 |
| Photo: Mikhail Metzel, TASS |
Των Sushanta Mallick και Brigitte Granville - aspistrategist.org.au / Παρουσίαση Freepen.gr
Όπως οι περισσότερες μεγάλες κρίσεις, ο πόλεμος ρίχνει έντονο φως στην εποχή μας και η ανταπόκριση της Ινδίας σε αυτόν είναι ιδιαίτερα διαφωτιστική. Η εξωτερική πολιτική της Ινδίας κάνει περισσότερα από απλώς να εξηγεί πώς η σύγκρουση έχει εντείνει τις τάσεις αποπαγκοσμιοποίησης. Υπογραμμίζει επίσης το παράδοξο που ενυπάρχει στην αυξανόμενη έμφαση της χώρας στην «στρατηγική αυτονομία», καθώς ο κόσμος κατακερματίζεται σε αντίπαλα κέντρα εξουσίας.
Για παράδειγμα, οι ευρωπαίοι πολιτικοί που απογαλακτίζουν οδυνηρά τις χώρες τους από την εισαγόμενη ρωσική ενέργεια επέκριναν την Ινδία ότι αγοράζει περισσότερο ρωσικό πετρέλαιο - αφού οι δυτικές κυρώσεις μείωσαν την τιμή του κατά περίπου ένα τρίτο σε σχέση με την τιμή της παγκόσμιας αγοράς. Οι αγορές από την Ινδία ρωσικού αργού αυξήθηκαν σε 1,1 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα (mbpd) μέχρι τα τέλη Ιουλίου και πλέον αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το ένα πέμπτο της κατανάλωσης πετρελαίου στην Ινδία, σε σύγκριση με μόλις 2% πέρυσι.
Η τυπική επίσημη ινδική απάντηση είναι πως, παρά τις εκτεταμένες κυρώσεις της Ευρώπης, το ενεργειακό εμπόριο της ηπείρου με τη Ρωσία εξακολουθεί να υπερκερνά αυτό της Ινδίας. Οι αγορές ρωσικού πετρελαίου με έκπτωση όχι μόνο αμβλύνουν το πλήγμα για τον εαυτό της ως φτωχή χώρα εισαγωγής ενέργειας, αλλά βοηθούν επίσης να αποτραπεί ακόμη μεγαλύτερος οικονομικός πόνος για την Ευρώπη. Εάν τα 4,3 mbpd αργού πετρελαίου που πούλησε η Ρωσία στη Δύση πέρυσι (ή έξι mbpd συμπεριλαμβανομένων των προϊόντων πετρελαίου) δεν είχαν εναλλακτικές αγορές όπως η Ινδία, η παγκόσμια τιμή του πετρελαίου θα ήταν ακόμη υψηλότερη.
Αναγνωρίζοντας τη σημασία της διατήρησης του ρωσικού πετρελαίου στην αγορά, η G7 έχει τώρα καταλήξει σε μια εναλλακτική στρατηγική κυρώσεων που θα μπορούσε να παρουσιάσει την Ινδία στην επόμενη μεγάλη δοκιμασία της. Το Σχέδιο Α της Δύσης επρόκειτο να συνδυάσει, έως το τέλος του 2022, ένα μερικό εμπάργκο στις άμεσες εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου με μια προσπάθεια να πνίξουν τις εξαγωγές ρωσικού πετρελαίου σε τρίτες χώρες, αξιοποιώντας τη δυτική (και ιδιαίτερα τη βρετανική) κυριαρχία στην παγκόσμια αγορά ναυτιλιακών ασφαλίσεων.
Το σχέδιο Β είναι ο λεγόμενος μηχανισμός «ανώτατων ορίων τιμών». Αυτό θα επέτρεπε στη Ρωσία να συνεχίσει να εξάγει πετρέλαιο, αλλά θα όριζε μια μέγιστη τιμή που αρκεί για να καλύψει το κόστος παραγωγής της, στερώντας έτσι το ρωσικό κράτος από οποιοδήποτε πόρο χρηματοδότησης πολέμου.
Όταν το καθεστώς ανώτατων τιμών παρουσιάστηκε για πρώτη φορά επίσημα στη σύνοδο κορυφής της G7 τον Ιούνιο, αρκετοί ηγέτες, ιδίως ο Γερμανός Καγκελάριος Όλαφ Σολτς, αμφισβήτησαν δημοσίως τη βιωσιμότητά του - ειδικά όσον αφορά τη συμμόρφωση από τρίτους αγοραστές ρωσικού πετρελαίου. Ακόμα κι αν η Ρωσία συμφωνούσε με το ανώτατο όριο, ποιος θα είχε πρόσβαση στο πετρέλαιο της με μεγάλη έκπτωση και ποιος θα πλήρωνε το ανώτατο όριο της αγοράς; Η Ρωσία θα ήταν πολύ πιο πιθανό να μειώσει απλώς την παραγωγή, ελπίζοντας να αντισταθμίσει τις απώλειές της με την επακόλουθη περαιτέρω άνοδο των τιμών για όποιες υπολειμματικές εξαγωγές πετρελαίου απέφευγαν από το δυτικό ασφαλιστικό δίχτυ.
