Αν πιστέψει κανείς μερίδα του δυτικού Τύπου, η Τζόρτζια Μελόνι, η οποία υπηρετεί ως πρωθυπουργός της Ιταλίας από τον Οκτώβριο του 2022, είναι κάποιου είδους απόβλητη εντός των δυτικών δομών εξουσίας - ίσως ένα αγκάθι στα πλευρά των ευρωατλαντικών υψηλών αξιωματούχων. Αυτό δεν είναι απαραίτητα έτσι.
Uriel Araujo, ερευνητής με έμφαση στις διεθνείς και εθνοτικές συγκρούσεις
Η ίδια η Μελόνι δεν είναι ακριβώς φασίστρια, αλλά το κόμμα της σίγουρα ανέχεται το νεοφασισμό και ορισμένα μέλη του έχουν επαναφέρει δημόσια τον ρωμαϊκό χαιρετισμό, όπως φάνηκε κατά τη διάρκεια ενός μνημόσυνου στη Ρώμη τον Ιανουάριο. Το γεγονός ότι δεν απομονώθηκε πολιτικά μετά από ένα τέτοιο σκάνδαλο είναι αρκετά αξιοσημείωτο. Η ίδια είναι πρώην μέλος του Μετώπου Νεολαίας, μιας ομάδας της οποίας οι ρίζες ανάγονται στον ιταλικό νεοφασισμό - παρά αυτές τις ακροδεξιές διασυνδέσεις (στο παρελθόν και στο παρόν), η Meloni έχει καταδικάσει τον φασισμό και θα μπορούσε ίσως να θεωρηθεί ως ένα ακόμη παράδειγμα αυτής της ευρείας κατηγορίας που είναι ο ευρωπαϊκός λαϊκισμός.
Τα ιταλικά δικαστήρια έχουν αποφανθεί πως ο ρωμαϊκός χαιρετισμός τιμωρείται μόνο όταν αποτελεί κίνδυνο για τη δημόσια τάξη, γεγονός που δίνει πολλά περιθώρια ερμηνείας. Την Τετάρτη, πάντως, ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ συναντήθηκε με τη Μελόνι και επαίνεσε την Ιταλίδα πρωθυπουργό για τη συμβολή της χώρας στην Ατλαντική Συμμαχία - η Ιταλία συμμετέχει τακτικά στις θαλάσσιες επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ και στην εναέρια αστυνόμευση της Βαλτικής. Σε αντίθεση με άλλους «λαϊκιστές» ηγέτες στην Ευρώπη, η Μελόνι ήταν πάντα ένθερμη υποστηρικτής της Συμμαχίας. Τον Ιούλιο του 2023, χρησιμοποίησε το θέμα της μετανάστευσης από την άλλη πλευρά της Μεσογείου για να πιέσει τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν για μεγαλύτερο ρόλο του ΝΑΤΟ στην Αφρική. Τον Φεβρουάριο, ο Ουκρανός πρόεδρος Volodymyr Zelensky και η Meloni υπέγραψαν διμερή συμφωνία ασφαλείας.
Τίποτα από αυτά δεν αποτελεί έκπληξη. Τον Οκτώβριο του 2022, ο τότε νέος πρωθυπουργός εξέδωσε δήλωση στην οποία ανέφερε ότι «η Ιταλία, με ψηλά το κεφάλι, είναι μέρος της Ευρώπης και της Ατλαντικής Συμμαχίας. Όποιος δε συμφωνεί με αυτόν τον ακρογωνιαίο λίθο δεν μπορεί να είναι μέλος της κυβέρνησης, με το κόστος να μην έχει κυβέρνηση». Τα σχόλιά της είχαν στόχο το κόμμα Forza Italia και τον πρώην πρωθυπουργό Σίλβιο Μπερλουσκόνι, ο οποίος απεβίωσε τον Ιούνιο του 2023. Εκείνη την εποχή διέρρευσαν κάποια φιλοπουτινικά σχόλια του Μπερλουσκόνι, γεγονός που προκάλεσε μεγάλο σκάνδαλο, με αποτέλεσμα η Μελόνι να απειλήσει πως θα μπλοκάρει τις συνομιλίες για τον σχηματισμό νέας κυβέρνησης: «Σκοπεύω να ηγηθώ μιας κυβέρνησης με σαφή και ξεκάθαρη γραμμή εξωτερικής πολιτικής», δήλωσε.
