Δρ. Robert Farley - 19fortyfive.com / Παρουσίαση Freepen.gr
Είναι ακόμη λιγότερο συνηθισμένο για τις πυρηνικές δυνάμεις να βρίσκονται σε καταστάσεις συμβατικής ευπάθειας σε σχέση με τα θύματα που έχουν αποφασίσει να εισβάλουν. Αλλά οι διασκέψεις ειρήνης είναι εξαιρετικά περίπλοκες υποθέσεις και αξίζει να σκεφτούμε μερικά από τα μοντέλα διαπραγμάτευσης που έχουμε στη διάθεσή μας για τον τερματισμό της σύγκρουσης.
Ο πόλεμος του Βιετνάμ και οι Ειρηνευτικές Συμφωνίες του Παρισιού
Οι Ειρηνευτικές Συμφωνίες του Παρισιού, που προέκυψαν από πολλά χρόνια διαπραγματεύσεων μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών, του Βόρειου Βιετνάμ, του Νοτίου Βιετνάμ και της κομμουνιστικής αντίστασης στο Νότιο Βιετνάμ, έχουν κάποια επιφανειακή ομοιότητα με την κατάσταση στην Ουκρανία.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες προσπάθησαν να απομακρυνθούν από το Βιετνάμ, διασφαλίζοντας παράλληλα την κυριαρχία του πελάτη τους. Αυτή δεν είναι μια τέλεια αναλογία για τον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας, αλλά σίγουρα υπάρχουν απόηχοι. Οι ΗΠΑ θέλουν να τελειώσει ο πόλεμος, αλλά θέλουν να διασφαλίσουν ότι η Ουκρανία παραμένει κυρίαρχη και ανεξάρτητη, ενώ η Ρωσία θέλει να περιορίσει δραστικά την ουκρανική κυριαρχία καθώς προσαρτά το ουκρανικό έδαφος.
Οι συνομιλίες κατέληξαν τελικά σε αποχώρηση των ΗΠΑ, αν και όχι χωρίς διαλείμματα τρομερής βίας από όλες τις πλευρές. Μεγάλο μέρος αυτής της βίας προήλθε από την επιθυμία να τροποποιηθούν οι όροι των διαπραγματεύσεων, αν και ορισμένες (ο Χριστουγεννιάτικος βομβαρδισμός στο Ανόι) ήταν μέρος μιας προσπάθειας να καθησυχάσει την κυβέρνηση της Σαϊγκόν πως δεν εγκαταλείφθηκε. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, οι Ειρηνευτικές Συμφωνίες του Παρισιού δεν τερμάτισαν τον πόλεμο στο Βιετνάμ, περιόρισαν απλώς το ρόλο των ΗΠΑ σε αυτόν τον πόλεμο. Ο πόλεμος συνεχίστηκε για άλλα τρία χρόνια σε διαφορετικά επίπεδα έντασης προτού το Βόρειο Βιετνάμ κατακτήσει και καταστρέψει το Νότιο Βιετνάμ με μια μαζική μηχανοποιημένη εισβολή.
Εν ολίγοις, οι Ειρηνευτικές Συμφωνίες του Παρισιού είναι ένα καλό μοντέλο διαπραγμάτευσης εάν η πρόθεση των Ηνωμένων Πολιτειών είναι να δημιουργήσουν ένα αξιοπρεπές και πολιτικά άνετο διάστημα μεταξύ της κατάπαυσης του πυρός και της ουκρανικής ήττας. Δεν είναι πιθανό ότι η Ρωσία θα εξαφάνιζε την Ουκρανία από το πρόσωπο του χάρτη, και ίσως ήταν ακόμη δυνατό να αποφευχθεί ένας άλλος πόλεμος ανάλογα με το πόσο γρήγορα το Κίεβο θα συμφωνήσει με τις ρωσικές απαιτήσεις, αλλά το ζητούμενο θα ήταν να απομακρυνθεί η Δύση από την κατάσταση και να παραχωρήσει την Ουκρανία στη ρωσική σφαίρα επιρροής. Ενώ σίγουρα υπάρχουν ορισμένοι Αμερικανοί που θα ήταν ευχαριστημένοι με αυτό το αποτέλεσμα, αυτό έρχεται σε αντίθεση με την υπάρχουσα πολιτική των ΗΠΑ.
Η κατάρρευση της Γιουγκοσλαβίας και οι συμφωνίες του Ντέιτον
Οι Ειρηνευτικές Συμφωνίες του Ντέιτον προσφέρουν ένα διαφορετικό αλλά ακόμα προβληματικό μοντέλο.
