Στις 15 Δεκεμβρίου, ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανακοίνωσε ότι η κυβέρνησή του σχεδίαζε να προγραμματίσει έναν τριμερή μηχανισμό με τη Ρωσία για να εργαστεί για την προσέγγιση Συρίας-Τουρκίας.
Του Erman Çete - thecradle.co / Παρουσίαση Freepen.gr
Αρχικά, πρότεινε την καθιέρωση συναντήσεων μεταξύ των υπηρεσιών πληροφοριών και των υπουργείων Άμυνας και Εξωτερικών, ενώ θα ακολουθήσει συνάντηση των αντίστοιχων ηγετών. «Το πρόσφερα στον κ. Πούτιν και έχει θετική άποψη για αυτό», φέρεται να είπε ο Τούρκος πρόεδρος.
Τους τελευταίους μήνες, ο Ερντογάν έχει εκδηλώσει αυξανόμενο ενδιαφέρον για συνάντηση με τον Πρόεδρο της Συρίας Μπασάρ αλ Άσαντ, τον οποίο χαρακτήρισε «δολοφόνο» μόλις πριν από λίγα χρόνια.
Διπλωματικές εξελίξεις
Τα πρώτα σημάδια προσέγγισης μεταξύ Άγκυρας και Δαμασκού είναι ήδη εμφανή σε πολλαπλές, συνεχείς συναντήσεις μεταξύ των αντίστοιχων υπηρεσιών πληροφοριών τους.
Ο Somer Sultan, ένας Τούρκος δημοσιογράφος που κατοικεί στη Συρία, είπε στο The Cradle πως πρόσφατα το επίπεδο των συνομιλιών μεταξύ των υπηρεσιών πληροφοριών έχει ανέβει.
Σύμφωνα με τον Σουλτάν, ένα από τα αποτελέσματα αυτών των συνομιλιών είναι η ανάπτυξη της 25ης Μεραρχίας Ειδικών Δυνάμεων Αποστολών του Συριακού Αραβικού Στρατού (SAA) – κοινώς γνωστές ως «Δυνάμεις Τίγρης» – στα σύνορα Τουρκίας-Συρίας σε πολλές περιοχές που εκκενώθηκαν από την υποστηριζόμενη από τις ΗΠΑ κουρδική πολιτοφυλακή, τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF).
Φαίνεται επίσης ότι –τουλάχιστον προς το παρόν– η Ρωσία και οι ΗΠΑ έχουν εμποδίσει μια νέα τουρκική χερσαία επίθεση στη Συρία κατά των πολιτοφυλακών των Κούρδων SDF/YPG, την οποία ο Ερντογάν απειλεί να ξεκινήσει εδώ και αρκετούς μήνες.
Συνάντηση ΗΠΑ, SDF και PUK
Δύο ημέρες πριν από τη συνάντηση του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου και του Αμερικανού ομολόγου του Αντόνι Μπλίνκεν στις 22 Δεκεμβρίου, πραγματοποιήθηκε μια ενδιαφέρουσα συνάντηση στη Συρία.
Ο στρατηγός των ΗΠΑ Μάθιου ΜακΦάρλεϊν, ο ηγέτης της Πατριωτικής Ένωσης του Κουρδιστάν (PUK) και ο γιος του Τζαλάλ Ταλαμπανί, Μπάφελ Ταλαμπανί, και ο αρχηγός των SDF Μαζλούμ Άμπντι συμμετείχαν σε αυτή τη συνάντηση. Κατά την επίσκεψή του στη Βόρεια Συρία, ο Μπαφέλ Ταλαμπανί συναντήθηκε επίσης με τους συναρχηγούς του PYD Asya Abdullah και Salih Muslim.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί πως η Τουρκία απείλησε πρόσφατα τη Σουλεϊμανίγια στο βόρειο Ιράκ που ελέγχεται από το PUK το οποίο κατηγόρησε πως υποστηρίζει το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK), μια ομάδα που θεωρείται τρομοκρατική οργάνωση τόσο από την Ουάσιγκτον όσο και από την Άγκυρα.
