Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να δώσουμε προσοχή όχι μόνο στις εμπρηστικές δηλώσεις των αξιωματούχων του Αζερμπαϊτζάν, αλλά και στο πώς βλέπει κάθε χώρα το Ισλάμ και τις πολιτικές του δυνατότητες.
Του Xavier Villar - presstv.ir / Παρουσίαση Freepen.gr
Απαιτείται πολιτική ανάλυση για να απομυθοποιηθεί η ουσιοκρατική ανάγνωση που βλέπει το Ισλάμ ως εξήγηση χωρίς να δίνει σημασία στο πώς διατυπώνεται.
Με άλλα λόγια, η Ισλαμική Δημοκρατία διατυπώνει το Ισλάμ με πολιτικό τρόπο, έναν τρόπο που θα μπορούσαμε να περιγράψουμε ως ισλαμιστικό - και μπορούμε να ορίσουμε τον ισλαμισμό ως έναν λόγο που επιδιώκει να επικεντρώσει εκ νέου το Ισλάμ στη δημόσια σφαίρα των μουσουλμανικών κοινοτήτων.
Για το Αζερμπαϊτζάν, το Ισλάμ δεν είναι μια πολιτική δυνατότητα, αλλά απλώς ένα πολιτιστικό τεχνούργημα. Αυτό δεν είναι απλώς μια επιστημονική ανάλυση. Έχει πραγματικές πολιτικές επιπτώσεις.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το Αζερμπαϊτζάν μπορεί να υιοθετήσει αντι-Ουμματικές πολιτικές παρ' όλη τη συζήτηση για το Ισλάμ. Το Μπακού μπορεί να υιοθετήσει αυτές τις πολιτικές επειδή οι αρχές της χώρας βλέπουν το Ισλάμ ως τελετουργικό πράγμα, χωρίς κανένα αντιηγεμονικό χαρακτηριστικό.
Δεν πρόκειται να μιλήσουμε για τη δυναστεία των Qajar και πώς πριν από τις συνθήκες του Golestan και του Turkmenchay, το σημερινό έδαφος του Αζερμπαϊτζάν ήταν μέρος του Αυτοκρατορικού Ιράν.
Η εθνικιστική ρητορική δεν έχει κανένα νόημα από μια ισλαμική πολιτική ταυτότητα - η ιδέα ενός έθνους-κράτους είναι μέρος της δυτικής ιδεολογίας. Και ένα ισλαμικό πολιτικό σώμα δεν μπορεί να εμπεριέχεται στην ιδέα του έθνους-κράτους.
Η ιστορία, ο τρόπος με τον οποίο τη μυστικοποιεί το Αζερμπαϊτζάν, είναι επίσης σχετική εδώ. Η εθνικιστική ρητορική, το παντουρκιστικό αφήγημα, ειδικότερα, με τους επεκτατικούς του στόχους και η ιδέα του «Μεγάλου Αζερμπαϊτζάν», είναι κάτι παραπάνω από απειλή για την Ισλαμική Δημοκρατία.
Δεν πρόκειται να θίξουμε πώς το Αζερμπαϊτζάν (και η Τουρκία) υποκινεί αποσχιστικά κινήματα εντός του Ιρανοαζερικού πληθυσμού. Σκοπεύουμε να επισημάνουμε το γεγονός πως ο παντουρκισμός, ως πολιτική ιδεολογία, μπορεί να θεωρηθεί ως μια προσπάθεια παρεμπόδισης ή διαγραφής της διαμόρφωσης της ισλαμικής πολιτικής ταυτότητας.
Ως εθνο-εθνικιστική γλώσσα, ο παντουρκισμός είναι μια φυλετική ιδεολογία, φυλετική με την έννοια της δημιουργίας μιας οντολογικής ιεραρχίας στην οποία οι εθνοτικοί Τούρκοι βρίσκονται στην κορυφή.
Αυτή η ιδεολογία στοχεύει να οικοδομήσει μια πολιτική όπου η διαφορετικότητα και οι μειονότητες ωθούνται στο περιθώριο και η πιθανότητα διαφορετικότητας συντρίβεται κάτω από το βάρος ενός ομογενοποιητικού οράματος.
Σε αυτό το όραμα, η ισλαμική ιστορία αντικαθίσταται από την εθνικιστική ιστοριογραφία. Μια ισλαμική ταυτότητα, ή μια πολιτική ταυτότητα που χτίζεται γύρω από τη γλώσσα του Ισλάμ, έρχεται σε αντίθεση με αυτόν τον ανταγωγισμό του έθνους-κράτους.
