Η Ευρωπαϊκή Μη Ένωση: Σχεδιασμένη να αποτύχει;

Το κτίριο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο, Γαλλία. Δεν ξέρω αν το σχεδίασαν συνειδητά για να μοιάζει με τον Πύργο της Βαβέλ, αλλά μπορεί να ακολουθήσει την ίδια μοίρα: την κατάρρευση. Είναι ένας τυπικός «μη τόπος» που κατοικείται από φυλές ανθρώπων που δε νοιάζονται ο ένας για τον άλλον, δε μιλούν μεταξύ τους και δεν καταλαβαίνουν καν ο ένας τον άλλον. Σε αυτές τις συνθήκες, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός πως το έγκλημα και η διαφθορά ευημερούν, όπως μάθαμε στην περίπτωση του «Καταργκέιτ». Η Ένωση σχεδιάστηκε από την αρχή έτσι ώστε να αποτύχει; 

Πιθανότατα γνωρίζετε την έννοια των «μη θέσεων». Η αίθουσα ενός ξενοδοχείου είναι ένα καλό παράδειγμα. Μοιάζει με το σαλόνι ενός σπιτιού, αλλά δεν είναι το ίδιο πράγμα. Είναι ένα μέρος όπου οι άνθρωποι μένουν για σύντομες χρονικές περιόδους, αλλά δεν αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Δε γνωρίζονται, δεν καταλαβαίνουν καν τη γλώσσα του άλλου. Ο Πύργος της Βαβέλ ήταν ίσως το πρώτο ιστορικό παράδειγμα μη τόπου, αλλά στις μέρες μας οι μη τόποι είναι συνηθισμένοι. Εκτός από ξενοδοχεία, έχετε αεροδρόμια, σιδηροδρομικούς σταθμούς, εμπορικά κέντρα, αίθουσες αναμονής και πολλά άλλα παραδείγματα. 

senecaeffect.com / Παρουσίαση Freepen.gr

Τα μη μέρη είναι το ιδανικό είδος μερών για να εμπλακείτε σε παράνομες ή κρυφές επιχειρήσεις. Για παράδειγμα, τα ξενοδοχεία είναι το τυπικό μέρος όπου μπορείτε να συναντήσετε το μυστικό σeξουαλικό σας σύντροφο, να συζητήσετε παράνομες συμφωνίες, να δώσετε ή να λάβετε δωροδοκία σε μετρητά. Αυτό δε σημαίνει, φυσικά, ότι όλοι οι πελάτες ενός ξενοδοχείου είναι εγκληματίες. Σημαίνει απλώς πως τα μη μέρη παρέχουν την ανωνυμία που χρειάζεστε για ορισμένα είδη συναλλαγών. 

Αυτό φαίνεται να συμβαίνει με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο παρέχει ένα ιδιαίτερο είδος ανωνυμίας λόγω της πολύγλωσσης οργάνωσής του. Κάθε αντιπροσωπεία ζηλεύει την εθνική της γλώσσα και τα μέλη της θα ένιωθαν προσβεβλημένα αν τους ζητούσαν να μιλήσουν ή να συζητήσουν χρησιμοποιώντας μία από τις κοινές διεθνείς γλώσσες, όπως τα αγγλικά (*). Γι' αυτό η Ένωση έχει 24 επίσημες γλώσσες και, κατά συνέπεια, η αίθουσα "Alcide De Gasperi" στο παλάτι του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις Βρυξέλλες έχει 24 μεταφραστικές μπουτς, το καθένα με τουλάχιστον δύο επίσημους διερμηνείς. (θεωρητικά, κάθε μπουτ θα έπρεπε να έχει 23 μεταφραστές, αλλά δενθα χωρούσαν μέσα, και υποθέτω πως οι μεταφράσεις γίνονται πρώτα στα αγγλικά και μετά μεταφράζονται στις άλλες 23 γλώσσες). 

Δεδομένης αυτής της οργάνωσης, κατανοείτε τον κατακερματισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Πριν από μερικά χρόνια, ήμουν εκεί και παρατήρησα πώς μοιάζει κυρίως με την αίθουσα ενός μεγάλου ξενοδοχείου, ενός τυπικού μη μέρους. Πλήθος ανθρώπων που κινούνται πάνω - κάτω, αλλά πολύ μικρή αλληλεπίδραση μεταξύ εκείνων που δε μιλούν την ίδια γλώσσα. Ακόμη και έξω από το κτίριο του κοινοβουλίου, διαπίστωσα πως η ιταλική αντιπροσωπεία είχε ένα καφενείο που σέρβιρε ιταλικό καφέ, όπου όλοι μιλούσαν ιταλικά και όπου είχες την αίσθηση ότι βρίσκεσαι στην Ιταλία. Είχα την εντύπωση, και ορισμένοι Ισπανοί φίλοι το επιβεβαίωσαν, πως ολόκληρη η κεντρική περιοχή των Βρυξελλών δεν είναι τόπος: κάθε εθνική αντιπροσωπεία είχε τα καφέ, τα εστιατόρια, κ.λπ. Ίσως ολόκληρη η Ευρωπαϊκή Ένωση να είναι ένας μη τόπος. Ένα μη συνδικάτο.