Μέχρι στιγμής, οι ΗΠΑ και η Ρωσία έχουν καταφέρει να αποτρέψουν την Τουρκία από το να εξαπολύσει χερσαία εισβολή στη Συρία. Ωστόσο, μια νέα τουρκική αντίληψη ασφάλειας, «συνάντηση και εξάλειψη απειλών πέρα από τα σύνορα», συνεχίζεται στο Ιράκ και τη Συρία, όπου οι στόχοι του PKK συνεχίζουν να εντοπίζονται και να εξαλείφονται.
Ο Τούρκος δημοσιογράφος Murat Yetkin επικαλείται έναν ανώτερο Τούρκο αξιωματικό ασφαλείας που είπε ότι η Άγκυρα έχει προειδοποιήσει τις ΗΠΑ να σταματήσουν τη συνοδεία στοιχείων PKK/YPG στη Συρία. Σύμφωνα με αυτόν τον αξιωματικό, η Τουρκία έχει συμβουλεύσει τις αμερικανικές δυνάμεις να τοποθετήσουν μια σημαία των Ηνωμένων Εθνών ή των ΗΠΑ στα αυτοκίνητά τους για να αποφύγουν τυχόν φίλια πυρά.
Τι προσφέρει η Τουρκία;
Οι σχέσεις με τη Συρία, το σχετικό προσφυγικό αίνιγμα και η γενικευμένη οικονομική κρίση είναι από τα πιο καυτά θέματα στην εσωτερική πολιτική της Τουρκίας. Πράγματι, αρκετά τουρκικά κόμματα της αντιπολίτευσης έχουν αποδώσει το προσφυγικό πρόβλημα ως άμεση συνέπεια της λανθασμένης συριακής πολιτικής του Ερντογάν – μια δημοφιλής άποψη στην Τουρκιά σήμερα.
Ο πρώην πρέσβης της Τουρκίας Αχμέτ Καμίλ Εροζάν, τώρα βουλευτής του αντιπολιτευόμενου κόμματος IYI (Καλό) αποκάλυψε στο The Cradle πως η Τουρκία μέχρι στιγμής δεν έχει κάνει καμία σοβαρή πρόταση στη συριακή πλευρά.
«Αυτό που λέει δημόσια η κυβέρνηση είναι η απειλή του YPG/PKK», είπε ο Εροζάν. «Αλλά εμείς, το IYI Party, πιστεύουμε ότι αυτό δεν είναι αρκετό. Το Ιντλίμπ είναι η εστία της τρομοκρατίας και το AKP (το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ερντογάν) δεν έχει θίξει ακόμη αυτό το θέμα κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων».
Πιστεύει πως ο Ερντογάν δεν έχει στρατηγική εξόδου από τη Συρία και δεσμεύει το χρόνο του σε αυτό το θέμα μέχρι τις επόμενες βασικές εκλογές της Τουρκίας τον Ιούνιο του 2023.
Ο Erozan λέει ότι το IYI Party, ως πιθανό κυβερνών κόμμα μετά τις εκλογές, θα επιδιώξει να έρθει σε άμεση επαφή με τη συριακή κυβέρνηση. «Γράψαμε μια επιστολή στο υπουργείο Εξωτερικών μας σχετικά με την πρόθεσή μας να επισκεφτούμε τη Συρία και περιμέναμε απάντηση μέχρι τις 15 Δεκεμβρίου. Δεν απάντησαν και τώρα θα προσπαθήσουμε να επικοινωνήσουμε μόνοι μας με τον Μπασάρ αλ Άσαντ», είπε.
Εάν η κυβέρνηση Άσαντ δεχθεί, είπε ο Εροζάν, τότε είναι ανοιχτοί για διάλογο με τη Δαμασκό ακόμη και πριν από τις εκλογές, ανά πάσα στιγμή και σε οποιοδήποτε μέρος.
«Όταν θα είμαστε στην εξουσία, θα ανεβάσουμε το επίπεδο του διαλόγου στις διαπραγματεύσεις μας», υποστήριξε ο Εροζάν. Είπε ότι το πιο σημαντικό σημείο είναι να λυθεί το επείγον ζήτημα των Σύριων προσφύγων και στη συνέχεια τα δύσκολα ζητήματα σχετικά με το PKK/YPG και το Idlib.
