 |
| pixabay / padrinan |
Του Διευθυντή Προγράμματος Valdai Club, Timofey Bordachev - rt.com / Παρουσίαση Freepen.gr
Το ίδιο συμβαίνει και σήμερα – κάθε προσπάθεια εξεύρεσης μιας σταθερής βάσης για σύγκριση μεταξύ του παρελθόντος και των διεργασιών και φαινομένων της διεθνούς ζωής που παρατηρούμε σήμερα, αναπόφευκτα έρχεται αντιμέτωπη με πειστικά επιχειρήματα για το γιατί αυτή ή η άλλη αναλογία δεν είναι κατάλληλη. Ήταν ακόμη δύσκολο στο παρελθόν, όταν το κύριο ζήτημα ήταν οι μεταβαλλόμενες δυνατότητες ισχύος μιας σχετικά μικρής ομάδας κρατών. Είναι ακόμη πιο αδύνατο να βρεθούν παραδείγματα τώρα, σε ένα τελείως αλλαγμένο διεθνές πλαίσιο. Και είναι πολύ πιθανό ότι η προσοχή στο πλαίσιο θα μας βοηθήσει να οπτικοποιήσουμε καλύτερα τα περιγράμματα της τάξης που θα προκύψουν σε λίγα χρόνια, αν όχι σε δεκαετίες.
Η πιο σημαντική αποκάλυψη του πρώτου έτους της ανοιχτής στρατιωτικοπολιτικής αντιπαράθεσης μεταξύ Ρωσίας και Δύσης είναι πως η διεθνής πολιτική διαμορφώνεται από μια σημαντική ομάδα κρατών που δεν επιδιώκουν να ευθυγραμμιστούν με τα λάβαρα των αντίπαλων πλευρών. Επιπλέον, ακολουθούν τις δικές τους ενεργές πολιτικές, οι οποίες δεν είναι απολύτως άνετες ούτε για τη Ρωσία ούτε για τους αντιπάλους της. Από την άλλη, δεδομένου ότι η Μόσχα δεν είναι ο εμπνευστής εντάσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους και δεν ακολουθεί επιθετική πολιτική απέναντί τους, η συγκρατημένη συμπεριφορά των περισσότερων χωρών του κόσμου γίνεται παράγοντας που επηρεάζει σημαντικά την κατάσταση υπέρ των ρωσικών συμφερόντων. Εκτός από μερικές δυνάμεις, η πλειονότητα των κρατών του κόσμου δεν μπορεί να υποστηρίξει άμεσα ούτε τη Ρωσία. Όπως σωστά τόνισε σε συνέντευξή του ένας κορυφαίος Κινέζος ειδικός στις διεθνείς σχέσεις, η Ρωσία διέρχεται μια σύγκρουση με ολόκληρη τη Δύση «πρακτικά μόνη».
Ωστόσο, ανεξάρτητα από τον βαθμό στον οποίο η συμπεριφορά της λεγόμενης παγκόσμιας πλειοψηφίας είναι σύμφωνη με τις ρωσικές ή δυτικές προσδοκίες, το ίδιο το γεγονός της εμπλοκής της στις διεθνείς υποθέσεις έχει καταστεί αρκετά σαφές. Το ίδιο ισχύει και για την έλλειψη πρόθεσης από την πλευρά αυτού του πλήθους χωρών να ευθυγραμμιστούν με τις ΗΠΑ, την Κίνα ή τη Ρωσία σε μια μελλοντική αντιπαράθεση μεγάλων δυνάμεων. Αλλά αυτό δεν αναιρεί την ανάγκη κατανόησης των κινήτρων και των κινητήριων παραγόντων μιας τόσο σημαντικής ομάδας κρατών – ένα δομικό χαρακτηριστικό της σύγχρονης διεθνούς πολιτικής.
Μπορεί να υπάρχει σημαντικό περιθώριο για θεωρητικό και εφαρμοσμένο συλλογισμό ως προς αυτό. Η σημασία αυτού του τομέα της διανοητικής έρευνας συνδέεται με το γεγονός πως η συμπεριφορά της πλειοψηφίας είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας μεταξύ αυτών που θα καθορίσουν τη δομή της μελλοντικής διεθνούς τάξης. Οι θέσεις των μεγάλων δυνάμεων, ιδιαίτερα των πυρηνικών κρατών, είναι λίγο πολύ ξεκάθαρες: θα διασφαλίσουν τη δική τους ασφάλεια στηριζόμενες στις μοναδικές στρατιωτικές τους δυνατότητες. Επιπλέον, η εγγύτητα Ρωσίας και Κίνας και η έλλειψη αντικειμενικών συγκρούσεων συμφερόντων παρέχουν επίσης ένα βαθμό βεβαιότητας. Το ίδιο ισχύει για τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους Ευρωπαίους συμμάχους τους: με τους λιγοστούς πόρους, θα είναι σε άμυνα για όλα τα προνόμιά τους μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Αλλά δεν μπορούμε να πούμε το ίδιο για την παγκόσμια πλειοψηφία. Αυτός είναι ο λόγος που, παρεμπιπτόντως, πολλοί αξιοσέβαστοι συνάδελφοι επιθυμούν να βασίσουν τις αξιολογήσεις τους σε έναν σχετικά σταθερό παράγοντα που αντιπροσωπεύει μια συνεκτική κοινότητα δυτικών συμφερόντων και αξιών.
