταριστικό στοιχείο, δεν ξεχνιέται ο ρόλος της Χεζμπολάχ στη Συρία. Η γενική αντίληψη γύρω από την αντιστασιακή-ελαφριά αντίδρασή τους στον συνεχιζόμενο πόλεμο στη Γάζα έχει ενισχύσει τις πεποιθήσεις για τον πολιτικό καιροσκοπισμό του Ιράν όσον αφορά την Παλαιστίνη. Οι Χούτι φαίνεται να αποτελούν εξαίρεση, καθώς δε θεωρούνται τόσο στενά συνδεδεμένοι με το Ιράν όσο η Χεζμπολάχ".
Ορισμένοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι η δυνατότητα της Χεζμπολάχ να ανακτήσει την ευρεία αραβική υποστήριξη που απολάμβανε το 2006 θα συνδεθεί με το πώς η λιβανέζικη δύναμη θα ενεργήσει εναντίον του Ισραήλ στο εγγύς μέλλον. Όπως υποστηρίζει ο Muharrmi:
"Μετά την αντίστασή της κατά του Ισραήλ το 2006, η Χεζμπολάχ απολάμβανε μια αύξηση της υποστήριξης της αραβικής κοινής γνώμης. Ωστόσο, η ευθυγράμμισή της με το συριακό καθεστώς κατά τη διάρκεια της εξέγερσης αμαύρωσε αυτή την εικόνα για πολλούς. Ενώ η πρόσφατη συμμετοχή της στον πόλεμο κατά του Ισραήλ απέσπασε κάποιο σεβασμό, ο σκεπτικισμός γύρω από το περιορισμένο εύρος της συμμετοχής της παραμένει σε ένα σημαντικό τμήμα του αραβικού κοινού".
"Οι μελλοντικές αντιπαραθέσεις μεταξύ της Χεζμπολάχ και του Ισραήλ", προσθέτει, "μπορεί να δουν μια αναβίωση της ευρύτερης δημοτικότητάς της. Η πορεία προς τα εμπρός είναι πιθανό να εξαρτηθεί από τις δράσεις του κόμματος στο έδαφος".
Πίεση στον Περσικό Κόλπο
Είναι δύσκολο να υπερεκτιμήσει κανείς τον βαθμό στον οποίο η επιχείρηση Al-Aqsa Flood και τα γεγονότα που ακολούθησαν την 7η Οκτωβρίου έχουν αλλάξει τη Δυτική Ασία. Η αλληλεγγύη προς τους Παλαιστίνιους στη Γάζα που εξέφρασαν οι υπήκοοι του GCC μιλάει για μια ανανεωμένη αίσθηση παναραβικής ενότητας μεταξύ των αραβικών κοινωνιών ως αποτέλεσμα των ισραηλινών εγκλημάτων στον πολιορκημένο θύλακα, η οποία προκάλεσε ισχυρά συναισθήματα σε όλη την περιοχή.
Το μποϊκοτάζ των ισραηλινών, αμερικανικών και γερμανικών προϊόντων από τους Άραβες του Περσικού Κόλπου υπογραμμίζει πόσο διαδεδομένη είναι η αλληλεγγύη προς τους Παλαιστίνιους τους τελευταίους τέσσερις μήνες.
Αφού καταλαγιάσει η σκόνη στη Γάζα, αυτό που μένει να δούμε είναι αν ή πότε αυτές οι κοινωνικές δυναμικές στον Κόλπο θα οδηγήσουν τις αρχές του GCC να αλλάξουν τις κρατικές πολιτικές απέναντι στο Ισραήλ-Παλαιστίνη και τις ΗΠΑ.
Σε κάθε περίπτωση, οι Άραβες ηγέτες του Περσικού Κόλπου θα αντιμετωπίσουν, τουλάχιστον, νέες πιέσεις για να αποκρύψουν τη δέσμευσή τους με το Τελ Αβίβ και ταυτόχρονα να ικανοποιήσουν τα δημόσια αισθήματα σε μια εποχή που η οργή προς το Ισραήλ και τις ΗΠΑ συνεχίζει να αυξάνεται.