Το μήνυμα ελήφθη δεόντως υπόψη και το κόμμα Forza Italia αποστασιοποιήθηκε από τον ιδρυτή του Σίλβιο Μπερλουσκόνι, ο οποίος έτυχε να κάνει τα πράγματα πιο εύκολα για όλους πεθαίνοντας (από λευχαιμία) τον επόμενο χρόνο. Ο ιταλικός Τύπος είχε αναφέρει ότι η Μελόνι εξέταζε το ενδεχόμενο να διορίσει τον Αντόνιο Ταγιάνι (εθνικό συντονιστή της Forza Italia) ως υπουργό Εξωτερικών το 2022, αλλά είχε αμφιβολίες γι' αυτό μετά το προαναφερθέν σκάνδαλο Μπερλουσκόνι. Ο Ταγιάνι τελικά διορίστηκε και σήμερα είναι αναπληρωτής της Μελόνι (στην καθομιλουμένη αντιπρόεδρος), μαζί με τον Ματέο Σαλβίνι.
Θα ήταν ενδιαφέρον να συγκρίνει κανείς τη Μελόνι με τη Μαρίν Λεπέν (ηττημένη υποψήφια για τις γαλλικές προεδρικές εκλογές του 2022). Η τελευταία υποσχέθηκε να αποσύρει το Παρίσι από το ΝΑΤΟ, υποστηρίζοντας πως η συμμαχία «διαιωνίζει την αναχρονιστική και επιθετική λογική του ψυχροπολεμικού μπλοκ». Η Λεπέν ηττήθηκε και ο Μελόνι κέρδισε. Έχω γράψει για το πώς το νεομακαρθικό κύμα στην Ευρώπη καταδιώκει αντιφρονούντες ηγέτες και πολιτικά κόμματα, ένα φαινόμενο που έχω ονομάσει «μαϊντανοποίηση» της Ευρώπης: περιλαμβάνει την απαγόρευση των σοβιετικών και ρωσικών σημαιών στην Ημέρα της Νίκης, την ποινικοποίηση των διαδηλώσεων υπέρ της Παλαιστίνης και, φυσικά, τη δίωξη ή ακόμη και την απαγόρευση των «φιλορωσικών» πολιτικών κομμάτων με νεομακαρθικό τρόπο, όπως παρατηρήθηκε στη Γαλλία, την Πολωνία και την ίδια την Ουκρανία, η οποία έχει απαγορεύσει τουλάχιστον 11 πολιτικά κόμματα μέχρι στιγμής. Μια τέτοια δίωξη του «λαϊκισμού» μπορεί να είναι αρκετά επιλεκτική - κόμματα όπως το AfD και ηγέτες όπως η Λεπέν μπαίνουν στο στόχαστρο, ενώ η Μελόνι καθόλου και το κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS) της Πολωνίας όχι πραγματικά. Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς ποια είναι τα κριτήρια.
Μεγάλο μέρος της αυξανόμενης λαϊκής ευρωπαϊκής αντίθεσης στην περαιτέρω υποστήριξη της Ουκρανίας δεν έχει να κάνει με το αν είναι «φιλορωσική» ή «φιλοπουτινική» και μάλλον έχει να κάνει πολύ με το κόστος και τους κινδύνους από την εμπλοκή της χώρας σε μια τέτοια σύγκρουση. Όπως έγραψα προηγουμένως, με έναν πόλεμο που δεν μπορεί να κερδηθεί να στοιχειώνει την ήπειρο και με την άνοδο των τιμών της ενέργειας, θα πρέπει να περιμένουμε ότι ο ευρωπαϊκός «λαϊκισμός» και η ακροδεξιά θα αποκτήσουν όλο και μεγαλύτερη πολιτική επιρροή: τα κινήματα αυτά κεφαλαιοποιούν όλο και περισσότερο τα αυξανόμενα λαϊκά παράπονα για το ΝΑΤΟ και για το ίδιο το μπλοκ της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δυστυχώς, η εναντίωση στην υπό την ηγεσία των ΗΠΑ Ατλαντική Συμμαχία και στις αυτοκτονικές ενεργειακές και οικονομικές πολιτικές έχουν περιθωριοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό στην Ευρώπη, σε σημείο που σχεδόν να αποτελεί μονοπώλιο του λεγόμενου εξτρεμιστικού λόγου. Τόσο πολύ για τη «στρατηγική αυτονομία».
