Η ιστορία του νησιού Μπόρνχολμ (Bornholm) - Πόσο απέχει από τη Δανία και τις γειτονικές χώρες; - Το τέλος της διαμάχης της Δανίας με την Πολωνία για την Α.Ο.Ζ. με την υπογραφή συμφωνίας το 2018 - Υπάρχει αντιστοιχία με τα ελληνικά νησιά και την Τουρκία;
Από: protothema.gr / Γράφει ο Μιχάλης Στούκας
Οι υποθαλάσσιες εκρήξεις στους αγωγούς Nord Stream 1 και Nord Stream 2 στη Βαλτική, οι οποίοι μεταφέρουν ρωσικό αέριο στην Ευρώπη, στα πέλη του περασμένου Σεπτεμβρίου, έφεραν στη… διαδικτυακή επιφάνεια το νησί Μπόρνχολμ (Bornholm) που βρίσκεται κοντά στους αγωγούς αυτούς.
Μάλιστα τη Δευτέρα 10 Οκτωβρίου σημειώθηκε γενική διακοπή ρεύματος στο συγκεκριμένο νησί, η οποία οφείλεται κατά πάσα πιθανότητα σε κάποια “βλάβη” στο υποθαλάσσιο καλώδιο που συνδέει το Μπόρνχολμ με την ηπειρωτική Δανία. Αναζητώντας περισσότερα στοιχεία για το νησί αυτό βρήκαμε ότι όχι μόνο έχει πολύ μεγάλη στρατηγική σημασία, αλλά σχετίζεται κατά κάποιο τρόπο, και με τα ελληνοτουρκικά καθώς έχει γίνει αναφορά γι’ αυτό στην Ελληνική Βουλή το 2021. Ας δούμε περισσότερες λεπτομέρειες για το συγκεκριμένο νησί, την ιστορία του και τη σχέση του με την ΑΟΖ Δανίας – Πολωνίας, η οποία οριοθετήθηκε το 2018 με συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών.
Το νησί Bornholm(Μπόρνχολμ)
To Μπόρνχολμ είναι νησί και κομητεία της Δανίας στη Βαλτική Θάλασσα. Έχει έκταση 588,36 τ.χλμ. και πληθυσμό 39.535 (Απρίλιος 2022). Βρίσκεται ανατολικά από την ηπειρωτική Δανία, νότια της Σουηδίας, βορειανατολικά της Γερμανίας και βόρεια της Πολωνίας. Έχει μεγάλη στρατηγική σημασία και υπήρξε μήλο της έριδας για τις γειτονικές χώρες στο πέρασμα των αιώνων.
Υπήρξε αρχικά οχυρό των Βίκινγκς (ως τον 10ο αιώνα), αργότερα περιήλθε στον έλεγχο της Σουηδίας και του Λίμπεκ (πόλη της Χανσεατικής Ένωσης), πριν προσαρτηθεί οριστικά στη Δανία το 1658. Στις 10 Απριλίου 1940 καταλήφθηκε από τις ναζιστικές δυνάμεις. Από τις 9 Μαΐου 1945 ως τις 5 Απριλίου 1946 πέρασε, μετά από σκληρές μάχες, στον έλεγχο των Σοβιετικών και στη συνέχεια δόθηκε και πάλι στη Δανία.
Το Μπόρνχολμ απέχει 295 χλμ από την ηπειρωτική Δανία, 40 χλμ από τη Σουηδία, 110 χλμ από την ηπειρωτική Γερμανία και 100 χλμ από την Πολωνία,
Οι υποθαλάσσιες εκρήξεις στους αγωγούς Nord Stream 1 και Nord Stream 2 στη Βαλτική, οι οποίοι μεταφέρουν ρωσικό αέριο στην Ευρώπη, στα πέλη του περασμένου Σεπτεμβρίου, έφεραν στη… διαδικτυακή επιφάνεια το νησί Μπόρνχολμ (Bornholm) που βρίσκεται κοντά στους αγωγούς αυτούς.
