Ένα ιστορικό σύμφωνο ασφαλείας μπορεί να βρίσκεται στα σκαριά μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σαουδικής Αραβίας, το οποίο θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο για την εξομάλυνση του βασιλείου με το Ισραήλ. Και οι δύο πλευρές ανυπομονούν να κλείσουν μια συμφωνία που θα αντικαταστήσει το περίφημο παζάρι «πετρέλαιο έναντι ασφάλειας» που έκλεισαν το 1945.
MK Bhadrakumar - thecradle.co / Παρουσίαση Freepen.gr
Ωστόσο, πρέπει να προστεθεί μια προειδοποίηση. Αυτή η συμφωνία 80 ετών μεταξύ του προέδρου Φραγκλίνου Ρούσβελτ και του βασιλιά Αμπντουλαζίζ Αλ Σαούντ δοκιμάστηκε τα τελευταία χρόνια, καθώς η παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων μετατοπίστηκε και διέβρωσε μέρος της αμοιβαίας εμπιστοσύνης τους.
Με τις αραβικές εξεγέρσεις της περασμένης δεκαετίας, οι άλλοτε αξιόπιστες γραμμές επικοινωνίας μεταξύ Ριάντ και Ουάσινγκτον έγιναν τεταμένες και οι δίαυλοι επικοινωνίας μειώθηκαν. Τα ζητήματα αξιοπιστίας, λόγω του ελλείμματος εμπιστοσύνης και της φθίνουσας επιρροής των ΗΠΑ, άρχισαν να βαραίνουν την άλλοτε σταθερή συμμαχία. Τρεις συγκεκριμένες εξελίξεις υπογράμμισαν ότι οι πυλώνες της σχέσης ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας είχαν γίνει σαθροί:
Πρώτον, η δημιουργία του ΟΠΕΚ+, η ιδέα του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν και του Σαουδάραβα πρίγκιπα διαδόχου Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν (MbS), η οποία εγκαινίασε μια εποχή πιο ανεξάρτητης πολιτικής παραγωγής- δεύτερον, η απόφαση του Ριάντ να ενταχθεί στον πολυπολικό οργανισμό BRICS και στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO)- και τρίτον, η απόφαση της Σαουδικής Αραβίας να εξομαλύνει τις σχέσεις της με το Ιράν, μια δέσμευση που επισημοποιήθηκε με μια ειρηνευτική συμφωνία που θα συναφθεί με τη μεσολάβηση της Κίνας το Μάρτιο του 2023.
Ο λόγος ύπαρξης μιας ανανεωμένης εταιρικής σχέσης ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας δεν αμφισβητείται. Τα δραματικά γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου 2023 στο φάκελο της Γάζας κατέρριψαν την αντίληψη της κυβέρνησης Μπάιντεν ότι το παλαιστινιακό πρόβλημα «λύνεται από μόνο του» και πως το μόνο που χρειαζόταν ήταν μια τακτοποιημένη σαουδαραβική-ισραηλινή εξομάλυνση.
Αντ' αυτού, το ζήτημα της Παλαιστίνης βρυχήθηκε και πάλι στο επίκεντρο της ασφάλειας της Δυτικής Ασίας και δεν υπάρχει πλέον κανένα περιθώριο να ξεγελάσει κανείς την περιοχή, να υποκρύψει ενσυναίσθηση για την παλαιστινιακή υπόθεση ή να καμαρώνει ως καλός Σαμαρείτης στους αραβικούς δρόμους.
Εξίσου, το Ιράν έπαιξε αποτελεσματικά τα χαρτιά του για να φέρει τον Άξονα της Αντίστασης στο προσκήνιο, κάτι που ταρακούνησε τα αραβικά καθεστώτα του Κόλπου, το οποίο, με τη σειρά του, παρείχε επίσης ένα παράθυρο ευκαιρίας για την κυβέρνηση Μπάιντεν να επαναπροσλάβει τους παλιούς συμμάχους τους.
Η σύνδεση μεταξύ των περιφερειακών αιτημάτων κατάπαυσης του πυρός, της ανθρωπιστικής κρίσης στη Γάζα και των εκκλήσεων για την απελευθέρωση των ισραηλινών αιχμαλώτων που κρατούνται από τη Χαμάς επέτρεψε στην Ουάσινγκτον να ανακτήσει τη θέση της ως βασικός συνομιλητής στη διπλωματική πίστα.
Παρ' όλα αυτά, παραμένει ένας ολισθηρός δρόμος για τις ΗΠΑ να επανέλθουν ως ο κύριος παράγοντας επιρροής στην περιοχή. Στο μεσοδιάστημα έχουν αλλάξει πάρα πολλά στη Δυτική Ασία και στον κόσμο.