Όταν ρωτήθηκε εάν το κόμμα του έχει σχέδιο να αποσύρει τα τουρκικά στρατεύματα από τη Συρία, είπε ότι αυτό θα μπορούσε να είναι διαπραγματεύσιμο. Σύμφωνα με τον Erozan, η ίδια η κυβέρνηση Ερντογάν δεν έχει ακόμη βάλει στο τραπέζι την αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων από τη Συρία.
Ωστόσο, δεν είναι σαφές εάν η συριακή κυβέρνηση θα δεχόταν την προσφορά του IYI — Ο Somer Sultan πιστεύει πως η προσφορά του κόμματος δε θα ικανοποιούσε τη Δαμασκό «γιατί το IYI θέλει η συριακή κυβέρνηση να αποδεχθεί μια συμμαχία ενάντια στο PKK/YPG, αλλά για άλλες τρομοκρατικές οργανώσεις θέλουν μια κοινή προσέγγιση. Αυτό δεν είναι αποδεκτό για τη Συρία».
Η θέα από τη Συρία
Μια συριακή πηγή με στενούς δεσμούς με την κυβέρνηση δήλωσε στο The Cradle ότι σε μια κλειστή συνάντηση ο Άσαντ διαβεβαίωσε το κοινό του πως δε θα συναντήσει τον Ερντογάν πριν από τις εκλογές στην Τουρκία.
Ωστόσο, σύμφωνα με τη λιβανέζικη εφημερίδα Al-Akhbar, ο Σύριος πρόεδρος είπε επίσης ότι το επίπεδο διαλόγου μεταξύ των υπηρεσιών πληροφοριών θα αυξηθεί στο εγγύς μέλλον – κάτι που στην πραγματικότητα συνέβη πρόσφατα. Ο Άσαντ ανέφερε ακόμη πως οι Σύριοι θα συνεχίσουν να παρακολουθούν ανοιχτά τις προθέσεις της τουρκικής κυβέρνησης.
Ο αρχισυντάκτης της συριακής εφημερίδας Al-Watan και στενός έμπιστος του Άσαντ, Waddah Abdrabbo, έγραψε ένα άρθρο με παρόμοιο τόνο: «Κανένα pro bono δώρο για τον Ερντογάν».
Ο Abdrabbo γράφει ότι οι Σύριοι περιμένουν ένα συγκεκριμένο βήμα από την Άγκυρα. «Οι Σύριοι θέλουν εδαφική ακεραιότητα, τερματισμό της τρομοκρατίας και άρση των κυρώσεων», τόνισε.
Παρά τις πρωτοβουλίες του Ερντογάν και την προθυμία του Άσαντ να επεκτείνει το διάλογο με την Άγκυρα, η Συρία είναι επιφυλακτική σχετικά με τις προθέσεις του γείτονά της και δεν σκοπεύει να παίξει ρόλο στις εκλογικές φιλοδοξίες του Ερντογάν.
Σενάρια προσέγγισης
Τόσο για το κυβερνών ΑΚΡ της Τουρκίας όσο και για την αντιπολίτευση του, οποιαδήποτε πιθανή διαδικασία συμφιλίωσης Συρίας-Τουρκίας πρέπει να περιλαμβάνει μια διευθέτηση του προβλήματος των Σύριων προσφύγων. Ένας από τους προφανείς λόγους για όλες τις τουρκικές χερσαίες επιθέσεις στη Συρία μετά το 2016 ήταν ο ασφαλής επαναπατρισμός των Σύριων προσφύγων.
Ωστόσο, ο Εροζάν αμφιβάλλει για τις προθέσεις του Άσαντ: «Μπορεί να μη δέχεται όλους τους πρόσφυγες στη χώρα του». Όταν του υπενθύμισαν πως οι Σύριοι πρόσφυγες στο Λίβανο είχαν ήδη αρχίσει να επιστρέφουν, δήλωσε ότι ο Λίβανος είναι μια διαφορετική περίπτωση.
