 |
| Joa70 / pixabay |
Ρόμπερτ Μπριτζ - https://www.rt.com / Παρουσίαση Freepen.gr
Τον Απρίλιο του 1947, ο όρος «Ψυχρός Πόλεμος» εκφωνήθηκε για πρώτη φορά για να περιγράψει το γεωπολιτικό ρήγμα μεταξύ των ΗΠΑ και της Σοβιετικής Ένωσης.
Η αντιπαράθεση υποτίθεται πως έληξε με την πτώση της ΕΣΣΔ. Μήπως όμως η παύση των εντάσεων έγινε μόνο στη φαντασία μας;
Ενώ η Ουάσιγκτον και η Μόσχα έκαναν ανίκητους συμμάχους στη μάχη κατά της ναζιστικής Γερμανίας, οι δύο ιδεολογικοί εχθροί δεν μπορούσαν πλέον να κρύψουν την αμοιβαία έχθρα τους όταν έληξε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος το 1945. Στη συνέχεια, μια ισχυρή ψύχρα σάρωσε τον πλανήτη για σχεδόν μισό αιώνα που πολλοί φοβήθηκαν ότι θα καταλήξει σε πυρηνική καταστροφή.
Πριν από εβδομήντα πέντε χρόνια αυτόν τον μήνα, ο Μπέρτραντ Μπαρούχ, ο Αμερικανός χρηματοδότης και πολιτικός, επινόησε τον όρο «Ψυχρός Πόλεμος» για να περιγράψει αυτήν την παρατεταμένη αντιπαράθεση. Μιλώντας ενώπιον αντιπροσωπείας αμερικανών νομοθετών, ο Μπαρούχ, προμηνύοντας τον Κόκκινο Τρόμο των χρόνων του Μακάρθι, είπε στο ακροατήριό του: «Ας μην εξαπατηθούμε, βρισκόμαστε σήμερα στη μέση ενός ψυχρού πολέμου. Οι εχθροί μας βρίσκονται στο εξωτερικό και στο εσωτερικό. Ας μην το ξεχνάμε ποτέ αυτό: η αναταραχή μας είναι η καρδιά της επιτυχίας τους».
Οι ιστορικοί τείνουν να συμφωνούν πως ο Ψυχρός Πόλεμος ξεκίνησε το 1947 με το λεγόμενο Δόγμα Τρούμαν, ένα πρόγραμμα «ανάγκης» ενάντια στον εχθρό της Αμερικής όπως συνέστησε ο Αμερικανός διπλωμάτης George Kennan, μέχρι τις 26 Δεκεμβρίου 1991, όταν η Σοβιετική Ένωση εγκατέλειψε το φάντασμα. Άλλοι υποστηρίζουν ότι στην πραγματικότητα ξεκίνησε ήδη από το 1945 όταν η Ουάσιγκτον έριξε ατομικές βόμβες στις ιαπωνικές πόλεις Χιροσίμα και Ναγκασάκι τις τελευταίες ημέρες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Αυτή η τρομερή πράξη, που αιφνιδίασε τη Μόσχα και τον κόσμο, ανάγκασε τον Ιωσήφ Στάλιν να ενισχύσει το σοβιετικό πυρηνικό πρόγραμμα. Στις 29 Αυγούστου 1949, η Μόσχα δοκίμασε το πρώτο της πυρηνικό όπλο, επιτυγχάνοντας έτσι στρατηγική ισορροπία με τις ΗΠΑ.
Για εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, αυτή ήταν η αρχή του πραγματικού Ψυχρού Πολέμου, ένας πραγματικός εφιάλτης από τον Δρ. Στράντζελοβ που είδε δύο πυρηνικά οπλισμένα στρατόπεδα εγκλωβισμένα σε μια ιδεολογική μάχη. Στις ΗΠΑ, όπως και στην ΕΣΣΔ, οι μαθητές συμμετείχαν τακτικά σε ασκήσεις έκτακτης ανάγκης (το σκύψιμο κάτω από τα ξύλινα θρανία προφανώς προστάτευε κάποιον από την ακτινοβολία) ως προετοιμασία για το εντελώς αδιανόητο.
Ίσως το πλησιέστερο σημείο που έφτασε ποτέ ο κόσμος σε πυρηνικό πόλεμο πλήρους κλίμακας ήταν κατά τη διάρκεια της Κρίσης των Πυραύλων της Κούβας το 1962 (που ονομάστηκε «Κρίση της Καραϊβικής» στη Ρωσία), κατά την οποία ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζον Κένεντι και ο σοβιετικός ηγέτης Νικήτα Χρουστσόφ έκαναν βήματα για να απομακρυνθούν από μια αντιπαράθεση χωρίς να χαθούν τα προσχήματα που περιελάμβανε την αφαίρεση αμερικανικών βαλλιστικών πυραύλων από την Τουρκία και των σοβιετικών πυραύλων από την Κούβα.
