 |
| Photo: Grigoriy Sisoev, RIA Novosti |
Η Ρωσία και η Κίνα δεν ταιριάζουν στο διεθνές σύστημα που χτίστηκε υπό τη δυτική αιγίδα μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Είναι λοιπόν υπέρ της αντικατάστασής του. Και είναι πιο εύκολο να το αλλάξουμε μαζί.
Του Fyodor Lukyanov, του αρχισυντάκτη του Russia in Global Affairs, του προέδρου του Προεδρείου του Συμβουλίου για την Εξωτερική και Αμυντική Πολιτική και διευθυντή έρευνας της Διεθνούς Λέσχης Συζητήσεων Valdai - https://www.rt.com/news/573460-two-powers-share-the-same-goal/ / Παρουσίαση Freepen.gr
«Ελπίζουμε ότι ο κόσμος θα γίνει καλύτερος και έχουμε λόγους να πιστεύουμε πως θα γίνει. Ταυτόχρονα, γνωρίζουμε καλά ότι το μέλλον είναι λαμπρό, αλλά ο δρόμος προς τα εκεί έχει πολλές στροφές».
Αυτή η δήλωση του Σι Τζινπίνγκ, η οποία απηχεί ένα παρόμοιο επιχείρημα του Μάο Τσε Τουνγκ τη δεκαετία του 1940, είναι ακριβώς δέκα ετών. Ο πρόσφατα εκλεγμένος Πρόεδρος της Κίνας πραγματοποιούσε την πρώτη του επίσημη επίσκεψη στη Μόσχα, κατά την οποία έδωσε διάλεξη στο Πανεπιστήμιο MGIMO.
Μια δεκαετία αργότερα, ο Xi επέστρεψε στη Ρωσία αυτή την εβδομάδα στην αρχή της τρίτης θητείας του στο τιμόνι, και θα μπορούσατε να πείτε ότι είχε δίκιο τότε. Τα τελευταία χρόνια ήταν γεμάτα ανατροπές και ο κόσμος πρόκειται να δει ίσως ακόμη περισσότερα. Στο μεταξύ, η ρητορική της κινεζικής ηγεσίας έχει αλλάξει ελάχιστα.
Είναι μια ιδιαιτερότητα της πολιτικής κουλτούρας του γιγαντιαίου γείτονά μας ότι η γλώσσα είναι πάντα εξαιρετικά καλογυαλισμένη, ώστε να μην μπορεί κανείς να τη διαλέξει. Μόνο οι λεπτοί γνώστες μπορούν να συλλάβουν αποχρώσεις που χρησιμεύουν ως δείκτες αλλαγών στην πολιτική γραμμή. Και ακόμη και τότε, σχετίζεται κυρίως με την εσωτερική ανάπτυξη της Κίνας. Το μήνυμα που μεταφέρεται στον έξω κόσμο δεν παρουσιάζει σχεδόν καθόλου διακυμάνσεις. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως η πραγματική πορεία δεν αλλάζει.
Τι συνέβη τα δέκα χρόνια από εκείνη την επίσκεψη, η οποία ήταν επίσης πολύ σημαντική και ουσιαστική; Στην Κίνα, η βασιλεία του Xi ήταν μια περίοδος επανεξέτασης της τροχιάς ανάπτυξης. Η χρυσή εποχή της παγκοσμιοποίησης, από την οποία το Πεκίνο ωφελήθηκε τεράστια, ουσιαστικά τελείωσε με την κρίση του 2008. Τότε έγινε σαφές ότι το παγκόσμιο σύστημα άρχιζε να αντιμετωπίζει σοβαρές διαταραχές, η διαχείριση των οποίων θα ήταν το κύριο καθήκον κάθε σημαντικού παράγοντα.
Για δικό τους όφελος και σε βάρος άλλων, οι Κινέζοι αντιμετώπισαν την ύφεση πιο γρήγορα και ευκολότερα από άλλους και ενίσχυσαν τη θέση τους. Και το παλιό μοντέλο, στο οποίο οι ΗΠΑ βολεύονταν και μάλιστα ενθαρρύνονταν από την ανάπτυξη της Κίνας και επωφελήθηκαν από αυτήν, δεν είναι πλέον προς το συμφέρον της Αμερικής. Το Πεκίνο άρχισε να γίνεται αντιληπτό ως ο κύριος ανταγωνιστής ικανός να αμφισβητήσει τον παγκόσμιο ηγεμόνα. Και έχει βγει μόνο ένα συμπέρασμα - περιορισμός σε όλα τα μέτωπα.
Εκτός από την αλλαγή των εξωτερικών συνθηκών, η προοπτική του ίδιου του Xi έπαιξε ρόλο. Είναι περισσότερο προσανατολισμένος από τους προκατόχους του στην εμπειρία της ίδιας της Κίνας, από την κλασική φιλοσοφία έως τα διάφορα στάδια της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Η συγχώνευση της αρχαίας παράδοσης με επιρροές από τη σύγχρονη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας δημιουργεί ήδη μια χαρακτηριστική κατασκευή που δεν μπορεί να υποψιαστεί κανείς πως είναι μια μετάβαση σε ένα σύστημα δυτικού τύπου (σε μια προηγούμενη περίοδο μεταρρύθμισης, τέτοιες προσδοκίες υπήρχαν μεταξύ των ΗΠΑ και των συμμάχων τους).
