 |
| 652234 / pixabay |
Παρουσίαση Freepen.gr
Πρόσφατα, μαζί με την Τουρκία και την Αργεντινή, η Σαουδική Αραβία έδειξε ενδιαφέρον για ένταξη και η προσθήκη αυτών των χωρών θα είναι στην ημερήσια διάταξη της επόμενης συνόδου κορυφής BRICS που έχει προγραμματιστεί να πραγματοποιηθεί στη Νότια Αφρική το 2023.
Καθώς οι σχέσεις με την Ουάσιγκτον έχουν πάρει άσχημη τροπή, το Ριάντ διερευνά τώρα νέες επιλογές για να επεκτείνει τη γεωπολιτική του επιρροή. Αν και οι ΗΠΑ και η Σαουδική Αραβία είναι από καιρό στενοί σύμμαχοι, οι διμερείς τους δεσμοί έχουν αποδυναμωθεί από τότε που η κυβέρνηση Μπάιντεν ανέβηκε στην εξουσία και εξέφρασε κριτική για το ιστορικό του Βασιλείου για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Επιπλέον, η δολοφονία του Τζαμάλ Κασόγκι το 2018 έβαλε το Ριάντ σε μια γωνία αφού οι υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ ανακάλυψαν διασυνδέσεις με τη Σαουδική κυβέρνηση. Φοβούμενη τον πολιτικό εξοστρακισμό και την απομόνωση, η Σαουδική Αραβία άρχισε να αναζητά νέους συμμάχους στην Ανατολή για να εξισορροπήσει το δυτικό κόσμο.
Αλλά το να κρατήσει ανοιχτές τις επιλογές του θα βοηθήσει το Ριάντ να αντικαταστήσει την Ουάσιγκτον και μπορεί να αποκομίσει αξιόλογα οφέλη;
Αρχικά, όσον αφορά την ένταξη στους BRICS, η κίνηση του Ριάντ θα το φέρει πιο κοντά στην τροχιά του Πεκίνου, καθώς σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) η Κίνα αντιπροσωπεύει σχεδόν το 70% της οικονομίας του ομίλου.
Εν μέσω της συνεχιζόμενης αντιπαλότητας μεταξύ Πεκίνου και Ουάσιγκτον, οποιαδήποτε διένεξη μεταξύ των ΗΠΑ και του Ριάντ θα μπορούσε να προσφέρει στην Κίνα περισσότερες ευκαιρίες να επεκτείνει την επιρροή της στο Βασίλειο.
Σε απάντηση σε αναφορές πως ο Σαουδάραβας διάδοχος πρίγκιπας Μοχάμαντ μπιν Σαλμάν (MbS) είχε εκφράσει τις προθέσεις του να συμμετάσχει, ο Κινέζος εκπρόσωπος Wang Wenbin ανακοίνωσε ότι «η Κίνα υποστηρίζει και χαιρετίζει αυτό».
Αναμένεται να ανταγωνιστεί τις οικονομίες των πλουσιότερων χωρών μέχρι το 2050, σύμφωνα με τον τραπεζικό όμιλο Goldman Sachs, η ομάδα των BRICS παρουσιάζει ταχεία οικονομική ανάπτυξη, συνεισφέροντας το 25% της συνολικής παγκόσμιας οικονομικής παραγωγής.
Στη 14η Σύνοδο Κορυφής των BRICS τον Ιούλιο του τρέχοντος έτους, συζητήθηκαν νέες δυνατότητες οικονομικής συνεργασίας, όπως μια νέα αναπτυξιακή τράπεζα, ένα σύστημα πληρωμών μεταξύ χωρών, ένα αποκλειστικό αποθεματικό νόμισμα καλαθιού BRICS και ένα αποθεματικό νόμισμα για ενδεχόμενο καλάθι.
«Ενώ εξακολουθεί να εξαρτάται γεωπολιτικά για την ασφάλειά της από τις ΗΠΑ, η Σαουδική Αραβία έχει μετατοπιστεί γεωοικονομικά προς την Ανατολή», δήλωσε ο Mohammadbagher Forough, Ερευνητής στο Γερμανικό Ινστιτούτο Παγκόσμιων και Περιφερειακών Μελετών, στο The New Arab.