Fast forward 30 χρόνια και η ΕΣΣΔ υποβιβάστηκε στα βιβλία της ιστορίας. Αυτό που παραμένει αμφισβητήσιμο, ωστόσο, είναι αν ο Ψυχρός Πόλεμος εντάχθηκε εκεί ή απλώς ζούμε μια συνέχεια εκείνων των σκοτεινών καιρών;
Μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, η Ρωσία αντιμετώπισε τη μνημειώδη πρόκληση της μετάβασης από μια οικονομία διοίκησης και ελέγχου σε μια οικονομία της αγοράς. Σε αυτό το σημείο, Ρώσοι και Αμερικανοί άφησαν στην άκρη τις προηγούμενες εχθρότητες τους (που προσωποποιήθηκαν από τη εύθυμη σχέση μεταξύ του Μπιλ Κλίντον και του Μπόρις Γέλτσιν) καθώς δυτικοί σύμβουλοι βγήκαν στο προσκήνιο για να βοηθήσουν στη μεταρρύθμιση της οικονομίας. Οι καρποί αυτών των προσπαθειών αμφισβητήθηκαν έντονα από τότε.
Χρησιμοποιώντας τις λεγόμενες τεχνικές «θεραπείας σοκ» της απελευθέρωσης υπό την αιγίδα του ΔΝΤ, η Ρωσία εγκατέλειψε τους ελέγχους των τιμών και τις κρατικές επιδοτήσεις ενώ πρόσφερε ένα πρόγραμμα «δάνειο για μετοχές» για την ιδιωτικοποίηση περιουσιακών στοιχείων που προηγουμένως ανήκαν στο δημόσιο. Το τελικό αποτέλεσμα ήταν, μεταξύ άλλων καταστροφών, ο τεράστιος πληθωρισμός, η ανεργία, η ενδημική φτώχεια, η άνοδος μιας ολιγαρχικής τάξης και μια άνευ προηγουμένου αύξηση του ποσοστού θνησιμότητας, για την οποία τουλάχιστον μια μελέτη κατηγόρησε τον απερίσκεπτο ρυθμό απελευθέρωσης. Περιττό να πούμε πως αυτή η πρώτη περίπτωση μετασοβιετικής συνεργασίας μεταξύ Ρωσίας και Αμερικής δεν ήταν μια πολλά υποσχόμενη αρχή. Ούτε τα πράγματα θα γίνονταν καλύτερα.
Η κομβική στιγμή στις σύγχρονες σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας ήρθε μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001. Παρά το γεγονός πως ο Βλαντιμίρ Πούτιν ήταν ο πρώτος παγκόσμιος ηγέτης που τηλεφώνησε στον Πρόεδρο των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους και πρόσφερε την άνευ όρων υποστήριξη της Ρωσίας, η Ουάσιγκτον ανταπέδωσε τη χειρονομία με τρόπο που η Μόσχα δε θα ξεχνούσε σύντομα. Μόλις λίγους μήνες αργότερα, στις 13 Δεκεμβρίου 2001, ο Μπους έδωσε επίσημη ειδοποίηση ότι οι ΗΠΑ θα αποχωρούσαν από τη Συνθήκη κατά των βαλλιστικών πυραύλων (ABM). Υπεγράφη από τη Μόσχα και την Ουάσιγκτον το 1972, η συνθήκη ABM διατήρησε την στρατηγική ισοτιμία - και το πιο σημαντικό, την ειρήνη - μεταξύ των πυρηνικών δυνάμεων, ένα είδος πράξης εξισορρόπησης που έχει περιγραφεί ως «αμοιβαία εξασφαλισμένη καταστροφή».
Τι προχώρησαν να κάνουν οι ΗΠΑ λίγο μετά την αποχώρησή τους από την 30χρονη συνθήκη; Προχώρησαν στα σχέδια ενός εξελιγμένου αντιβαλλιστικού συστήματος πυραύλων στην Πολωνία, σε απόσταση αναπνοής από τα ρωσικά σύνορα, στην οποία απέστειλαν στρατιώτες φέτος.
«Το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ μετέφερε πρόσφατα ναύτες στη νεότερη βάση του, μια στρατηγική εγκατάσταση στη βόρεια Πολωνία που θα υποστηρίζει το ευρωπαϊκό σύστημα αντιπυραυλικής άμυνας του ΝΑΤΟ», ανέφερε το Stars & Stripes τον Ιανουάριο. «Επικαλούμενο την επιχειρησιακή ασφάλεια, το Πολεμικό Ναυτικό δεν είπε πόσο προσωπικό είχε τοποθετηθεί στη βάση ούτε παρείχε λεπτομέρειες για το μέγεθος ή τη δομή της εγκατάστασης».
