 |
| φωτο Κρεμλίνο |
Του Fyodor Lukyanov, του αρχισυντάκτη του Russia in Global Affairs, του προέδρου του Προεδρείου του Συμβουλίου για την Εξωτερική και Αμυντική Πολιτική και διευθυντή έρευνας της Διεθνούς Λέσχης Συζήτησης Valdai - RT.com
Παρουσίαση Freepen.gr
Ο πρόεδρος της Νότιας Αφρικής Σίριλ Ραμαφόσα επέστρεψε από το Ριάντ, νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, με την είδηση ότι ο Σαουδάραβας πρίγκιπας διάδοχος Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν είχε εκφράσει την πρόθεση της χώρας του να ενταχθεί στους BRICS.
Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη - η Αργεντινή και το Ιράν ανακοίνωσαν επίσης το ίδιο την άνοιξη. Σε αυτό το σημείο, θα χρειαστεί να σκεφτούμε όλο και πιο περίπλοκα αρκτικόλεξα για την επεκτεινόμενη συσχέτιση, αλλά δεν είναι αυτό το θέμα.
Ο ενθουσιασμός γύρω από τους BRICS είναι σημάδι των αλλαγών που συμβαίνουν στον κόσμο.
Αυτή η ομάδα χωρών – που αρχικά ονομαζόταν BRIC, παρεμπιπτόντως – είναι μια τεχνητή κατασκευή που εφευρέθηκε στις αρχές του αιώνα από τον αναλυτή της Goldman Sachs Jim O'Neill για πρακτικούς σκοπούς. Οι επενδυτές έπρεπε να «πουλήσουν» τις αναδυόμενες αγορές, έτσι χρησιμοποίησαν ένα επιτυχημένο τέχνασμα μάρκετινγκ (η σύνδεσή του με δομικά στοιχεία ήταν μια ωραία μορφή παιχνιδιού με λέξεις). Με το άγγιγμα του O'Neill, η ένωση εθεωρείτο εδώ και καιρό κυρίως μέσα από ένα οικονομικό πρίσμα.
Αλλά αυτή η αντίληψη δεν υπονοούσε την τελική πραγματική προσέγγιση των εμπλεκόμενων κρατών - είναι πολύ διαφορετικά, μακριά το ένα από το άλλο, δεν χρειάζονται ένα κοινό πλαίσιο για την ενίσχυση της οικονομικής συνεργασίας και όλα θα μπορούσαν να γίνουν σε διμερές επίπεδο. Επίσης, ο ρυθμός ανάπτυξης, που ήταν ο αρχικός λόγος για τη συνένωση αυτών των χωρών, άλλαξε - όπως θα ήταν αναμενόμενο, τις ανοδικές κινήσεις κι ακολούθησαν πτώσεις, διαφόρων τύπων.
Η ιδέα θα είχε παραμείνει μια διασκεδαστική σκέψη αν δεν είχε ξαναφαντασιαστεί. Από το 2006, οι BRIC/BRICS αποτελούν τη μορφή τακτικών συνεδριάσεων σε υπουργικό και στη συνέχεια στο υψηλότερο πολιτικό επίπεδο. Καθώς προέκυψε η πολιτική κοινότητα (να τονιστεί - αυστηρά ανεπίσημα), διαμορφώθηκε από μόνη της ένα κριτήριο. Ότι οι BRICS είναι μια ομάδα χωρών με πλήρη κυριαρχία, δηλαδή, ικανές να ακολουθήσουν πλήρως ανεξάρτητες πολιτικές.
Αυτό συνεπάγεται όχι μόνο πολιτική αυτονομία (χωρίς να χρειάζεται να καθοδηγείται από εξωτερική γνώμη) αλλά και το οικονομικό δυναμικό για την υλοποίηση αυτού του στόχου. Κάτι που δεν μπορεί να επιτευχθεί σε πολλές από τις χώρες του κόσμου.
Στη Δύση, σήμερα, μόνο οι Ηνωμένες Πολιτείες φαίνεται να έχουν τέτοιο δικαίωμα. Το υπόλοιπο μπλοκ, ακόμη και οι πιο ανεπτυγμένοι οικονομικά, περιορίζουν οικειοθελώς την πολιτική τους κυριαρχία λόγω συμμετοχής σε συμμαχίες.
Τούτου λεχθέντος, το απλό γεγονός μιας τεχνικής «ένωσης κυρίαρχων» δεν παρήγαγε από μόνο του ένα νέο πλαίσιο: οι προσπάθειες τόνωσης των οικονομικών δεσμών στο πλαίσιο των BRICS δεν αντιμετωπίστηκαν με τεράστιο ενθουσιασμό. Και οι ιδέες να μετατραπεί η ομάδα σε ένα επίσημο αντίβαρο της G7 δεν είχαν απήχηση, επειδή οι δεσμοί με τη Δύση ήταν ζωτικής σημασίας για όλα τα μέλη.