Η ευρεία στρατηγική που ακολουθεί η ομάδα Μπάιντεν είναι να καλλιεργήσει το νέο οικοσύστημα γύρω από τις συμφωνίες του Αβραάμ που πατεντάρισε ο Ντόναλντ Τραμπ, προβλέποντας μια συμφωνία Ισραήλ-Σαουδικής Αραβίας ως τον άξονα μιας ευρύτερης πολιτικής συμφωνίας. Ο Λευκός Οίκος φαντάζεται ότι αυτό θα ανοίξει τον δρόμο για την ανοικοδόμηση της Γάζας και την ίδρυση ενός παλαιστινιακού κράτους που θα συμβάλει σε μεγάλο βαθμό στην ενσωμάτωση του Ισραήλ στην αραβική του γειτονιά, ενώ θα επιτρέψει στην Ουάσινγκτον να στρέψει την προσοχή της στην Ασία-Ειρηνικό και την Ευρασία για να εμποδίσει την άνοδο της Κίνας και να διαβρώσει την ικανότητα της Μόσχας να παρέχει στρατηγικό χώρο για την Κίνα στην παγκόσμια σκηνή.
Αντί για μια ισχυρή στρατηγική, τα παραπάνω είναι ένα εκπληκτικά φιλόδοξο όνειρο απατηλό, δεδομένου του αυξανόμενου καταλόγου υπαρξιακών προκλήσεων της Ουάσινγκτον: μια οικονομία υπό το βάρος του πρωτοφανούς βάρους του χρέους, αντιστρατηγικές από τον άξονα Ρωσίας-Ιράν-Κίνας, η απειλή της «απο-δολαριοποίησης» που κερδίζει έδαφος στην παγκόσμια οικονομία, καθώς όλο και περισσότερες χώρες του Παγκόσμιου Νότου πειραματίζονται με εναλλακτικά νομίσματα στις διεθνείς τους διευθετήσεις.
Πιθανώς, μια από τις πρωταρχικές σκέψεις στο πυρετώδες αμερικανικό μυαλό είναι να πείσει τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα να αποστασιοποιηθούν από μια συντονισμένη επίθεση στο πετροδολάριο στην επικείμενη σύνοδο κορυφής των BRICS στο Καζάν της Ρωσίας στις 22-24 Οκτωβρίου - μια συνάντηση που αναμένεται να αλλάξει τα δεδομένα στη διαδικασία «απο-δολαριοποίησης».
Η επικείμενη σύνοδος κορυφής στο Πεκίνο αυτόν τον μήνα μεταξύ του προέδρου Σι Τζινπίνγκ και του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν θα θέσει ως προτεραιότητα την αναδιάρθρωση της διεθνούς χρηματοπιστωτικής τάξης. Τα τελευταία στοιχεία που δημοσίευσε το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ στις 17 Απριλίου έδειξαν ότι οι τοποθετήσεις της Κίνας σε ομόλογα του αμερικανικού Δημοσίου μειώθηκαν στα 775 δισεκατομμύρια δολάρια τον Φεβρουάριο, μια πτώση 22,7 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε σχέση με μόλις ένα μήνα νωρίτερα. Οι Global Times υποστήριξαν πως «η συρρίκνωση σηματοδοτεί μια διαρθρωτική προσαρμογή των συναλλαγματικών αποθεμάτων της Κίνας, η οποία επηρεάζεται από παράγοντες όπως το ισοζύγιο εξωτερικών πληρωμών της χώρας και τα κέρδη από τα ομόλογα του αμερικανικού Δημοσίου». Κατέληξε επίσης στο εξής συμπέρασμα:
Καθώς έχει αρχίσει η παγκόσμια τάση για αποδολάριοποίηση, πολλές χώρες επιτάχυναν τη διαφοροποίηση των αποθεματικών τους αυξάνοντας την κατοχή χρυσού και χρησιμοποιώντας τα τοπικά νομίσματα για διεθνείς πληρωμές. Τα αποθέματα χρυσού της Κίνας στα τέλη Μαρτίου έφτασαν τα 72,74 εκατομμύρια ουγγιές, μια μηνιαία αύξηση κατά 160.000 ουγγιές, σηματοδοτώντας τον 17ο συνεχή μήνα για τη χώρα που αυξάνει τα αποθέματα αυτού του περιουσιακού στοιχείου.
Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους. Όπως επισημαίνει ένα διορατικό πρόσφατο σχόλιο των αμερικανικών μέσων ενημέρωσης:
Κανένα συγκεκριμένο σχέδιο δεν δεσμεύτηκε ή δεν καθορίστηκε [από τις BRICS], αλλά η απλή προφορική διατύπωση της ιδέας στην παγκόσμια σκηνή μετατοπίζει το παράθυρο Overton για το τι είναι αποδεκτό να συζητηθεί δημοσίως όταν πρόκειται για την αντιμετώπιση της κυριαρχίας του δολαρίου ΗΠΑ στο εμπόριο. Παρόλο που δεν επίκειται κάποιο νόμισμα των BRICS, η ιδέα υπάρχει και δεν είναι πλέον μια παράταιρη και περιθωριακή ιδέα.