Πέρυσι, ο Mikhail Khodarenok, ένας απόστρατος Ρώσος συνταγματάρχης, συζήτησε σε ένα άρθρο του RT τι σημαίνει αυτό το σύστημα για τη Ρωσία και την ευρωπαϊκή ασφάλεια.
«Η ανάπτυξη του συγκροτήματος Aegis Ashore στην Πολωνία ανησυχεί τη Ρωσία», έγραψε ο Khodarenok. «Εδώ είναι το πρόβλημα. Το σύστημα εκτόξευσης Mark 41 μπορεί να προσαρμοστεί γρήγορα και το SM-3 θα αντικατασταθεί με πυραύλους κρουζ επίθεσης Tomahawk».
«Τι υποτίθεται ότι πρέπει να κάνει η Ρωσία σε αυτήν την κατάσταση, όταν ένας τέτοιος μετασχηματισμός του χερσαίου συστήματος Aegis στην Πολωνία θα μπορούσε να αποτελέσει μια πολύ πραγματική απειλή για την εθνική της ασφάλεια», ρώτησε.
Κανείς δεν πρέπει να σκεφτεί, ωστόσο, ότι η Μόσχα δεν ήταν απασχολημένη με την εύρεση τρόπων για να ανταποκριθεί στις προσπάθειες των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ για την κατασκευή αντιβαλλιστικών συστημάτων στην Ανατολική Ευρώπη. Στην πραγματικότητα, η Μόσχα άρχισε αμέσως να εργάζεται πάνω σε τρόπους να ξεπεράσει τα αμερικανικά αντιπυραυλικά συστήματα μόλις η Ουάσιγκτον αποχώρησε από τη Συνθήκη ABM. Αυτές οι προσπάθειες απέδωσαν με τρόπους που οι ΗΠΑ μπορεί να μην είχαν προβλέψει.
Το 2018, ο Πούτιν εκφώνησε μια μάλλον ανορθόδοξη ομιλία για το State of the Nation στην οποία ανακοίνωσε τη δημιουργία υπερηχητικών πυραύλων που ταξιδεύουν τόσο γρήγορα που «τα συστήματα πυραυλικής άμυνας είναι άχρηστα εναντίον τους, απολύτως άσκοπα», είπε.
«Όχι, κανείς δεν ήθελε πραγματικά να μας μιλήσει για τον πυρήνα του προβλήματος [τα αντιπυραυλικά συστήματα των ΗΠΑ στην Ανατολική Ευρώπη] και κανείς δεν ήθελε να μας ακούσει», δήλωσε προκλητικά ο Ρώσος ηγέτης. «Ακούστε λοιπόν τώρα».
Η ανησυχία της Μόσχας για την στρατηγική στρατιωτική αρχιτεκτονική που κατασκευάζεται στο «κοντινό εξωτερικό» της δεν είναι μυστικό. Το 2007, ο Πούτιν εκφώνησε μια ομιλία στη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου στην οποία τόνισε ότι για τη Ρωσία, η επέκταση του ΝΑΤΟ «αντιπροσωπεύει μια σοβαρή πρόκληση που μειώνει το επίπεδο αμοιβαίας εμπιστοσύνης». Στη συνέχεια έθεσε το ρητορικό ερώτημα: «σε ποιον απευθύνεται αυτή η επέκταση;»
Σε αυτό το σημείο, θα μπορούσαν να γραφτούν πολλές ακόμη σελίδες σε άλλους τομείς των σχέσεων ΗΠΑ-Ρωσίας που αποδεικνύουν πως οι δύο πυρηνικές υπερδυνάμεις μπορεί να έχουν επιβιώσει από τη σοβιετική εποχή, η καθεμία με τον δικό της τρόπο, αλλά τα απομεινάρια του Ψυχρού Πολέμου συνεχίζουν να ζουν. Από τις αναπόδεικτες κατηγορίες ότι η Ρωσία παρενέβη στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ το 2016 μέχρι την απροκάλυπτη δυσαρέσκεια της Ουάσιγκτον για την απόφαση της Ρωσίας να παρέμβει στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας κατά του Ισλαμικού Κράτους, οι εντάσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας επανέρχονται στα επίπεδα του Ψυχρού Πολέμου.
Και τώρα, με τις εχθροπραξίες στην Ουκρανία να απειλούν να διαχυθούν σε κάτι ανεξέλεγκτο, ίσως είναι η κατάλληλη στιγμή να προσευχηθούμε ώστε να παραμείνει Ψυχρός Πόλεμος και να μην γίνει ζεματιστός.