Η δεκαετία του Xi σημαδεύτηκε από μια ταχεία κλιμάκωση όλων των αντιφάσεων του κόσμου. Το σχέδιο του ΚΚΚ ήταν αρχικά να ενισχύσει την Κίνα προκειμένου να εξασφαλίσει την ανάπτυξή της και, στο μέτρο του δυνατού, να αποφύγει την εμπλοκή σε συγκρούσεις. Η ανάπτυξη ικανοτήτων συνεπάγεται επίσης αύξηση της αυτοπεποίθησης. Και οι προκλητικές ενέργειες εξωτερικών δυνάμεων, οι οποίες έχουν τους δικούς τους τρόπους να ανταποκρίνονται στις ίδιες ανησυχητικές συνθήκες, ανάγκασαν το Πεκίνο να απαντήσει.
Η Κίνα, χτυπημένη από την πανδημία του κορωνοϊού, προσέγγισε την ουκρανική κρίση με την κατανόηση ότι μια εποχή ηρεμίας έχει τελειώσει. Και περαιτέρω επιτυχία είναι δυνατή όχι με την αποφυγή διεθνών συγκρούσεων, όπως προτιμούσε το Πεκίνο, αλλά με την εμπλοκή σε αυτές με ουσιαστικό τρόπο. Επιπλέον, όσον αφορά τις συσσωρευμένες δυνατότητές της, η Κίνα είναι καλύτερα προετοιμασμένη για περιόδους αναταραχής από πολλές άλλες χώρες. Αυτό δεν αφαιρεί τους κινδύνους και δεν τους εξαλείφει.
Στη Ρωσία, τα τελευταία δέκα χρόνια ήταν μια περίοδος όχι μικρής ανατροπής. Η λογική είναι εν μέρει παρόμοια, αν και οι συνθήκες είναι φυσικά πολύ διαφορετικές. Για την Κίνα, ωστόσο, τα τέλη του 20ου και οι αρχές του 21ου αιώνα ήταν μια περίοδος άνευ προηγουμένου ανάπτυξης, ενώ για τη Ρωσία ήταν μια περίοδος βαθιάς παρακμής και δύσκολης ανάκαμψης. Ωστόσο, η Ρωσία αντιμετώπισε επίσης την εξάντληση του προηγούμενου αναπτυξιακού της μοντέλου. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, το επίκεντρο ήταν η ενσωμάτωση στο διεθνές σύστημα που κυριαρχείται από τη Δύση. Η Ρωσία έχει σημειώσει πρόοδο σε αυτό το μονοπάτι (αν και όχι στον ίδιο βαθμό με την Κίνα). Στα τέλη της δεκαετίας του 2000 και ιδιαίτερα στις αρχές του 2010, ωστόσο, οι περιορισμοί του έγιναν εμφανείς.
Πρώτον, οικονομικός: οι εξωτερικοί παράγοντες φυσικά δεν ενδιαφέρθηκαν να δουν τη Ρωσία να ανεβαίνει πάνω από ένα ορισμένο επίπεδο, και υπήρχε έλλειψη βούλησης από την πλευρά τους να διασφαλίσουν ότι αυτό το εμπόδιο θα μπορούσε να ξεπεραστεί ανεξάρτητα.
Δεύτερον , η γεωπολιτική σύγκρουση άρχισε να κλιμακώνεται γρήγορα. Η Ρωσία είχε φτάσει και εδώ ένα ταβάνι. Οι συνεργάτες της δεν ήθελαν να το βοηθήσουν άλλο και αποδείχτηκε αδύνατο να φτάσει μόνη της στον επόμενο όροφο, διατηρώντας τις βασικές παραμέτρους της προηγούμενης πορείας. Πολύ περισσότερο γιατί η Μόσχα, όπως και το Πεκίνο, ένιωθε πως το ίδιο το σύστημα στο οποίο της είχε ζητηθεί να ενσωματωθεί τις προηγούμενες δεκαετίες είχε αρχίσει να αλλάζει.
Τα παραπάνω είναι φυσικά ένα πρόχειρο σκίτσο που αφήνει πολλές αποχρώσεις. Μας επιτρέπει όμως να καταλάβουμε γιατί η σημερινή προσέγγιση μεταξύ Μόσχας και Πεκίνου, εκτός από διάφορες ευκαιριακές βάσεις, έχει μια αρκετά γερή βάση. Οι χώρες μας, η καθεμία για τους δικούς της λόγους, δεν εντάσσονται και δεν πρόκειται να ενταχθούν στο διεθνές σύστημα που χτίστηκε υπό την αιγίδα της Δύσης μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Γι' αυτό είναι υπέρ της αντικατάστασής του και είναι πιο εύκολο να το αλλάξουμε μαζί.
Οι Κινέζοι είναι σχολαστικοί με τη διατύπωσή τους, γυαλίζοντας τη σε μια εκθαμβωτική λάμψη που δεν αφήνει περιθώρια για περιττές σκέψεις. Και πάντα πρόσεχαν να αποφεύγουν τους όρους «συμμαχία» ή «ένωση» γιατί υπονοούν κάτι δεσμευτικό, που δεν είναι καθόλου η προσέγγισή τους.
Μετά τις συνομιλίες του με τον Πούτιν, ο Σι είπε: «Οι σινο-ρωσικές σχέσεις έχουν υπερβεί τις διμερείς σχέσεις και είναι ζωτικής σημασίας για τη σύγχρονη παγκόσμια τάξη πραγμάτων και το πεπρωμένο της ανθρωπότητας».
Με άλλα λόγια, τους βλέπει ως δεσμούς που αποτελούν ένα ολιστικό φαινόμενο και ως τέτοιοι λειτουργούν ως παράγοντας της παγκόσμιας τάξης. Αυτό είναι το πιο κοντινό που έχει φτάσει ο Κινέζος ηγέτης στο να περιγράψει σχέσεις συμμαχικού τύπου. Μια ποιοτική αλλαγή.