 |
| A woman takes a picture as she stands next to a building destroyed by Russian shelling, Orikhiv, Zaporizhzhia region, southeastern Ukraine, March 20, 2024. Orikhiv in Zaporizhzhia region some 10 kilometres from one of the last year's most dangerous front lines in the war with Russia has emptied to roughly 1,000 people from its pre-war population of nearly 14,000. Orikhiv lies just to the north of the front where Ukraine mounted one of its main counteroffensive pushes against Russian forces last year in an operation that proved unable to gain much ground. Now the tide has turned and Russian troops are on the offensive in the area, having captured the town of Avdiivka in the east in Moscow's biggest battlefield advance since May last year. Photo by Dmytro Smolienko/Ukrinform/ABACAPRESS.COM via Reuters |
Για να διευθετηθεί διπλωματικά ο ρωσοουκρανικός πόλεμος, αρκετοί αναλυτές έχουν προτείνει να γίνει αποδεκτό το προφανές στρατιωτικό αδιέξοδο σε μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, στην οποία η Ουκρανία θα διχοτομηθεί κατά μήκος των σημερινών γραμμών μάχης.
John Mueller - responsiblestatecraft.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Μια δυνατότητα θα ήταν να συμπεριληφθεί σε μια τέτοια συμφωνία η επίσημη νομική αποδοχή της προσάρτησης της Κριμαίας από τη Ρωσία και των περιοχών που ελέγχει τώρα στη νοτιοανατολική Ουκρανία. Μια άλλη, πιο εύλογη δυνατότητα θα ήταν να αφεθεί το ζήτημα της επίσημης αποδοχής ανοιχτό για περαιτέρω διαπραγματεύσεις μετά τον τερματισμό των ένοπλων εχθροπραξιών. Αυτός ήταν ο δρόμος που έγινε αποδεκτός για τη διαίρεση της Κορέας μετά τη λήξη του πολέμου εκεί το 1953. (Εβδομήντα χρόνια αργότερα, δεν έχει ακόμη εκπονηθεί επίσημη διευθέτηση του πολέμου). Και μια τρίτη εναλλακτική λύση θα ήταν η επίσημη αποδοχή της προσάρτησης της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014, αφήνοντας όμως τα εδαφικά κεκτημένα κατά την εισβολή της το 2022 για μεταγενέστερη διαπραγμάτευση.
Και οι τρεις προτάσεις κατάπαυσης του πυρός προϋποθέτουν πως η Ουκρανία θα παραιτηθεί από περίπου το 18% των εδαφών της πριν από το 2014, τουλάχιστον προς το παρόν.
Πέρα από την παύση του συνεχιζόμενου χάους και της καταστροφής, η Ουκρανία θα κέρδιζε δύο πλεονεκτήματα από αυτές τις δυνατότητες κατάπαυσης του πυρός.
Πρώτον, η Ουκρανία είναι, από οικονομική άποψη, σε καλύτερη θέση χωρίς τις περιοχές που έχουν καταληφθεί από τους Ρώσους. Η Κριμαία και η περιοχή του Ντονμπάς αποτελούσαν μια αφαίμαξη για το Κίεβο πριν από τις ρωσικές εισβολές, και η κατάσταση στην Κριμαία είναι πιθανώς ακόμη χειρότερη τώρα, καθώς δεν έχει πλέον απήχηση στους εύπορους τουρίστες από την Ευρώπη. Και ένα μεγάλο μέρος της υπόλοιπης κατακτημένης περιοχής, από την οποία έχει φύγει πάνω από ο μισός πληθυσμός, είναι κάτι σαν σωρός ερειπίων που οι Ρώσοι θα πρέπει να πληρώσουν για την ανοικοδόμησή του. Πράγματι, οι εκτιμήσεις λένε πως ήδη πληρώνουν περίπου 11 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως στα κατεχόμενα εδάφη. Ακόμη και μετά την κατάπαυση του πυρός και τη διχοτόμηση, θα πρέπει πιθανότατα να αστυνομεύουν την κατοχή τους έναντι των ανταρτών.
Δεύτερον, μια διαρκής κατάπαυση του πυρός θα έδινε στο μεγαλύτερο μέρος της Ουκρανίας την ευκαιρία (και την ώθηση) να δουλέψει πάνω στα προβλήματα της διαφθοράς και της οικονομικής στασιμότητας που σήμερα εμποδίζουν τις προσπάθειές της να ενταχθεί στη Δύση. Η αντιμετώπιση αυτών των παθογενειών είναι επίσης πιθανό να είναι χρήσιμη και ίσως αναγκαία για να πείσει πολλούς από εκείνους που έχουν εγκαταλείψει την πατρίδα τους να επιστρέψουν.
