Δημήτρης Τσαϊλάς, υποναύαρχος ε.α.
Τέτοια γεωπολιτική ασάφεια έχει αναμφίβολα υψηλό κόστος για την Τουρκία, ανεξάρτητα από το αν οι Τούρκοι αξιωματούχοι το αναγνωρίζουν ή όχι. Οι κίνδυνοι είναι η επιταχυνόμενη πολιτική αστάθεια, ο αυταρχισμός, ακόμη και τα παράνομα δίκτυα που συνδέουν την Τουρκία με εξτρεμιστές ισλαμιστές.
Ωστόσο, το υψηλό κόστος δεν επωμίζεται μόνο η Τουρκία. Δεδομένης της γεωγραφικής εγγύτητας της ΕΕ με την Τουρκία, καθώς και της έκτασης των οικονομικών δεσμών και των διαπροσωπικών σχέσεων μεταξύ των δύο, η ιδέα μιας Ευρώπης χωρίς Τουρκία διακινδυνεύει την περαιτέρω παρέκκλιση της Άγκυρας για να αναζητήσει εναλλακτικές λύσεις και προσθέτει ένα επιπλέον στρώμα γεωπολιτικής αστάθειας εντός της γειτονιάς της ΕΕ. Το δίλημμα για την ΕΕ είναι μακροχρόνιο. Πώς να συνεργαστεί με την Τουρκία, δεδομένων των αλληλοεπικαλυπτόμενων συμφερόντων και των δύο, χωρίς να ενδυναμωθούν οι αυταρχικές άρχουσες ελίτ της Τουρκίας;
Η απάντηση δεν είναι καθόλου εύκολη, ειδικά δεδομένων των επιταγών της τρέχουσας στιγμής που σε αντίθεση με το παγκόσμιο περιβάλλον μετά το 1991 που διαμορφώθηκε από τις ελπίδες για μια διεθνή τάξη βασισμένη στη συνεργασία και τη διευθέτηση ορίζεται από μια παρατεταμένη αντιπαράθεση με τη Ρωσία και την Έντονη γεωπολιτική αβεβαιότητα που τη συνοδεύει. Από τη μια μεριά ο ευρασιατικός χώρος μεταξύ ΕΕ, Ρωσίας και Κίνας αναδιαμορφώνεται εν μέσω τέτοιας αβεβαιότητας. Από την άλλη οι απειλές και οι προκλήσεις κατά του Ελληνισμού δημιουργεί αμφιβολίες, Η θέση της Τουρκίας σε αυτόν τον αναδυόμενο χώρο θα διαμορφωθεί σε μεγάλο βαθμό όχι μόνο από τις ενέργειες της Τουρκίας αλλά και από αυτές της ΕΕ και των κρατών μελών της.
Οπότε εκτιμάτε ότι για να αναπτύξει μια νηφάλια στρατηγική στις σχέσεις της με την Τουρκία, η ΕΕ θα πρέπει να εξετάσει δύο ζητήματα. Το πρώτο είναι ότι η Άγκυρα θα συνεχίσει να είναι ταυτόχρονα προκλητική και εταίρος. Ακόμη και με μια πιθανή αλλαγή κυβέρνησης στις εκλογές του 2023, οι αντιλήψεις της Άγκυρας για την απειλή στην Ανατολική Μεσόγειο σχετικά με την Κύπρο και την Ελλάδα θα παραμείνει. Είναι επίσης ρεαλιστικό να μην περιμένουμε σημαντικές αλλαγές στις τουρκικές φιλοδοξίες για μια αυτόνομη εξωτερική πολιτική. Ωστόσο, οι προτεραιότητες όσον αφορά τις σχέσεις με την ΕΕ ενδέχεται να αλλάξουν εάν ο Ερντογάν χάσει τις εκλογές. Αυτό θα μπορούσε να δώσει περισσότερο περιθώριο ελιγμών όσον αφορά τη συνεργασία που βασίζεται σε κοινά συμφέροντα. Δεύτερον, η ΕΕ θα πρέπει να προετοιμαστεί τόσο για το κόστος όσο και για τα οφέλη της συνεργασίας και της σύγκρουσης με την Τουρκία σε διαφορετικούς θεματικούς τομείς και σε διαφορετικές περιοχές.
Η ΕΕ θα πρέπει επίσης να είναι προσεκτική στην αυξανόμενη στρατιωτική εμπλοκή της Τουρκίας στην περιοχή ιδιαίτερα μέσω των συμφωνιών της για πωλήσεις μη επανδρωμένων αεροσκαφών και αμυντική συνεργασία καθώς θα μπορούσε να διακινδυνεύσει περαιτέρω αποσταθεροποίηση. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στο πλαίσιο μιας ταχέως διαφοροποιούμενης αγοράς με πολλούς παράγοντες να παίζουν. Υπάρχει επείγουσα ανάγκη για μια συζήτηση σχετικά με ένα διεθνές πλαίσιο που θα θέτει παγκόσμιους κανόνες για τις πωλήσεις και την τεχνολογία των drones. Δεδομένων των φιλοδοξιών της να γίνει στρατηγικός παράγοντας, η ΕΕ θα μπορούσε να αναλάβει ενεργό ρόλο σε συνεργασία με το ΝΑΤΟ στην καθοδήγηση μιας τέτοιας συζήτησης.
Συνολικά, η δέσμευση της ΕΕ με την Τουρκία στον αναδυόμενο γεωπολιτικό χώρο θα πρέπει να ακολουθεί έναν ρεαλισμό αρχών. Αυτό απαιτεί αναγνώριση από την πλευρά της Τουρκίας, της διαφάνειας και της συνέπειας ως προς τις κόκκινες γραμμές της ΕΕ, έτσι ώστε οι τομείς συνεργασίας και σύγκρουσης με την Τουρκία να μπορούν να διαχειρίζονται καλύτερα πέρα από τις βραχυπρόθεσμες επιταγές και τα κατά καιρούς συγκρουόμενα συμφέροντα των κρατών μελών.