Ωστόσο, αυτή η κατάσταση έχει αλλάξει. Τα γεγονότα του 2022, με πρωτοβουλία της Μόσχας, έχουν ξεκάθαρα χωρίσει τον κόσμο σε ένα δυτικό τμήμα που συσπειρώνεται εναντίον της Ρωσίας, ενώ άλλοι ακολουθούν μια προσέγγιση αναμονής. Η Δύση χρησιμοποίησε όλο το οπλοστάσιο πίεσης που είχε στη διάθεσή της για να τιμωρήσει τη Μόσχα και να δείξει πώς τιμωρείται η ανυπακοή.
Το αποτέλεσμα ήταν αρκετά απροσδόκητο. Όλες οι άλλες χώρες, ειδικά τα μεγάλα κράτη των BRICS ή εκείνες που διεκδικούν ρόλο στο δικό τους κόσμο, όχι μόνο αποστασιοποιήθηκαν από το να συμμετάσχουν στη δυτική εκστρατεία αλλά την απέρριψαν κατηγορηματικά, παρά το γεγονός πως μια τέτοια στάση εγκυμονεί τον κίνδυνο των επιπτώσεων από την ΗΠΑ και τους συμμάχους τους.
Φυσικά, δεν πρόκειται για υποστήριξη των ενεργειών της Ρωσίας, αλλά για απόρριψη μορφών εξωτερικής πίεσης. Και δεδομένου ότι αυτό είναι συστημικής φύσεως και σχετίζεται με τις ιδιαιτερότητες της παγκόσμιας τάξης, οι τρόποι αντιμετώπισής της απαιτούν αλλαγή της τελευταίας.
Εδώ έγινε σαφές πως οι BRICS έχουν σημαντικές δυνατότητες. Μπορεί να είναι μια μάλλον ασαφής ομαδοποίηση, αλλά είναι καλύτερα προετοιμασμένη από οτιδήποτε άλλο για όσους ενδιαφέρονται για εναλλακτικά σχήματα διεθνούς τάξης. Η προαναφερθείσα πλήρης κυριαρχία (πολιτική και οικονομική) αποτελεί προϋπόθεση για αυτές τις επιλογές.
Έτσι, η συμμετοχή στα BRICS γίνεται ένδειξη ότι ανήκεις σε έναν κόσμο που αναδύεται πέρα από την καθιερωμένη δυτική κυριαρχία. Δε χρειάζεται απαραίτητα να πρόκειται για αντιπαράθεση.
Είναι πολύ πιο πολύτιμο να μπορούμε να παρακάμψουμε τους δυτικούς θεσμούς και να μειώσουμε τον κίνδυνο αλληλεπίδρασης μαζί τους. Για παράδειγμα, με την οικοδόμηση παράλληλων τρόπων διεξαγωγής χρηματοοικονομικών, οικονομικών και εμπορικών σχέσεων χωρίς να βασίζεται σε μέσα που ελέγχονται από τις ΗΠΑ ή την ΕΕ.
Η επιθυμία του Ριάντ να ενταχθεί είναι αρκετά αξιοσημείωτη. Φυσικά, μια χώρα με έλεγχο σημαντικών υλικών πόρων και ικανότητα ρύθμισης της παγκόσμιας τιμολόγησης μπορεί να αντέξει οικονομικά την ανεξάρτητη συμπεριφορά και να επιλέξει άνετους συνεργάτες που δεν επιβάλλουν μια σειρά προϋποθέσεων στην αλληλεπίδραση.
Ένα συγκεντρωτικό διεθνές σύστημα, υπό την ηγεσία ενός ηγεμόνα, είναι βέβαιο ότι θα τελειώσει ούτως ή άλλως. Αυτό θα συμβεί ανεξάρτητα από το πώς τελειώσει η σύγκρουση στην Ουκρανία. Και, έτσι, μια ποικιλία μορφών θα είναι σε μεγάλη ζήτηση. Οι νέες συνθήκες θα ανοίξουν προοπτικές για τους BRICS.
Ο Βρετανός συγγραφέας του ακρωνύμιου δύσκολα θα μπορούσε να φανταστεί αυτό το σενάριο πριν από είκοσι χρόνια, αλλά η ζωή μερικές φορές είναι γενναιόδωρη σε επιχειρήσεις που έμοιαζαν να έχουν επιπόλαια προέλευση.