«Η Κίνα είναι αυτή την στιγμή ο κορυφαίος εμπορικός εταίρος της χώρας. Η Ινδία και η Ρωσία γίνονται ολοένα και πιο σημαντικές για αυτήν (για διαφορετικούς λόγους). Δεδομένων αυτών των εξελίξεων, είναι φυσικό οι Σαουδάραβες να θέλουν να ενταχθούν στο BRICS+ ή στο SCO».
Υπογραμμίζοντας τα πλεονεκτήματα αυτής της κίνησης για τη Σαουδική Αραβία, ένας ειδικός διεθνών σχέσεων με έδρα το Πεκίνο είπε στα κινεζικά μέσα ενημέρωσης: «Η ιδέα της ένταξης στους BRICS δείχνει την αυξανόμενη αυτονομία της Σαουδικής Αραβίας στη διπλωματία της με την Ουάσιγκτον».
Πρόσθεσε πως «η ένταξη στους BRICS θα προστατεύσει επίσης τα ενεργειακά συμφέροντα της Σαουδικής Αραβίας με ουσιαστικό τρόπο, αντί να είναι ένα διπλωματικό χαρτί που θα χρησιμοποιηθεί από άλλους».
Στη συνέχεια, υπάρχει ο παράγοντας Μόσχα. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει καταστήσει ακόμη και την ελάχιστη αναδιάρθρωση της εξωτερικής πολιτικής δύσκολη αποστολή για τις περισσότερες χώρες. Αν και συμφέρει, η επίτευξη ουδετερότητας είναι πολύ πιο δύσκολη από ό,τι στο παρελθόν.
Παρόλο που η προσθήκη περισσότερων χωρών στην ομάδα BRICS απαιτεί κάποιο χρόνο για να επισημοποιηθεί, έχει συγκριθεί με την προγραμματισμένη επέκταση του ΝΑΤΟ, κυρίως επειδή η Μόσχα είναι μέρος της οικονομικής ομάδας.
Επιπλέον, η αυξανόμενη υποστήριξη του Ριάντ προς τα ρωσικά συμφέροντα είχε ήδη δοκιμάσει τη βάση της σχέσης Σαουδικής Αραβίας-ΗΠΑ σε διάφορες συγκυρίες. Περιπλέκοντας περαιτέρω τα πράγματα, δεν μπόρεσε να επιτευχθεί συμφωνία με την Ουάσιγκτον για την αύξηση της παραγωγής πετρελαίου κατά την πρόσφατη επίσκεψη του Προέδρου Μπάιντεν στο Βασίλειο.
Στη συνέχεια, τον Οκτώβριο, ο υπό τη Σαουδική Αραβία ΟΠΕΚ+ μείωσε περαιτέρω την παραγωγή πετρελαίου κατά δύο εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως. Αν και αυτό το βήμα πρέπει να βοήθησε τη Ρωσία, ενόχλησε ακόμη περισσότερο την Ουάσιγκτον καθώς θα μπορούσε να είχε εκτοξεύσει τις τιμές της βενζίνης λίγο πριν από τις αμερικανικές ενδιάμεσες εκλογές.
Ως αποτέλεσμα, αναφέρθηκε ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάιντεν «δεν έχει σχέδια» να συναντήσει τον MbS στη σύνοδο κορυφής της G20 αυτόν τον μήνα.
Τέλος, το Ριάντ έχει επιδοθεί σε κάποια δική του «ενεργειακή γεωπολιτική». Συζητώντας μια ανεξάρτητη στρατηγική πετρελαίου με δύο από τους μεγαλύτερους πελάτες της, την Κίνα και την Ινδία, ο Σαουδάραβας υπουργός Ενέργειας επισκέφθηκε το Νέο Δελχί τον περασμένο μήνα για να συζητήσει την οικονομική συνεργασία.
Εν τω μεταξύ, μετά από εικονική συνάντηση με τον ομόλογό του Πρίγκιπα Φαϊσάλ μπιν Φαρχάν, ο Κινέζος υπουργός Εξωτερικών Γουάνγκ Γι εξέδωσε κοινή δήλωση με το Ριάντ και επαίνεσε την «επιδίωξη μιας ανεξάρτητης ενεργειακής πολιτικής από το Βασίλειο και τις ενεργές προσπάθειές του να διατηρήσει την σταθερότητα της διεθνούς αγοράς ενέργειας».