Υπάρχουν πολλά να γίνουν. Η Ουκρανία διαθέτει πολλά πλεονεκτήματα: πλούσια ιστορία, καλά εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό και άφθονους φυσικούς πόρους, συμπεριλαμβανομένων μερικών από τις καλύτερες καλλιεργήσιμες εκτάσεις στον πλανήτη. Παρ' όλα αυτά, μεταξύ των 25 μετακομμουνιστικών χωρών, ήρθε τελευταία στην οικονομική ανάπτυξη τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Το 1991, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της ήταν περίπου το ίδιο με εκείνο της Πολωνίας, αλλά, μέχρι το 2015, ήταν μόνο το ένα τέταρτο ή το ένα τρίτο του πολωνικού. Μέχρι το 2019 (πριν από το COVID-19 και πριν από τη ρωσική εισβολή), η Ουκρανία είχε καταφέρει να γίνει η φτωχότερη χώρα της Ευρώπης.
Ίσως η βορειοδυτική Ουκρανία, με την παύση του εξουθενωτικού πολέμου, θα μπορούσε τελικά να βρει τρόπο να μιμηθεί τη Νότια Κορέα, η οποία ήταν σε πολύ χειρότερη κατάσταση όταν κηρύχθηκε η διχοτόμηση και η κατάπαυση του πυρός στη χερσόνησό της το 1953. Και αν υπάρξουν δεκαετίες ειρήνης, φαίνεται πιθανό ότι η Ουκρανία και η Ρωσία, ακόμη και καθώς συνεχίζουν, έστω και με δυσφορία, να διαπραγματεύονται το ζήτημα της διχοτόμησης, θα μπορούσαν σταδιακά να εγκαθιδρύσουν μια άνετη συνύπαρξη που να μοιάζει με αυτές που αγκαλιάζουν οι ΗΠΑ και ο Καναδάς ή η Γερμανία και η Αυστρία - παραδείγματα που ο ηγέτης της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν, πρόβαλε ως πρότυπα λίγους μήνες πριν από τον πόλεμο.
Παρόλο που ο Πούτιν έχει εκφράσει συχνά τελευταία την προθυμία του να διαπραγματευτεί, υπάρχει σημαντική και κατανοητή ανησυχία ότι δεν μπορεί να τον εμπιστευτεί κανείς πως θα τηρήσει μια κατάπαυση του πυρός, εν μέρει επειδή μπορεί στην πραγματικότητα να έχει ευρύτερους στόχους, συμπεριλαμβανομένων ίσως σχεδίων επίθεσης στην υπόλοιπη Ουκρανία ή σε άλλες χώρες της γειτονιάς, όπως η Πολωνία.
Οποιαδήποτε συμφωνία για τη διχοτόμηση θα αποτελούσε ένα σημαντικό στοίχημα ότι ο Πούτιν δεν έχει τέτοιες φιλοδοξίες. Είναι αλήθεια πως κάποτε είπε: "Όποιος δε νοσταλγεί τη Σοβιετική Ένωση δεν έχει καρδιά". Αλλά το συνέχισε με το "όποιος τη θέλει πίσω δεν έχει μυαλό". Και, δεδομένων των στρατιωτικών προβλημάτων που ακολούθησαν την εισβολή του στην Ουκρανία, φαίνεται απίθανο ότι θα οργανώσει παρόμοια εγχειρήματα και αλλού, όπου οι υπερασπιστές θα ήταν καλύτερα προετοιμασμένοι ή θα ήταν εξασφαλισμένη η παρέμβαση ισχυρότερων συμμάχων για την υπεράσπισή τους. Ο προπολεμικός κομπασμός του πως οι στρατιώτες του "θα μπορούσαν να είναι στο Κίεβο σε δύο ημέρες" έχει αποδειχθεί, τουλάχιστον, κενός. Επιπλέον, φαίνεται ξεκάθαρα ότι στα ρωσικά μάτια, η Ουκρανία είναι πολύ περισσότερο σχεδόν μια ειδική περίπτωση παρά ένα σκαλοπάτι για ευρύτερες περιπέτειες - η Ρωσία δύσκολα χρειάζεται περισσότερη γη.