Αρκεί να πούμε ότι οι διαπραγματεύσεις ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας για ένα σύμφωνο ασφαλείας είναι σήμερα είτε έτοιμες για ένα συναρπαστικό φινάλε με τους όρους του Ριάντ - είτε μπορεί να ελίσσονται, χωρίς άγκυρες, τουλάχιστον μέχρι τις εκλογές του Νοεμβρίου στις ΗΠΑ (33 έδρες της Γερουσίας και όλες οι 435 έδρες της Βουλής των Αντιπροσώπων είναι επίσης υποψήφιες για εκλογές στις 5 Νοεμβρίου).
Ένας κορυφαίος Σαουδάραβας σχολιαστής σημείωσε ότι «ολόκληρη η περιοχή βρίσκεται στα πρόθυρα της εφαρμογής των “τελικών πινελιών” με φόντο τον πόλεμο στη Γάζα. Αυτό μπορεί να οδηγήσει είτε σε μια συμφωνία που θα αφήσει κάποιους είτε να πέσουν από το ψηλό τους άλογο είτε να τρέξουν στην άκρη της αβύσσου. Και στις δύο περιπτώσεις, θα πληρώσουν ένα δύσκολο τίμημα».
Ένα διεισδυτικό δημοσίευμα στον Guardian αυτή την εβδομάδα αποκάλυψε πως αν και τα σχέδια συμφωνιών ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας για την ασφάλεια και την ανταλλαγή τεχνολογίας είναι έτοιμα, η αβεβαιότητα βρίσκεται μπροστά μας, καθώς οι συμφωνίες αυτές επρόκειτο να συνδεθούν με μια ευρύτερη διευθέτηση της Δυτικής Ασίας που περιλαμβάνει το Ισραήλ και τους Παλαιστίνιους. Για να το θέσουμε διαφορετικά, ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου πρέπει να συμφωνήσει σε δύσκολα θέματα, όπως η μόνιμη κατάπαυση του πυρός στη Γάζα και η δημιουργία παλαιστινιακού κράτους. Και όλα τα στοιχήματα θα χαθούν αν εξαπολύσει επίθεση στη Ράφα.
Έτσι, δεν προκαλεί καμία έκπληξη το γεγονός ότι οι Σαουδάραβες «πιέζουν τώρα για ένα πιο μετριοπαθές σχέδιο Β, το οποίο αποκλείει τους Ισραηλινούς», γράφει ο Guardian. Από γεωπολιτική άποψη, ένα αποδυναμωμένο σχέδιο Β θα μπορούσε ακόμα να θεωρηθεί ελκυστικό από τους διπλωμάτες του Μπάιντεν, καθώς «θα εδραίωνε μια στρατηγική εταιρική σχέση με τη Σαουδική Αραβία που θα κρατούσε μακριά την επελαύνουσα κινεζική και ρωσική επιρροή. [Αλλά] δεν είναι καθόλου σαφές αν η κυβέρνηση - πόσο μάλλον το Κογκρέσο - θα αποδεχόταν ένα τέτοιο less-for-less αποτέλεσμα».
Ο Νετανιάχου είναι σχεδόν βέβαιο πως θεωρεί μια συμφωνία εξομάλυνσης με τους Σαουδάραβες σε αυτή τη χρονική στιγμή ως «ένα ναρκοπέδιο που δεν μπορεί να διασχιστεί λόγω του πολιτικού κόστους που συνεπάγεται».
Υπάρχει ένας διάσημος στίχος από ένα σατιρικό τραγούδι που γράφτηκε το 1931 από τον σοβιετικό τραγουδοποιό Βασίλι Λεμπέντεφ-Κούματς, ο οποίος μεταφράζεται περίπου ως εξής: «Το χαρτί είναι το πιο σημαντικό πράγμα στη ζωή / Κρατήστε το ασφαλές όσο είστε ζωντανοί / Καθώς χωρίς ένα σωστό χαρτί, είστε ένα απλό ζωύφιο».
Ο αείμνηστος Μιχαήλ Γκορμπατσόφ έζησε για να μετανιώσει που δεν απαίτησε ένα «σωστό χαρτί» για την επέκταση του ΝΑΤΟ. Ο Σαουδάραβας πρίγκιπας διάδοχος Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν θα πρέπει να εκλάβει τη λύπη του Γκορμπατσόφ ως προειδοποιητική ιστορία.