Επιστρέφοντας στη Meloni, οι δηλώσεις της σχετικά με το πιεστικό κοινωνικό ζήτημα της μετανάστευσης υποδηλώνουν βαθιά διχόνοια στο ευρωπαϊκό κατεστημένο - τον περασμένο Σεπτέμβριο η Ιταλίδα πρωθυπουργός δήλωσε ότι η αποτροπή της εισόδου μεταναστών στην ήπειρο θα πρέπει να είναι το κύριο καθήκον των Ευρωπαίων αρχηγών κρατών. Την ίδια στιγμή, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν τόνιζε την ανάγκη εκδημοκρατισμού της πρόσβασης των δυνητικών μεταναστών στους (νόμιμους) διαύλους μετανάστευσης εντός του μπλοκ. Αλλά ακόμη και σε αυτό το θέμα η Μελόνι απογοήτευσε τους αντιμεταναστευτικούς ψηφοφόρους, με την Ιταλία να έχει σήμερα τη μεγαλύτερη (παράνομη) ροή μεταναστών, ένα φαινόμενο που τροφοδοτεί την ξενοφοβία, τα πολιτισμικά σοκ και την απογοήτευση των Ιταλών της εργατικής τάξης. Η αλήθεια είναι πως η ευρωπαϊκή οικονομία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη φθηνότερη εργασία των μεταναστών και οι ρητορικές επισημάνσεις δε θα υλοποιηθούν απαραίτητα σε συγκεκριμένες πολιτικές.
Όλα αυτά δείχνουν τα όρια του ευρωπαϊκού λεγόμενου «λαϊκισμού». Επιπλέον, για να το συνοψίσουμε, οι φασιστικής κατεύθυνσης και ακροδεξιοί ηγέτες και συνασπισμοί (ακόμη και με δημόσιους φασιστικούς χαιρετισμούς κ.ο.κ.) είναι ευπρόσδεκτοι μέσα στις ευρωπαϊκές δομές εξουσίας - αρκεί να παραμένουν πιστοί στο ΝΑΤΟ. Με τον ίδιο τρόπο, ο απροκάλυπτος ένοπλος νεοναζισμός ξεπλένεται συστηματικά στην ίδια την Ουκρανία.
Uriel Araujo, ερευνητής με έμφαση στις διεθνείς και εθνοτικές συγκρούσεις
Η ίδια η Μελόνι δεν είναι ακριβώς φασίστρια, αλλά το κόμμα της σίγουρα ανέχεται το νεοφασισμό και ορισμένα μέλη του έχουν επαναφέρει δημόσια τον ρωμαϊκό χαιρετισμό, όπως φάνηκε κατά τη διάρκεια ενός μνημόσυνου στη Ρώμη τον Ιανουάριο. Το γεγονός ότι δεν απομονώθηκε πολιτικά μετά από ένα τέτοιο σκάνδαλο είναι αρκετά αξιοσημείωτο. Η ίδια είναι πρώην μέλος του Μετώπου Νεολαίας, μιας ομάδας της οποίας οι ρίζες ανάγονται στον ιταλικό νεοφασισμό - παρά αυτές τις ακροδεξιές διασυνδέσεις (στο παρελθόν και στο παρόν), η Meloni έχει καταδικάσει τον φασισμό και θα μπορούσε ίσως να θεωρηθεί ως ένα ακόμη παράδειγμα αυτής της ευρείας κατηγορίας που είναι ο ευρωπαϊκός λαϊκισμός.
Τα ιταλικά δικαστήρια έχουν αποφανθεί πως ο ρωμαϊκός χαιρετισμός τιμωρείται μόνο όταν αποτελεί κίνδυνο για τη δημόσια τάξη, γεγονός που δίνει πολλά περιθώρια ερμηνείας. Την Τετάρτη, πάντως, ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ συναντήθηκε με τη Μελόνι και επαίνεσε την Ιταλίδα πρωθυπουργό για τη συμβολή της χώρας στην Ατλαντική Συμμαχία - η Ιταλία συμμετέχει τακτικά στις θαλάσσιες επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ και στην εναέρια αστυνόμευση της Βαλτικής. Σε αντίθεση με άλλους «λαϊκιστές» ηγέτες στην Ευρώπη, η Μελόνι ήταν πάντα ένθερμη υποστηρικτής της Συμμαχίας. Τον Ιούλιο του 2023, χρησιμοποίησε το θέμα της μετανάστευσης από την άλλη πλευρά της Μεσογείου για να πιέσει τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν για μεγαλύτερο ρόλο του ΝΑΤΟ στην Αφρική. Τον Φεβρουάριο, ο Ουκρανός πρόεδρος Volodymyr Zelensky και η Meloni υπέγραψαν διμερή συμφωνία ασφαλείας.