Τους τελευταίους μήνες, το Ριάντ και το Πεκίνο σκέφτονται επίσης τις πληρωμές σε κινεζικό γιουάν για το πετρέλαιο της Σαουδικής Αραβίας. Μια τέτοια κίνηση θα είχε πιθανότατα έναν μικρό παγκόσμιο αντίκτυπο, ωστόσο, καθώς το εμπόριο Κίνας-Σαουδικής Αραβίας αξίζει σχεδόν τα 320 εκατομμύρια δολάρια κάθε εργάσιμη ημέρα, ενώ το εμπόριο σε δολάρια ΗΠΑ εκτιμάται σε περίπου 6,6 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Παράλληλα, το Ριάντ υλοποιεί επιτέλους σχέδια για τη δημιουργία διυλιστηρίου πετρελαίου 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων στο Γκουαντάρ στο Πακιστάν και εξετάζεται μια τριμερής συμφωνία μεταξύ του Ριάντ, του Ισλαμαμπάντ και του Πεκίνου. Για περαιτέρω συζητήσεις, ο Σαουδάραβας διάδοχος αναμένεται να επισκεφθεί το Πακιστάν αυτόν το μήνα.
Ως εκ τούτου, ο άξονας του Βασιλείου προς την Ασία προχωρά καλά, με την πρόθεση να εξασφαλίσει μακροπρόθεσμη οικονομική και στρατηγική συνεργασία. Ωστόσο, ένα εγγενές παράδοξο είναι ότι η αποδέσμευση μεταξύ τους δεν ταιριάζει ούτε στο Ριάντ ούτε στην Ουάσιγκτον.
Εάν ολοκληρωθεί η προσέγγιση της Σαουδικής Αραβίας προς την Ανατολή, οι ΗΠΑ θα φαίνονται σαν να χάνουν την κυριαρχία τους στην περιοχή καθώς οι παραδοσιακοί σύμμαχοί τους ξεφεύγουν. Τουλάχιστον προς το παρόν, οι ΗΠΑ παραμένουν ο κύριος εγγυητής ασφαλείας του Βασιλείου, και αυτό θα ήταν μια μεγάλη αντίφαση στην αναζήτηση της Σαουδικής Αραβίας για νέους συμμάχους.
Αν και η Κίνα έχει μια «περιεκτική στρατηγική εταιρική σχέση» με το Βασίλειο, δεν προσδιορίζει κανένα σαφή στρατιωτικό ρόλο και έχει παρόμοια συμβόλαια με πολλές άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής. Το Πεκίνο υπέγραψε μνημόνια συμφωνίας (MoUs) για έργα πυρηνικής ενέργειας με το Ριάντ και του προμήθευσε τεχνολογία βαλλιστικών πυραύλων και drones, αλλά δεν έχει παράσχει το είδος της κάλυψης ασφαλείας που μπορεί να προσφέρει η Ουάσιγκτον.
Η δέσμευση του Ριάντ με τις ασιατικές χώρες μπορεί να βοηθήσει στην οικονομική διαφοροποίηση και σε σταθερές ενεργειακές εταιρικές σχέσεις, αλλά το Βασίλειο θα πρέπει να δώσει προτεραιότητα στην Ουάσιγκτον για τις αμυντικές της ανάγκες. Επίσης, η Ουάσιγκτον και το Ριάντ μοιράζονται σχεδόν τα ίδια συμφέροντα περιφερειακής ασφάλειας.
Ανά πάσα στιγμή, οι τρομοκρατικές απειλές μπορούν να σηκώσουν ξανά το κεφάλι τους και το Ριάντ θα κοιτούσε προς την Ουάσιγκτον για βοήθεια. Μόλις πρόσφατα, οι υπηρεσίες της Σαουδικής Αραβίας και των ΗΠΑ μοιράστηκαν πληροφορίες σχετικά με μια υποτιθέμενη επικείμενη ιρανική επίθεση σε ενεργειακές υποδομές στη Μέση Ανατολή.
Ως εκ τούτου, παρά τις ορισμένες ασταθείς φάσεις, δεν μπορεί να αναμένεται μακροπρόθεσμη αλλαγή στην εξωτερική πολιτική της Σαουδικής Αραβίας έναντι των ΗΠΑ, και είναι πιθανό και οι δύο χώρες να επιστρέψουν στην αρχή για σημαντικά θέματα.
* Η Sabena Siddiqui είναι δημοσιογράφος εξωτερικών υποθέσεων, δικηγόρος και γεωπολιτικός αναλυτής που ειδικεύεται στη σύγχρονη Κίνα, την Πρωτοβουλία Belt and Road, τη Μέση Ανατολή και τη Νότια Ασία.