Είτε έτσι είτε αλλιώς, η Ινδία θα είναι σε κομβική θέση. Ενώ οι αδιαφανείς πωλήσεις πετρελαίου της Ρωσίας στην Κίνα θα συνεχιστούν ανεξάρτητα, η Ινδία μπορεί να προσβλέπει σε διάφορες ευκαιρίες αρμπιτράζ. Θα συνεχίσει να εισάγει σημαντικές ποσότητες ρωσικού πετρελαίου σε όλο και πιο φθηνές τιμές. Και σε περίπτωση που τέτοιες εισαγωγές αποδυνάμωσαν τα δυτικά μέτρα για τη συμπίεση των τιμών πετρελαίου της Ρωσίας, οι ΗΠΑ είναι απίθανο να απειλήσουν - πολύ λιγότερο να επιβάλουν - δευτερεύουσες κυρώσεις στην Ινδία.
Άλλωστε, οι διαδοχικές κυβερνήσεις των ΗΠΑ -υπό τους προέδρους Ντόναλντ Τραμπ και Τζο Μπάιντεν- απέφυγαν να χρησιμοποιήσουν τις νομικές τους εξουσίες βάσει της υφιστάμενης νομοθεσίας για να επιβάλουν δευτερεύουσες κυρώσεις στην Ινδία επειδή συνεχίζει να αγοράζει ρωσικά όπλα. Ο λόγος για αυτό είναι σαφής: μια στενότερη συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας με την Ινδία έχει γίνει ζωτικό μέρος της πολιτικής της Αμερικής για την Κίνα. Το Quad—μια άτυπη ομάδα ασφαλείας που περιλαμβάνει τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία, την Αυστραλία και την Ινδία— έχει αναδειχθεί ως ακρογωνιαίος λίθος της στρατηγικής των ΗΠΑ στον Ινδο-Ειρηνικό και δε θα επιβίωνε με την επιβολή κυρώσεων από τις ΗΠΑ σε ένα από τα μέλη της.
Φυσικά, η σχέση ασφαλείας ΗΠΑ-Ινδίας είναι αμοιβαία, δεδομένης της ζωντανής κινεζικής απειλής για την ινδική επικράτεια κατά μήκος της Γραμμής Πραγματικού Ελέγχου των Ιμαλαΐων—όπως έδειξε η θανατηφόρα συνοριακή αψιμαχία του Ιουνίου 2020. Αλλά ο φόβος της Ινδίας για την Κίνα συνεπάγεται επίσης μια στρατηγική διάσταση στους δεσμούς της με τη Ρωσία, η οποία υπερβαίνει κατά πολύ τις ευκαιριακές αγορές πετρελαίου και όπλων. Η Ινδία έχει συμφέρον να κρατήσει τη Ρωσία κοντά και να μην επιτρέψει σε ένα μονολιθικό και αποξενωμένο ευρασιατικό άξονα Ρωσίας-Κίνας να διαφαίνεται πάνω από την ινδική υποήπειρο.
Η Ινδία παίζει επιδέξια αυτό το πολύπλευρο παιχνίδι. Στον τομέα των αμυντικών προμηθειών, έχει αποκτήσει προηγμένα ρωσικά συστήματα αεράμυνας S-400 και συμφώνησε να παρατείνει έως το 2031 την εγκεκριμένη τοπική παραγωγή ρωσικών όπλων. Αλλά έχει επίσης αυξήσει τις αγορές όπλων από μέλη του ΝΑΤΟ, ιδίως τη Γαλλία.
Η Ινδία έχει πολλές επιλογές για τη διαχείριση ευρύτερων ευαισθησιών των ΗΠΑ έναντι της Ρωσίας. Η Ρωσία χρειάζεται επειγόντως να αντικαταστήσει τις βιομηχανικές εισροές που εισήγαγε στο παρελθόν από τη Δύση. Αυτό θα μπορούσε να προσφέρει περαιτέρω ευκαιρίες για τις ινδικές εξαγωγές, οι οποίες είναι ήδη κατά ένα τρίτο υψηλότερες από το επίπεδο πριν από την Covid-19, εν μέρει λόγω του κυβερνητικού προγράμματος τόνωσης της μεταποίησης Atmanirbhar Bharat («αυτοδύναμη Ινδία»). Οι αυξημένες ινδικές εξαγωγές φαρμακευτικών και αυτοκινητοβιομηχανιών στη Ρωσία δε χρειάζεται να περιλαμβάνουν στρατιωτική υποστήριξη του είδους που έχει ήδη οδηγήσει τις ΗΠΑ να επιβάλλουν κυρώσεις σε διάφορους κινέζους κατασκευαστές ηλεκτρονικών ειδών, όπως ανακοινώθηκε στις 28 Ιουνίου.
Οι σχέσεις της Ινδίας με τη Ρωσία αποτελούν μέρος της διαφοροποιημένης και πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής της. Αυτή η προσέγγιση σημαίνει ότι η 75η επέτειος της ανεξαρτησίας της Ινδίας θα συμπέσει με την επίτευξη σημαντικής —και συμφέρουσας— γεωπολιτικής αυτονομίας της χώρας.
* Ο Sushanta Mallick είναι καθηγήτρια διεθνών οικονομικών στο Queen Mary University του Λονδίνου.
* Η Brigitte Granville είναι καθηγήτρια διεθνών οικονομικών και οικονομικής πολιτικής στο Queen Mary University του Λονδίνου.