Δεδομένου του κατακερματισμού των αντιπροσωπειών, είναι εύκολο να γίνει κατανοητό πόσο εύκολο πρέπει να είναι για τους λομπίστες να συμμετάσχουν σε σκοτεινές συμφωνίες με εθνικούς εκπροσώπους. Φανταστείτε μια ιταλική εταιρεία που θέλει να αποκτήσει ένα ευνοϊκό συμβόλαιο ή να πετύχει ένα συγκεκριμένο κανονισμό από την Ε.Ε. Θα ασκήσει πίεση σε έναν Ιταλό βουλευτή που πιθανότατα θα αισθανθεί ότι είναι καθήκον του/της να υποστηρίξει μια ιταλική βιομηχανία. Αν αυτό συνεπάγεται λίγο προσωπικό κέρδος, ίσως το αξίζει. Με άλλα λόγια, με το καλύτερο μαφιόζικο στυλ, κάθε αντιπροσωπεία ελέγχει ζηλότυπα το δικό της χλοοτάπητα. Τότε, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός πως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει μετατραπεί σε ένα επιχειρηματικό δίκτυο, χάνοντας κάθε ενδιαφέρον για την προώθηση των συμφερόντων της Ευρώπης στο σύνολό της -- για παράδειγμα όσον αφορά την άμυνα. Δείχνει: Η Ευρώπη είναι το μόνο παράδειγμα μεγάλου κρατικού οργανισμού που δεν έχει ανεξάρτητη στρατιωτική δύναμη.  

Δεδομένης αυτής της κατάστασης, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η άσκηση πίεσης (που ορισμένοι αποκαλούν απλώς «διαφθορά» ) είναι ανεξέλεγκτη στις Βρυξέλλες. Αυτό δε σημαίνει πως πρέπει να πάρουμε το τρέχον σκάνδαλο "Καταργκέιτ" ως δικαιολογία για να ποινικοποιήσουμε οποιονδήποτε ή όλους τους Ευρωπαίους βουλευτές -- καθόλου (**). Μπορώ να σας πω ότι προσωπικά γνωρίζω μερικούς από αυτούς που αρνήθηκαν να διαφθαρούν και ενεργούσαν πάντα για το καλό της κοινότητας. Ωστόσο, είναι σαφές πως υπάρχει πρόβλημα διαφθοράς στις Βρυξέλλες. Ένα σοβαρό πρόβλημα, σε όλα τα επίπεδα.

Κανένας οργανισμός δεν μπορεί να λειτουργήσει εάν πρέπει να χρησιμοποιήσει 24 διαφορετικές γλώσσες  και να δώσει ίσο καθεστώς σε όλες. Κανένας οργανισμός δεν μπορεί να υπάρχει για πολύ εάν τα μέλη του έχουν μόνο σκοπό να πάρουν μια μεγαλύτερη φέτα από την πίτα για τον εαυτό τους. Αυτό μπορεί να λειτουργεί στη διπλωματία, αλλά η πολιτική είναι μια διαφορετική ιστορία. Σίγουρα έχετε ακούσει ότι η τέχνη της διπλωματίας συνίσταται στο να πείθονται όλοι πως πήραν το μεγαλύτερο μερίδιο της πίτας. Αντίθετα, η τέχνη της πολιτικής συνίσταται στη δίκαιη κατανομή της πίτας. Χωρίς τέτοιο σκοπό, δεν έχουμε πολιτική, έχουμε μόνο νόμο της ζούγκλας (ή της μαφίας). Και όλοι ενεργούν σύμφωνα με την αρχή «αρπάξτε ό,τι μπορείτε, όταν μπορείτε».

Επομένως, το ερώτημα είναι, σχεδιάστηκε από την αρχή η Ευρωπαϊκή Ένωση με την ιδέα ότι δεν έπρεπε να λειτουργήσει; Οι ιδρυτές ήταν σίγουρα άνθρωποι με υψηλά ιδανικά ειρήνης και συνεργασίας, αλλά καθώς η οργάνωση μεγαλώνει, σύντομα έγινε μια σύγχρονη εκδοχή του πύργου της Βαβέλ. Ίσως ήταν αναπόφευκτο, ή ίσως κάποιες εξωτερικές δυνάμεις το ώθησαν να γίνει αυτό που έχει γίνει. Δεν πειράζει. Όπως και ο πύργος της Βαβέλ, σε αυτό το σημείο, η ΕΕ δεν έχει άλλη μοίρα στον ορίζοντα από το να καταρρεύσει. Ίσως καταφέρουμε να χτίσουμε κάτι καλύτερο πάνω στα ερείπια, αλλά δε θα συμβεί σύντομα.