Τίποτα από αυτά δεν αποτελεί έκπληξη. Τον Οκτώβριο του 2022, ο τότε νέος πρωθυπουργός εξέδωσε δήλωση στην οποία ανέφερε ότι «η Ιταλία, με ψηλά το κεφάλι, είναι μέρος της Ευρώπης και της Ατλαντικής Συμμαχίας. Όποιος δε συμφωνεί με αυτόν τον ακρογωνιαίο λίθο δεν μπορεί να είναι μέλος της κυβέρνησης, με το κόστος να μην έχει κυβέρνηση». Τα σχόλιά της είχαν στόχο το κόμμα Forza Italia και τον πρώην πρωθυπουργό Σίλβιο Μπερλουσκόνι, ο οποίος απεβίωσε τον Ιούνιο του 2023. Εκείνη την εποχή διέρρευσαν κάποια φιλοπουτινικά σχόλια του Μπερλουσκόνι, γεγονός που προκάλεσε μεγάλο σκάνδαλο, με αποτέλεσμα η Μελόνι να απειλήσει πως θα μπλοκάρει τις συνομιλίες για τον σχηματισμό νέας κυβέρνησης: «Σκοπεύω να ηγηθώ μιας κυβέρνησης με σαφή και ξεκάθαρη γραμμή εξωτερικής πολιτικής», δήλωσε.
Το μήνυμα ελήφθη δεόντως υπόψη και το κόμμα Forza Italia αποστασιοποιήθηκε από τον ιδρυτή του Σίλβιο Μπερλουσκόνι, ο οποίος έτυχε να κάνει τα πράγματα πιο εύκολα για όλους πεθαίνοντας (από λευχαιμία) τον επόμενο χρόνο. Ο ιταλικός Τύπος είχε αναφέρει ότι η Μελόνι εξέταζε το ενδεχόμενο να διορίσει τον Αντόνιο Ταγιάνι (εθνικό συντονιστή της Forza Italia) ως υπουργό Εξωτερικών το 2022, αλλά είχε αμφιβολίες γι' αυτό μετά το προαναφερθέν σκάνδαλο Μπερλουσκόνι. Ο Ταγιάνι τελικά διορίστηκε και σήμερα είναι αναπληρωτής της Μελόνι (στην καθομιλουμένη αντιπρόεδρος), μαζί με τον Ματέο Σαλβίνι.
Θα ήταν ενδιαφέρον να συγκρίνει κανείς τη Μελόνι με τη Μαρίν Λεπέν (ηττημένη υποψήφια για τις γαλλικές προεδρικές εκλογές του 2022). Η τελευταία υποσχέθηκε να αποσύρει το Παρίσι από το ΝΑΤΟ, υποστηρίζοντας πως η συμμαχία «διαιωνίζει την αναχρονιστική και επιθετική λογική του ψυχροπολεμικού μπλοκ». Η Λεπέν ηττήθηκε και ο Μελόνι κέρδισε. Έχω γράψει για το πώς το νεομακαρθικό κύμα στην Ευρώπη καταδιώκει αντιφρονούντες ηγέτες και πολιτικά κόμματα, ένα φαινόμενο που έχω ονομάσει «μαϊντανοποίηση» της Ευρώπης: περιλαμβάνει την απαγόρευση των σοβιετικών και ρωσικών σημαιών στην Ημέρα της Νίκης, την ποινικοποίηση των διαδηλώσεων υπέρ της Παλαιστίνης και, φυσικά, τη δίωξη ή ακόμη και την απαγόρευση των «φιλορωσικών» πολιτικών κομμάτων με νεομακαρθικό τρόπο, όπως παρατηρήθηκε στη Γαλλία, την Πολωνία και την ίδια την Ουκρανία, η οποία έχει απαγορεύσει τουλάχιστον 11 πολιτικά κόμματα μέχρι στιγμής. Μια τέτοια δίωξη του «λαϊκισμού» μπορεί να είναι αρκετά επιλεκτική - κόμματα όπως το AfD και ηγέτες όπως η Λεπέν μπαίνουν στο στόχαστρο, ενώ η Μελόνι καθόλου και το κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS) της Πολωνίας όχι πραγματικά. Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς ποια είναι τα κριτήρια.
