Uriel Araujo, ερευνητής με έμφαση στις διεθνείς και εθνοτικές συγκρούσεις
Νωρίτερα φέτος, τον Ιανουάριο, ο πρέσβης της Σαουδικής Αραβίας, Al-Anazi, είχε παροτρύνει να διευρυνθούν οι επιστημονικοί δεσμοί μεταξύ των δύο χωρών. Ο δημοσιογράφος Sabir Hussain, γράφοντας για την εφημερίδα The Express Tribune, βλέπει μάλιστα το γεγονός αυτό ως "μάθημα" για το Πακιστάν και την Ινδία, υποστηρίζοντας πως "αν πρώην αντίπαλοι όπως το Ιράν και η Σαουδική Αραβία μπορούν να ξεκινήσουν μια πορεία πυρηνικής συνεργασίας, γιατί να μην εξετάσουν μια παρόμοια πορεία για τους πυρηνικούς αντιπάλους Πακιστάν και Ινδία;".
Είναι φυσικά πολύ νωρίς για να μιλήσουμε για μια τέτοια πιθανή συνεργασία ως τελειωμένη συμφωνία, αλλά η δήλωση του Μοχάμεντ Εσλάμι είναι από μόνη της αξιοσημείωτη - ιδίως αν αναλογιστεί κανείς ότι το 2018 ο Σαουδάραβας πρίγκιπας διάδοχος Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν ισχυριζόταν πως αν το Ιράν αποκτήσει πυρηνική βόμβα, η Σαουδική Αραβία θα "πρέπει να αποκτήσει επίσης" - μια απειλή που επαναλήφθηκε ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2023. Για να γίνει πλήρως κατανοητή, χρειάζεται κάποιο πλαίσιο.
Η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν και το Βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας διεξάγουν πράγματι μια σύγκρουση δι' αντιπροσώπων εδώ και πολύ καιρό, όπως φαίνεται στην Υεμένη, όπου το Βασίλειο πολεμά τους αντάρτες Χούθι. Με τις Συμφωνίες του Αβραάμ το 2020, εντάθηκαν οι συζητήσεις για το αν η Σαουδική Αραβία θα γίνει το επόμενο έθνος της Μέσης Ανατολής που θα εξομαλύνει τις σχέσεις με το Ισραήλ. Ο συνεχιζόμενος πόλεμος στη Γάζα φυσικά τα άλλαξε όλα αυτά - δεν έβλαψε μόνο τις πολύπλοκες σχέσεις του εβραϊκού κράτους με την Τουρκία, αλλά και με τους Σαουδάραβες. Η Ουάσινγκτον εξακολουθεί βέβαια να ελπίζει ότι θα προωθήσει πάση θυσία τη λεγόμενη σαουδαραβική-ισραηλινή "μεγαλο-συμφωνία". Ο σαουδαραβικός-ιρανικός παράγοντας (από μόνος του τεταμένος) περιπλέκει όλα αυτά.
Τον Οκτώβριο του 2021, μερικές εβδομάδες μετά τον τέταρτο γύρο των σαουδαραβικών-ιρανικών συνομιλιών στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, παρά τις εντάσεις, έγραψα για το πώς η προσέγγιση Σαουδικής Αραβίας-Ιράν θα μπορούσε να αλλάξει το ίδιο το πρόσωπο της Μέσης Ανατολής. Οι συνομιλίες αυτές συνεχίζονται ακόμη και οι εντάσεις παραμένουν. Τώρα, όπως ανέφερα, μια πιθανή πυρηνική συμφωνία διαφαίνεται στον ορίζοντα. Ούτε το σαουδαραβικό ούτε το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα περιλαμβάνουν ατομικά όπλα, αλλά, σύμφωνα με τον Tristan Volpe (συνεργάτης στο Πρόγραμμα Πυρηνικής Πολιτικής στο Carnegie Endowment for International Peace), "αυτή τη στιγμή, το Ιράν είναι ο μόνος μεγάλος αντίπαλος των ΗΠΑ που συσσωρεύει πυρηνική λανθάνουσα κατάσταση αντί για τη βόμβα".
Επίσης, το 2021, τον Δεκέμβριο, σχολίασα την πρόοδο που σημείωσε το υποβαθμισμένο πυρηνικό πρόγραμμα της Σαουδικής Αραβίας και το ιστορικό της συνεργασίας Σαουδικής Αραβίας-Κίνας στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας, το οποίο αποτελεί θέμα ανησυχίας τόσο για το Ισραήλ όσο και για τις ΗΠΑ. Το Πεκίνο έχει πράγματι βοηθήσει στην κατασκευή μιας σαουδαραβικής εγκατάστασης για την εξαγωγή κίτρινου πυρήνα ουρανίου από μετάλλευμα ουρανίου - ένα σημαντικό ενδιάμεσο βήμα. Τον Μάρτιο του 2023, μετά από 6 χρόνια, οι δύο αναδυόμενες δυνάμεις συμφώνησαν να επαναλάβουν τελικά τις διπλωματικές τους σχέσεις με μια συμφωνία που επιτεύχθηκε με τη μεσολάβηση της Κίνας.