Τα σχέδια διαπραγμάτευσης του IYI εξαρτώνται από τα σήματα της Δαμασκού. Τον περασμένο Σεπτέμβριο, το κόμμα συγκάλεσε διάσκεψη για το «Μεταναστευτικό Δόγμα» και ανακοίνωσε πως μέσω διαπραγματεύσεων με τη συριακή κυβέρνηση και τη συμμετοχή της ΕΕ, οι πρόσφυγες θα μπορούν να επιστρέψουν στη Συρία. Εάν το σχέδιο δεν προχωρήσει, τότε η Τουρκία θα πάρει την κατάσταση στα χέρια της και θα δημιουργήσει μια ασφαλή ζώνη στη Συρία. Φαίνεται, επιφανειακά, να είναι αντίγραφο των πολιτικών του Ερντογάν μετά το 2016.
Ενώ είναι αναπόφευκτο να διεξαχθούν τελικά διαπραγματεύσεις υψηλού επιπέδου μεταξύ Συρίας και Τουρκιάς, πρωταρχικός όρος της Δαμασκού θα παραμένει πάντα η απόσυρση των τουρκικών στρατευμάτων. Εάν μια μελλοντική τουρκική κυβέρνηση μπορεί να δει αυτόν τον όρο ως διαπραγματεύσιμο, τα πράγματα μπορούν να βελτιωθούν γρήγορα στο μέτωπο της προσέγγισης.
Για τη Συρία, η ανάκτηση εδάφους από την Τουρκία, αλλά και από τις υποστηριζόμενες από τις ΗΠΑ SDF, είναι υψίστης σημασίας. Η εξασφάλιση της τουρκικής συνεργασίας κατά των SDF (και των ΗΠΑ) θα ήταν ένα τεράστιο επίτευγμα για τη Δαμασκό. Ωστόσο, η συριακή ηγεσία αξιολογεί ως εφήμερη την παρουσία των ΗΠΑ στη Συρία. Ως εκ τούτου, η σύναψη μιας συμφωνίας με έναν ισχυρό γείτονα όπως η Τουρκία είναι πιο σημαντικό από το να διώξουμε πρώτα τις αμερικανικές δυνάμεις.
Δεύτερον, αν και οι SDF αποτελούν αμοιβαία απειλή και για τις δύο χώρες, η Συρία και η Τουρκία έχουν εντελώς διαφορετικές απόψεις για τις ισλαμιστικές ομάδες. Η ανάκτηση του Ιντλίμπ, της βόρειας συριακής επαρχίας που παραμένει το τελευταίο προπύργιο των εξτρεμιστών μαχητών, δεν είναι μόνο ζήτημα εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας – δείχνει επίσης τη συνεχιζόμενη τουρκική υποστήριξη στις ένοπλες ισλαμιστικές πολιτοφυλακές. Ως εκ τούτου, η διακοπή των σχέσεων της Άγκυρας με αυτές τις τακφιρι-σαλαφιστικές ομάδες θα μπορούσε να αποτελέσει σημαντική βάση για διαπραγματεύσεις υψηλού επιπέδου.
Είναι αμφίβολο εάν το ΑΚΡ ή η αντιπολίτευσή του μπορεί να δώσει αυτό το αποτέλεσμα. Ο Ερντογάν δεν είναι αξιόπιστος εταίρος για τη Δαμασκό για προφανείς λόγους, αλλά ο συνασπισμός της αντιπολίτευσης φιλοξενεί επίσης ορισμένα αμφίβολα πρόσωπα, όπως ο πρώην υπουργός Εξωτερικών του Ερντογάν, Αχμέτ Νταβούτογλου, πρωταθλητής του καταστροφικού πολέμου στη Συρία.
Προς το παρόν, και οι δύο χώρες επιλέγουν να διατηρήσουν τις αμοιβαίες συνομιλίες τους σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο και φαίνεται απίθανο να επιλυθεί το συριακό ζήτημα μέχρι μετά τις τουρκικές εκλογές.