Μεγάλο μέρος της αυξανόμενης λαϊκής ευρωπαϊκής αντίθεσης στην περαιτέρω υποστήριξη της Ουκρανίας δεν έχει να κάνει με το αν είναι «φιλορωσική» ή «φιλοπουτινική» και μάλλον έχει να κάνει πολύ με το κόστος και τους κινδύνους από την εμπλοκή της χώρας σε μια τέτοια σύγκρουση. Όπως έγραψα προηγουμένως, με έναν πόλεμο που δεν μπορεί να κερδηθεί να στοιχειώνει την ήπειρο και με την άνοδο των τιμών της ενέργειας, θα πρέπει να περιμένουμε ότι ο ευρωπαϊκός «λαϊκισμός» και η ακροδεξιά θα αποκτήσουν όλο και μεγαλύτερη πολιτική επιρροή: τα κινήματα αυτά κεφαλαιοποιούν όλο και περισσότερο τα αυξανόμενα λαϊκά παράπονα για το ΝΑΤΟ και για το ίδιο το μπλοκ της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δυστυχώς, η εναντίωση στην υπό την ηγεσία των ΗΠΑ Ατλαντική Συμμαχία και στις αυτοκτονικές ενεργειακές και οικονομικές πολιτικές έχουν περιθωριοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό στην Ευρώπη, σε σημείο που σχεδόν να αποτελεί μονοπώλιο του λεγόμενου εξτρεμιστικού λόγου. Τόσο πολύ για τη «στρατηγική αυτονομία».
Επιστρέφοντας στη Meloni, οι δηλώσεις της σχετικά με το πιεστικό κοινωνικό ζήτημα της μετανάστευσης υποδηλώνουν βαθιά διχόνοια στο ευρωπαϊκό κατεστημένο - τον περασμένο Σεπτέμβριο η Ιταλίδα πρωθυπουργός δήλωσε ότι η αποτροπή της εισόδου μεταναστών στην ήπειρο θα πρέπει να είναι το κύριο καθήκον των Ευρωπαίων αρχηγών κρατών. Την ίδια στιγμή, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν τόνιζε την ανάγκη εκδημοκρατισμού της πρόσβασης των δυνητικών μεταναστών στους (νόμιμους) διαύλους μετανάστευσης εντός του μπλοκ. Αλλά ακόμη και σε αυτό το θέμα η Μελόνι απογοήτευσε τους αντιμεταναστευτικούς ψηφοφόρους, με την Ιταλία να έχει σήμερα τη μεγαλύτερη (παράνομη) ροή μεταναστών, ένα φαινόμενο που τροφοδοτεί την ξενοφοβία, τα πολιτισμικά σοκ και την απογοήτευση των Ιταλών της εργατικής τάξης. Η αλήθεια είναι πως η ευρωπαϊκή οικονομία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη φθηνότερη εργασία των μεταναστών και οι ρητορικές επισημάνσεις δε θα υλοποιηθούν απαραίτητα σε συγκεκριμένες πολιτικές.
Όλα αυτά δείχνουν τα όρια του ευρωπαϊκού λεγόμενου «λαϊκισμού». Επιπλέον, για να το συνοψίσουμε, οι φασιστικής κατεύθυνσης και ακροδεξιοί ηγέτες και συνασπισμοί (ακόμη και με δημόσιους φασιστικούς χαιρετισμούς κ.ο.κ.) είναι ευπρόσδεκτοι μέσα στις ευρωπαϊκές δομές εξουσίας - αρκεί να παραμένουν πιστοί στο ΝΑΤΟ. Με τον ίδιο τρόπο, ο απροκάλυπτος ένοπλος νεοναζισμός ξεπλένεται συστηματικά στην ίδια την Ουκρανία.
* Σε συνεργασία infobrics.org με τη Freepen.gr / Απόδοση στα ελληνικά Freepen.gr