Η έκκληση των ουμματικών στην Ισλαμική Δημοκρατία, για παράδειγμα, υπερβαίνει τόσο τις εθνικές όσο και τις σεχταριστικές γραμμές στην άρθρωση μιας μουσουλμανικής πολιτικής υπηρεσίας. Και πάλι, αυτή είναι η διαφορά μεταξύ του πολιτικού Ισλάμ και του Ισλάμ ως μουσειιστικό κατάλοιπο, αυτό που χρηματοδοτείται από το Μπακού.
Το μη πολιτικό Ισλάμ δεν έχει κανένα πρόβλημα να συμπαραταχθεί με τους Σιωνιστές και ακόμη και να τους υποδεχτεί με ανοιχτές αγκάλες. Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί το γεγονός ότι το Αζερμπαϊτζάν, σε ένα κίνημα που δεν ήταν Ουμματικό, έγινε ένα είδος σιωνιστικής βάσης.
Οι δραστηριότητες των Σιωνιστών είναι ευρέως γνωστές: από την κατασκοπεία κατά του Ιράν και το πέταγμα μη επανδρωμένων αεροσκαφών πάνω από στρατιωτικές ή πυρηνικές εγκαταστάσεις μέχρι την προσπάθεια αναγκαστικής περιφερειακής αναδιάρθρωσης των συνόρων - κάτι που το Ιράν βλέπει ως κόκκινη γραμμή.
Μπορεί να φαίνεται παράξενο να υπερασπιστούμε τα σημερινά σύνορα από έναν ισλαμικό, μη εθνικιστικό λόγο. Αλλά επιτρέψτε μου να προσπαθήσω να το αποδομήσω.
Το πρόβλημα είναι να δούμε την Ισλαμική Δημοκρατία από τη σκοπιά του έθνους-κράτους. Ας αλλάξουμε την εστίαση. Η Ισλαμική Δημοκρατία γίνεται καλύτερα κατανοητή αν τη δούμε ως ένα «πολιτικό σπίτι για τους μουσουλμάνους», ανεξαρτήτως εθνικών ή εθνοτικών ιδιοτήτων.
Οποιεσδήποτε αλλαγές στα σύνορα αποτελούν επίθεση κατά της ταυτότητας των Ουμματικών, που εκπροσωπούνται από την Ισλαμική Δημοκρατία. Ο Παντουρκισμός και ο Σιωνισμός μοιράζονται την ίδια αντι-ουμματική άποψη και τις ίδιες αντιμουσουλμανικές παρορμήσεις.
Χωρίς μια ανεξάρτητη και κυρίαρχη πολιτική, η ιδέα ενός «πολιτικού σπιτιού για μουσουλμάνους» θα είναι αδύνατη και μια μουσουλμανική πολιτική ταυτότητα θα είναι απλώς ένα όνειρο, όχι μια πολιτική πραγματικότητα.
Όπως έγραψε πρόσφατα σε άρθρο του ο πρώην υπουργός Εξωτερικών του Ιράν και διακεκριμένος μελετητής, Αλί Ακμπάρ Βελαγιατί, η απλή πιθανότητα μιας ένοπλης σύγκρουσης πρέπει να αποκλειστεί. Ταυτόχρονα όμως, όπως τόνισε, οι όποιες απειλές για τα σύνορα, οι όποιες προσπάθειες αλλαγής των συνόρων είναι μια κόκκινη γραμμή που το Ιράν δε θα δεχτεί.
Αυτή η κόκκινη γραμμή δεν είναι μέρος ενός εθνικιστικού λόγου, ενός λόγου που επικεντρώνεται, για παράδειγμα, γύρω από την ιδέα ενός «Μεγάλου Ιράν». Όχι. Η ιρανική κόκκινη γραμμή, σε αυτή την περίπτωση, είναι μέρος μιας ουμματικής ταυτότητας, μιας ταυτότητας που έχει τις ρίζες της σε μια ισλαμική παράδοση και αγωνίζεται προς ένα ισλαμικό μέλλον.
* Ο Xavier Villar είναι Ph.D. στις ισλαμικές σπουδές και ερευνητής που μοιράζει τον χρόνο του μεταξύ Ισπανίας και Ιράν