Ωστόσο, παραμένει ασαφές για εμάς πώς θα συμπεριφερθεί αυτή η μεγάλη ομάδα χωρών σε σχέση με τη φύση της συγκεκριμένης σύγκρουσης για την οποία αναμένεται να λάβουν θέση. Η έλλειψη απάντησης σε αυτό το ερώτημα σημαίνει ότι συνεχίζουμε να πρέπει να κάνουμε πολύ ασταθείς υποθέσεις. Αυτήν την στιγμή έχουμε να κάνουμε με μια αντιπαράθεση στην οποία οι αντίπαλες πλευρές είναι συγκρίσιμες στρατιωτικές δυνάμεις – η Ρωσία και οι Ηνωμένες Πολιτείες, αν και οι τελευταίες ενεργούν μέσω μεσαζόντων. Η Ρωσία είναι επίσης σημαντικός παίκτης στις παγκόσμιες αγορές ενέργειας, τροφίμων και μιας σειράς άλλων εμπορευμάτων για τα οποία η ζήτηση είναι σταθερή. Πίσω από τη Ρωσία βρίσκεται η Κίνα, η οποία, όπως και η Μόσχα, είναι μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και ασκεί σημαντική επιρροή στον κόσμο.
Έχουμε δηλαδή ένα μοναδικό παράδειγμα αντιπαράθεσης στην οποία οι δυνάμεις των αντιπάλων είναι κατά προσέγγιση συγκρίσιμες, αν και η υπεροχή της Δύσης, σε πολλούς τομείς, είναι σημαντική. Και δεν ξέρουμε πώς θα συμπεριφέρονταν οι χώρες της παγκόσμιας πλειοψηφίας εάν οι ΗΠΑ και η Ευρώπη ξεκινούσαν μια επίθεση εναντίον ενός ασθενέστερου αντιπάλου – του Ιράν ή άλλης χώρας παρόμοιου μεγέθους, για παράδειγμα. Ως εκ τούτου, είναι αδύνατο να υποθέσουμε σε ποιο βαθμό η διεκδίκηση των χωρών που αγνοούν τώρα τις εντολές των ΗΠΑ θα είχε εκδηλωθεί σε μια διαφορετική κατάσταση. Αυτό θα μπορούσε να είναι σημαντικό στο μέλλον, καθώς δεν μπορούν να αποκλειστούν νέες συγκρούσεις που θα αφορούν μια μεγάλη πυρηνική δύναμη.
Γενικά, είναι δύσκολο να προσδιοριστεί πόση από τη συμπεριφορά των περισσότερων χωρών περιορίζεται από τις δικές τους δυνατότητες. Είναι γενικά αποδεκτό ότι αυτό έχει γίνει ο κύριος καθοριστικός παράγοντας των ενεργειών ενός ευρέος φάσματος κρατών, από τις πλούσιες μοναρχίες του Κόλπου μέχρι εκείνες της Νοτιοανατολικής Ασίας. Αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία πως ο βαθμός εξάρτησής τους από την υποδομή της απερχόμενης φιλελεύθερης παγκόσμιας τάξης, υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών, παραμένει πολύ υψηλός. Αναμφίβολα, τα δραματικά γεγονότα του 2022 έχουν θέσει σε κίνηση τις φιλοδοξίες πολλών μεσαίων και μικρών δυνάμεων να αποκτήσουν πρακτικά εργαλεία για την αυτονομία τους. Αλλά έχουν πολύ δρόμο ακόμα.
Ίσως αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Δύση πιστεύει ότι, αν τα καταφέρει ενάντια στους κύριους αντιπάλους της, τη Ρωσία και την Κίνα, μπορεί εύκολα να ανακτήσει τον έλεγχο όλων των άλλων. Και έως ότου οι συγκριτικές ατομικές ικανότητες των μικρών και μεσαίων κρατών γίνουν αρκετά σοβαρές ώστε να τους επιτρέψουν να είναι πραγματικά αυτοδύναμα, η αυτοπεποίθηση της Δύσης θα συνεχίσει να ωθεί τις ΗΠΑ και τη Δυτική Ευρώπη σε συγκρουσιακή συμπεριφορά.
Αυτήν την στιγμή, η πλειονότητα των χωρών του κόσμου επιδιώκει βραχυπρόθεσμα οφέλη από τη γενική αναταραχή που προκαλεί ο αγώνας μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων. Αλλά ο βαθμός στον οποίο τέτοια τακτικά κέρδη μπορούν να αποτελέσουν τη βάση μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής είναι άγνωστος.
Οποιοδήποτε προκύπτον χάος θα αντικατασταθεί αναπόφευκτα από μια περισσότερο ή λιγότερο συστηματική εμπλοκή μεταξύ των κύριων αντιπάλων. Και δεν ξέρουμε πώς χώρες όπως η Τουρκία, η Σαουδική Αραβία, το Βιετνάμ ή το Πακιστάν θα μπορέσουν να υπερασπιστούν την ανεξαρτησία τους όταν το διεθνές περιβάλλον είναι λιγότερο ευνοϊκό για αυτές. Ορισμένες από αυτές μπορεί πράγματι να υποκινούνται από τις αξίες που διακηρύσσουν τώρα η Μόσχα και το Πεκίνο: ίσα δικαιώματα, ίσα οφέλη και το κύρος του διεθνούς δικαίου για όλους. Αλλά δεν μπορεί να αποκλειστεί πως οι ανερχόμενες δυνάμεις θα δυσκολευτούν να υπερασπιστούν αυτά τα κέρδη καθώς ο κόσμος διαιρείται ολοένα και περισσότερο σε μεγάλες αντιμαχόμενες περιοχές.
Τούτου λεχθέντος, ίσως οι μεγάλες δυνάμεις να βγουν από την οξεία φάση της αντιπαράθεσής τους τόσο αποδυναμωμένες που δε θα μπορέσουν να υπαγορεύσουν τη θέλησή τους στους άλλους.