Η κατάρρευση του Πύργου της Βαβέλ» του Cornelisz Anthonisz, Etching, 1547

Μία Ένωση, Μία Γλώσσα

(*) Η πολύγλωσση δομή εγείρει το ερώτημα εάν θα ήταν δυνατό να σχεδιαστεί η Ευρωπαϊκή Ένωση με διαφορετικό τρόπο. Μπορεί να αναρωτηθούμε τι θα μπορούσε να είχε συμβεί αν οι ιδρυτές Adenauer, Monnet, De Gasperi και άλλοι, είχαν πατήσει τα πόδια τους στο έδαφος και επέμεναν στην αρχή της « μίας ένωσης, μιας γλώσσας».

Μια πιθανότητα θα μπορούσε να ήταν τα αγγλικά -- γιατί όχι; Είναι η πιο διάχυτη διεθνής γλώσσα στον κόσμο και είναι η κοινή γλώσσα που χρησιμοποιείται στην Ινδία, παρόλο που οι Ινδοί έχουν λόγους να είναι δυσαρεστημένοι που έχουν υποστεί εισβολή και κυριαρχία για μεγάλο χρονικό διάστημα από τους Βρετανούς. Φυσικά, η έκδοση των αγγλικών που ομιλείται στην Ινδία είναι αρκετά διαφορετική από την τυπική έκδοση, αλλά και οι δύο είναι αμοιβαία κατανοητές. Στην Ευρώπη θα μπορούσαμε να κάνουμε κάτι παρόμοιο. 

Θα ήταν επίσης ίσως η τελευταία ευκαιρία να επιλεγεί και να διαδοθεί μια από τις «συνθετικές» γλώσσες, όπως η Εσπεράντο, που θα μπορούσε να οριστεί ως σύγχρονη κρεολική. Θα είχε το πλεονέκτημα πως είναι μια γλώσσα κοντά σε πολλές σύγχρονες ευρωπαϊκές γλώσσες. Η Εσπεράντο δεν έφτασε ποτέ σε ευρεία διάδοση, αλλά ποιος ξέρει;

Άλλο το possibilitas fuit linguam exstinctam resuscitare et facere officialem Linguae Europaeae. Λατινικά bene electio fieri potuit quia adhuc in quibusdam campis scienceis usus est et «lingua» intellectualium Europaearum usque ad XIX saeculum fuerat. Μια άλλη δυνατότητα ήταν να αναστηθεί μια εξαφανισμένη γλώσσα και να γίνει η επίσημη ευρωπαϊκή γλώσσα. Τα λατινικά θα μπορούσαν να ήταν μια καλή επιλογή, καθώς εξακολουθεί να χρησιμοποιείται σε ορισμένα επιστημονικά πεδία και ήταν «η» γλώσσα των Ευρωπαίων διανοουμένων μέχρι τον 19ο αιώνα. Τα ελληνικά θα μπορούσαν να ήταν μια άλλη ενδιαφέρουσα επιλογή, χωρίς το «φασιστικό» δαχτυλίδι που είχε αποκτήσει ο Λατίνος με το ιταλικό φασιστικό καθεστώς. Ήταν η λύση που επέλεξαν οι ιδρυτές του σύγχρονου κράτους του Ισραήλ όταν αποφάσισαν να αναστήσουν τα αρχαία εβραϊκά και να τα κάνουν εθνική τους γλώσσα (πριν οι Εβραίοι μιλούσαν τουλάχιστον έξι αμοιβαία μη κατανοητές γλώσσες). Δούλεψε. 

Δυστυχώς, ό,τι δεν γινόταν τότε, δεν μπορεί να γίνει και τώρα. Ήταν μια χαμένη ευκαιρία, πιθανώς χαμένη για πάντα. Ίσως το "Googlish" να έρθει στη διάσωση ή, ίσως, να μιλήσουμε όλοι σε μια νέα γλώσσα που βασίζεται σε ιερογλυφικά που χρησιμοποιεί emoticon (η Yandex προσφέρει μετάφραση οποιουδήποτε κειμένου σε "Emoji"). Ή, ίσως, θα ακολουθήσουμε τον κανόνα της πλειοψηφίας και θα αποφασίσουμε να μιλήσουμε κινέζικα. Ποιός ξέρει;

(**) Το σκάνδαλο «Καταργκέιτ» μπορεί να έχει πολιτικό νόημα που ξεφεύγει από όσους δεν γνωρίζουν την περίπλοκη ισορροπία ισχύος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και σχετίζονται, ως συνήθως, με τον ενεργειακό εφοδιασμό στην Ευρώπη. (δείτε ένα πρόσφατο άρθρο του Michele Marsiglia, προέδρου της ιταλικής Federpetroli)