Υπό την προεδρία του Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ στο Ντέιτον του Οχάιο (ένας χώρος που επιλέχθηκε λόγω της έλλειψης νυχτερινής ζωής ή σχεδόν οτιδήποτε ενδιαφέροντος) στα τέλη του 1995, οι διαπραγματεύσεις του Ντέιτον προσπάθησαν να τερματίσουν τον πόλεμο στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη δημιουργώντας μια νέα συνταγματική τάξη με προσεκτικά σχεδιασμένα εθνοτικά όρια. Καθένας από τους παίκτες ήθελε έδαφος, αλλά δεν ήθελε αυτό το έδαφος να κατοικείται από διαφορετική εθνοτική ομάδα.
Αυτό οδήγησε σε εθνοκάθαρση από όλες τις πλευρές, με τη σερβική καταστροφή των μουσουλμανικών κοινοτήτων της Βοσνίας να αντιπροσωπεύει μερικές από τις πιο φρικτές φρικαλεότητες που έχουν δει στην Ευρώπη από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η ισχύς των ΗΠΑ υποστήριξε τις Συμφωνίες του Ντέιτον, που αποδείχθηκε με πολύ συγκεκριμένο τρόπο από το αεροσκάφος που απογειώθηκε από την αεροπορική βάση Wright-Patterson. Καθένα από τα τρία μέρη κατάλαβε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούσαν να πιέσουν εάν δεν τους άρεσε το αποτέλεσμα, αν και για καθένα η πίεση ήταν λίγο διαφορετική.
Οι Αμερικάνοι θα μπορούσαν να απειλήσουν τους Σέρβους (και σε μικρότερο βαθμό τους Κροάτες) με αεροπορικές επιδρομές αν δεν έπαιζαν μπάλα και τους Βόσνιους (και σε μικρότερο βαθμό τους Κροάτες) με αναστολή της βοήθειας αν προβάλουν μεγάλη αντίσταση. Μετά από περίπου ένα μήνα τεταμένων διαπραγματεύσεων, οι ηγέτες κατέληξαν σε μια τεταμένη συμφωνία που διατηρεί (κυρίως) την ειρήνη στη Βοσνία τα τελευταία είκοσι επτά χρόνια.
Θεωρητικά, το μοντέλο του Dayton θα μπορούσε να προσφέρει ένα πρότυπο για να βοηθήσει τη Ρωσία και την Ουκρανία να ταξινομήσουν τα περίπλοκα κοινοτικά και εδαφικά ζητήματα που σχετίζονται με το Ντονμπάς και το Λουχάνσκ. Στην πράξη, η μόχλευση των Ηνωμένων Πολιτειών (ή οποιουδήποτε τρίτου μεσολαβητή) περιορίζεται έντονα από την αδυναμία εξαναγκασμού της Ρωσίας σε παραχωρήσεις.
Επιπλέον, τόσο η Ρωσία όσο και η Ουκρανία εμφανίζονται αδιάφορες για τις εθνοτικές εκτιμήσεις που διαμόρφωσαν τις προτιμήσεις για τους συμμετέχοντες στους Πολέμους της Γιουγκοσλαβικής Διάλυσης. Η ιδέα πως τα ρωσικά εδαφικά κέρδη θα μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγμάτευσης, επομένως, φαίνεται αρκετά δύσκολο να τη φανταστεί κανείς.
Τι έπεται;
Οι διαπραγματεύσεις δεν είναι μαγικά. Απαιτούν προσεκτική προετοιμασία και μπορούν να επιτύχουν μόνο υπό ευνοϊκές υποκείμενες συνθήκες. Συχνά οι διαπραγματεύσεις που πετυχαίνουν να περιορίσουν μια σύγκρουση για κάποιο χρονικό διάστημα απλώς θέτουν το έδαφος για μια πιο σοβαρή σύγκρουση αργότερα. Οι υποστηρικτές του εξαναγκασμού της Ουκρανίας σε διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία πριν έρθει η ώρα για αυτές τις διαπραγματεύσεις πρέπει να απαντήσουν σε δύσκολες ερωτήσεις σχετικά με τη δομή και τις προσδοκίες από τέτοιες συνομιλίες. Θα πρέπει επίσης να φροντίζουμε να ρυθμίζουμε τις προσδοκίες ότι ακόμη και τα επιτυχημένα αποτελέσματα των διαπραγματεύσεων μπορούν να επιτευχθούν γρήγορα. Το Dayton διήρκεσε ένα μήνα, αλλά ήταν το τελικό σημείο μιας διαδικασίας που είχε ξεκινήσει τρία χρόνια πριν. Η διαδικασία που οδήγησε στις Ειρηνευτικές Συμφωνίες του Παρισιού κράτησε σχεδόν πέντε χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων ο πόλεμος συνέχισε να μαίνεται.