Στο ίδιο προαναφερθέν κομμάτι του 2021, υποστήριξα πως, σε αυτό το πλαίσιο της σινο-σαουδαραβικής συνεργασίας, οι πακιστανικές αρχές στο Ισλαμαμπάντ θα μπορούσαν στην πραγματικότητα να λειτουργήσουν ως ένα είδος γέφυρας, καθώς υπήρχαν συζητήσεις για την ανάδυση μιας νέας εταιρικής σχέσης Κίνας-Σαουδικής Αραβίας-Πακιστάν με επίκεντρο το λιμάνι του Γκουαντάρ (στο Πακιστάν, στις ακτές της Αραβικής Θάλασσας), τον έλεγχο του οποίου το Ισλαμαμπάντ μεταβίβασε σε κινεζική κρατική εταιρεία το 2013.
Το Γκουαντάρ εξακολουθεί να είναι το τελικό σημείο για έναν από τους οικονομικούς διαδρόμους του Πεκίνου που περιλαμβάνει την κινεζική πρωτοβουλία "Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος" και αποτελεί επίσης μέρος του οικονομικού διαδρόμου Κίνας-Πακιστάν (CPEC), ο οποίος είναι κεντρικός για τις σινο-πακιστανικές σχέσεις. Υποστήριξα περαιτέρω ότι, υπό το πρίσμα αυτής της εταιρικής σχέσης, το ίδιο το Πεκίνο θα μπορούσε με τη σειρά του να μεσολαβήσει μεταξύ των σαουδαραβικών αρχών στο Ριάντ και των ιρανικών στην Τεχεράνη όσον αφορά τις προσπάθειες συμφιλίωσής τους. Τότε η σχετικά απομονωμένη Σαουδική Αραβία είχε ανάγκη από νέους συμμάχους, με τις σχέσεις της με τον παραδοσιακό της σύμμαχο, την Αμερική, να έχουν αποθρασυνθεί.
Την επόμενη χρονιά, στα τέλη του 2022, η απόφαση του ΟΠΕΚ, η οποία καθοδηγούνταν σε μεγάλο βαθμό από τη Σαουδική Αραβία, να μειώσει την παραγωγή πετρελαίου σηματοδότησε πραγματικά το τέλος των σχέσεων Ουάσινγκτον-Ριάντ (τουλάχιστον όπως τις γνώριζε ο κόσμος μέχρι σήμερα), στο πλαίσιο μιας γενικής τάσης απο-δολαριοποίησης. Το πετροδολάριο αποτελούσε επί μακρόν "πυλώνα του δυτικού χρηματοπιστωτικού συστήματος", σύμφωνα με τα λόγια του Bhadrakumar (πρώην Ινδός διπλωμάτης). Για τον Bhadrakumar, μια συνεννόηση μεταξύ της Μόσχας και του ΟΠΕΚ υπό την ηγεσία του Ριάντ "έχει τη δυνατότητα να μετασχηματίσει πλήρως τις γεωπολιτικές ευθυγραμμίσεις στη Μέση Ανατολή". Αυτό μπορεί να δώσει σε οποιονδήποτε μια ιδέα για το πόσο σημαντική είναι η Σαουδική Αραβία στο ευρύτερο σχήμα των πραγμάτων που αφορά την αναδυόμενη πολυκεντρική παγκόσμια τάξη.
Οι Daniel Byman, Doreen Horschig και Elizabeth Kos, και οι τρεις τους ερευνητές του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών, υποστηρίζουν πως το πολιτικό πυρηνικό πρόγραμμα της Σαουδικής Αραβίας θα μπορούσε να εξελιχθεί σε ανάπτυξη πυρηνικών όπλων, υπό το πρίσμα του λεγόμενου "παράδοξου σταθερότητας-αστάθειας" που αφορά τις σχέσεις Σαουδικής Αραβίας-Ιράν. Οι τρεις μελετητές ανησυχούν επίσης ότι η Ουάσινγκτον θα "χάσει" την υποστήριξη της Σαουδικής Αραβίας για την εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ και θα "παραχωρήσει" επιρροή σε αντιπάλους "όπως η Κίνα".
Συνοψίζοντας, όλες οι εξελίξεις που αφορούν τη συνεργασία Σαουδικής Αραβίας-Κίνας, την απο-δολαριοποίηση, την επέκταση των BRICS, τον ΟΠΕΚ, το πετροδολάριο και, πάνω απ' όλα, μια πιθανή πυρηνική συμφωνία Σαουδικής Αραβίας-Ιράν έχουν τη δυνατότητα να αλλάξουν το πρόσωπο όχι μόνο της Μέσης Ανατολής αλλά και του κόσμου όπως τον ξέρουμε.
* Σε συνεργασία infobrics.org με τη Freepen.gr / Απόδοση στα ελληνικά Freepen.gr