 |
| pixabay / TheDigitalArtist |
Του Στρατή Μαζίδη
Δυστυχώς τα παθήματα της ιστορίας δε γίνονται μαθήματα. Αριθμούς είχαμε πάντα, πχ σε ταυτότητες, διαβατήρια, εκλογικά βιβλιάρια, διπλώματα οδήγησης, φοιτητικές ταυτότητες κ.ο.κ. Όμως η κοινωνία δεν ήταν ηλεκτρονική. Επρόκειτο για έγγραφα. Αργότερα μπήκε σιγά σιγά στη ζωή μας ο ΑΦΜ. Με την πάροδο των ετών, όποιος δεν είχε ΑΦΜ, ήταν οικονομικά αποκλεισμένος. Το ίδιο συνέβη και με τον ΑΜΚΑ. Δεν έχεις ΑΜΚΑ, δεν έχεις περίθαλψη. Δεν ενδιαφέρει αν είσαι ο Κώστας, η Κατερίνα, αν εργάστηκες 30-35-40 χρόνια και έχεις πληρώσει εισφορές. Αν δεν έχεις ΑΜΚΑ, δεν έχεις ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.
Μετά ήρθαν τα wallet. Δεν έχει σημασία αν πχ αγόρασες εισιτήριο για το ματς με το όνομά σου κ.ο.κ., όταν θα πας να μπεις στο γήπεδο, η φυσική σου παρουσία έχει μηδενική σημασία. Απεναντίας το wallet επιβεβαιώνει την ύπαρξή σου!
Και τώρα έρχεται ο προσωπικός αριθμός. Πανηγυρίζουν οι κυβερνώντες και οι χειροκροτητές της αλλά η ιστορία τρέμει μπροστά στην σταθερά επεκτεινόμενη ηλεκτρονική δικτατορία. Σβήνεται το όνομα. Αριθμοί εμφανίζονται στη θέση των ματιών. Η καλπάζουσα ψηφιακή γραφειοκρατία οδηγεί στην αθόρυβη απώλεια της ανθρωπιάς.
Η ανθρώπινη μοναδικότητα χάνεται. Αντίθετα οι αριθμοί είναι απρόσωποι και αναλώσιμοι. Ο κάθε άνθρωπος, όμως, είναι μοναδικός, με συναισθήματα, εμπειρίες, σχέσεις και ιστορία.
Στο Ολοκαύτωμα, οι ναζί αφαιρούσαν το όνομα από τους κρατούμενους και τους χάραζαν έναν αριθμό. Αυτό ήταν μέρος της στρατηγικής τους για την απανθρωποποίηση των θυμάτων.
Όταν ο άνθρωπος μετατρέπεται σε "αριθμό", μειώνεται η πιθανότητα να τύχει ανθρώπινης μεταχείρισης. Το κράτος και οι υπηρεσίες του δε βλέπουν πρόσωπο, αλλά έναν ακόμη αριθμό. Αυτό γεννά αναλγησία, αδικία και αμέλεια. Εύκολα σβήνεις ένα αριθμό αλλά δύσκολα το ανθρώπινο πρόσωπο.
Όσο πιο απρόσωπος γίνεται ο πολίτης, τόσο πιο εύκολα μπορεί να ελεγχθεί, να καταγραφεί και να καθοδηγηθεί. Τα συστήματα μαζικής επιτήρησης στηρίζονται ακριβώς σε αυτήν την "αριθμοποίηση".
Οι αριθμοί είναι εργαλεία της επιστήμης και αναγκαίοι σχεδόν σε όλες τις εκδηλώσεις της ζωής από τα πρώτα χρόνια της ανθρωπότητας, αλλά δεν μπορούν να υποκαταστήσουν το πρόσωπο. Δεν αφήνουν χώρο για ενσυναίσθηση, εξατομικευμένη κρίση ή ηθική ευθύνη. Ένα σύστημα που βλέπει αριθμούς δεν "πονάει", δεν "ντρέπεται", δεν "σέβεται".
Η διαφύλαξη των ανθρώπινων δικαιωμάτων ξεκινά από την αναγνώριση του κάθε πολίτη ως πρόσωπο και όχι ως "καταχώριση". Η αριθμοποίηση ανοίγει τον δρόμο για καταπάτηση δικαιωμάτων χωρίς λογοδοσία.
Επίσης οι σχέσεις εμπιστοσύνης (π.χ. γιατρού-ασθενή, δασκάλου-μαθητή, δικαστή-κατηγορούμενου) χτίζονται μέσα από την αναγνώριση του προσώπου, όχι του αριθμού. Χωρίς αυτή τη βάση, καταρρέει η ανθρωπιά στο κοινωνικό σύνολο.
Κάθε δημοκρατική κοινωνία στηρίζεται στην αρχή ότι κάθε άνθρωπος έχει όνομα, ιστορία, φωνή. Όταν αυτά εξαφανίζονται, χάνεται ο ίδιος ο πολιτισμός. Η πρόοδος της ανθρωπότητας σε διάφορα πεδία στηρίχθηκε σε πρόσωπα. Γνωρίζουμε τον Σωκράτη, τον Σοφοκλή, τον Πυθαγόρα, το Μέγα Αλέξανδρο, τη Μαρί Κιουρί, την Αννα Φρανκ, τη Φρίντα Κάλο, την Μπουμπουλίνα. Γνωρίζουμε και εμπνεόμαστε από πρόσωπα, όχι από αριθμούς.
Θα κλείσουμε με ένα διπλό ερώτημα.
Φαντάζεστε οι τεχνολογικές δυνατότητες του σήμερα (μαζική παρακολούθηση, big data, τεχνητή νοημοσύνη, ψηφιακή ταυτοποίηση) να υπήρχαν στην εποχή του Χίτλερ; Κι αν προκύψει κάποιος ανάλογος ή πολύ χειρότερός του;