Ο Πούτιν, λοιπόν, μπορεί να μην έχει σχέδια για εδάφη που δεν ελέγχει επί του παρόντος και μπορεί να είναι πρόθυμος να αποδεχθεί και να συμμορφωθεί με μια διαίρεση όπως αυτή της Κορέας. Το να ξεμπερδέψει με το δαπανηρό χάος ενός πολέμου με κάποια υποψία αξιοπρέπειας θα είχε πιθανώς μεγάλη απήχηση γι' αυτόν και σίγουρα θα είχε απήχηση για τον ρωσικό λαό. Για να γίνει το χάπι λιγότερο δηλητηριώδες, η Ουκρανία θα μπορούσε να εγκαταλείψει τους (ανεγκέφαλους) νόμους που προσπάθησαν να υποβαθμίσουν τη ρωσική γλώσσα, όπως εκείνον που απαιτεί από τους καταστηματάρχες να χαιρετούν όλους τους πελάτες στα ουκρανικά. Οι υποπαραγωγικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας θα μπορούσαν επίσης να μειωθούν ή να καταργηθούν.
Συνολικά, ο πόλεμος του Πούτιν πιθανότατα θα μείνει στην ιστορία ως φιάσκο. Η Ουκρανία θα συνεχίσει να κινείται εκτός της τροχιάς του και προς τη Δύση, ο ουκρανικός εθνικισμός και η εχθρότητα προς τη Ρωσία έχουν ενισχυθεί σημαντικά, η χρήση της ρωσικής γλώσσας εκεί συνεχίζει να μειώνεται, η συμμαχία του ΝΑΤΟ έχει επεκταθεί και ενισχυθεί και η τεράστια δυτική αγορά για το ρωσικό πετρέλαιο έχει σε μεγάλο βαθμό εξαλειφθεί.
Ακόμη και πριν από τον πόλεμο, οι οικονομολόγοι διαπίστωναν ότι οι προοπτικές για ουσιαστική ρωσική οικονομική ανάπτυξη κατά την επόμενη δεκαετία στην οικονομικά φθίνουσα κλεπτοκρατία του Πούτιν ήταν "αμυδρές". Και ο πόλεμός του είναι πιθανό να έχει αποξενώσει τους υποψήφιους αγοραστές και επενδυτές για μεγάλο χρονικό διάστημα. Επιπλέον, ακόμη και αν η Ουκρανία δεν ενταχθεί επίσημα στο ΝΑΤΟ (στο οποίο ούτως ή άλλως αρκετά μέλη έχουν αντιταχθεί λόγω της διαφθοράς και άλλων δεινών της χώρας), η συμμαχία μπορεί να παράσχει κάτι σαν εγγύηση ασφαλείας, υποσχόμενη όπλα και άλλη βοήθεια προς την Ουκρανία σε περίπτωση που ο Πούτιν επιδιώξει να επεκτείνει την εξουσία του.
Παρ' όλα αυτά, ο Πούτιν θα προσπαθήσει σίγουρα να γυρίσει μια συμφωνία διχοτόμησης ως νίκη. Για παράδειγμα, θα μπορέσει να ισχυριστεί πως τώρα ελέγχει μια χερσαία γέφυρα προς τους πολιορκημένους Ρώσους στην Κριμαία, αν και αυτό δεν ήταν ένα από τα αιτήματά του όταν ξεκίνησε τον πόλεμό του.
Το πιο σημαντικό είναι πως θα ισχυριστεί ότι πέτυχε επειδή, όπως φαντασιωνόταν όταν ξεκίνησε τον πόλεμο, υπονόμευσε την στρατιωτική ανάπτυξη του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία, η οποία θα οδηγούσε τελικά τη συμμαχία να εισβάλει στη Ρωσία με τον τρόπο που το έκανε η Γερμανία το 1941. Στην πρόσφατη συνέντευξή του με τον Πούτιν, ο Τάκερ Κάρλσον υποστήριξε πως αυτή η αντίληψη ήταν "παρανοϊκή", ρίχνοντας τον Πούτιν σε έναν βαθιά λανθασμένο μονόλογο για το "ιστορικό υπόβαθρο" που διήρκεσε περίπου 20 λεπτά.
Παρ' όλα αυτά, ο Πούτιν εξακολουθεί να τονίζει ότι απαιτεί κάποιου είδους εγγύηση πως η εφιαλτική φαντασίωσή του δε θα γίνει πραγματικότητα, και αυτή η προοπτική φαίνεται να έχει πουλήσει καλά στη Ρωσία, (Ως συνήθως, οι άνθρωποι πιστεύουν αυτό που θέλουν να πιστεύουν.) Πρέπει να είναι δυνατό για τη Δύση να προσφέρει μια τέτοια εγγύηση - να παραιτηθεί ουσιαστικά από το να κάνει κάτι που ούτως ή άλλως δεν είχε καμία πρόθεση να κάνει.