Μάλιστα τη Δευτέρα 10 Οκτωβρίου σημειώθηκε γενική διακοπή ρεύματος στο συγκεκριμένο νησί, η οποία οφείλεται κατά πάσα πιθανότητα σε κάποια “βλάβη” στο υποθαλάσσιο καλώδιο που συνδέει το Μπόρνχολμ με την ηπειρωτική Δανία. Αναζητώντας περισσότερα στοιχεία για το νησί αυτό βρήκαμε ότι όχι μόνο έχει πολύ μεγάλη στρατηγική σημασία, αλλά σχετίζεται κατά κάποιο τρόπο, και με τα ελληνοτουρκικά καθώς έχει γίνει αναφορά γι’ αυτό στην Ελληνική Βουλή το 2021. Ας δούμε περισσότερες λεπτομέρειες για το συγκεκριμένο νησί, την ιστορία του και τη σχέση του με την ΑΟΖ Δανίας – Πολωνίας, η οποία οριοθετήθηκε το 2018 με συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών.
Το νησί Bornholm(Μπόρνχολμ)
To Μπόρνχολμ είναι νησί και κομητεία της Δανίας στη Βαλτική Θάλασσα. Έχει έκταση 588,36 τ.χλμ. και πληθυσμό 39.535 (Απρίλιος 2022). Βρίσκεται ανατολικά από την ηπειρωτική Δανία, νότια της Σουηδίας, βορειανατολικά της Γερμανίας και βόρεια της Πολωνίας. Έχει μεγάλη στρατηγική σημασία και υπήρξε μήλο της έριδας για τις γειτονικές χώρες στο πέρασμα των αιώνων.
Υπήρξε αρχικά οχυρό των Βίκινγκς (ως τον 10ο αιώνα), αργότερα περιήλθε στον έλεγχο της Σουηδίας και του Λίμπεκ (πόλη της Χανσεατικής Ένωσης), πριν προσαρτηθεί οριστικά στη Δανία το 1658. Στις 10 Απριλίου 1940 καταλήφθηκε από τις ναζιστικές δυνάμεις. Από τις 9 Μαΐου 1945 ως τις 5 Απριλίου 1946 πέρασε, μετά από σκληρές μάχες, στον έλεγχο των Σοβιετικών και στη συνέχεια δόθηκε και πάλι στη Δανία.
Το Μπόρνχολμ απέχει 295 χλμ από την ηπειρωτική Δανία, 40 χλμ από τη Σουηδία, 110 χλμ από την ηπειρωτική Γερμανία και 100 χλμ από την Πολωνία,
Η ΑΟΖ Δανίας – Πολωνίας
Ενώ τα θαλάσσια σύνορα μεταξύ Δανίας και Σουηδίας οριοθετήθηκαν το 1984 και μεταξύ Δανίας και της τέως Ανατολικής Γερμανίας το 1988, καθώς οι συνθήκες που υπογράφτηκαν τότε ίσχυσαν και μετά την ενοποίηση ΟΔΓ και ΛΔΓ, δεν έγινε το ίδιο με τα θαλάσσια σύνορα μεταξύ Δανίας και Πολωνίας που δεν είχαν καθοριστεί ως το 2018. Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο χωρών είχαν ξεκινήσει από το 1972 και η “αμφισβητούμενη” περιοχή ήταν έκτασης 3.600 τ.χλμ.
Η διαφορά των δύο χωρών εστιαζόταν στον Μπρόνχολμ. Αν και οι δύο χώρες επικύρωσαν τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) του 1982, είχαν διαφορετική άποψη για το πώς πρέπει να οριοθετηθεί η ΑΟΖ τους. Η μεν Δανία θεωρούσε ότι η αμφισβητούμενη περιοχή πρέπει να διαιρεθεί με βάση τη μέση γραμμή (median line), ενώ η Πολωνία επικαλούμενη διεθνείς συμβάσεις και πρακτική κρατών υποστήριζε ότι τα όρια πρέπει να καθορίζονται βάσει ειδικών περιστάσεων, δηλαδή γεωγραφικών και γεωφυσικών παραγόντων και υπολογισμό ευθυδικίας (eduity). Επρόκειτο ουσιαστικά για διαφορετική "ανάγνωση" του Άρθρου 74 της UNCLOS το οποίο και παραθέτουμε.
Άρθρο 74 Οριοθέτηση της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης μεταξύ κρατών με έναντι ή προσκείμενες ακτές
Η οριοθέτηση της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης μεταξύ κρατών με έναντι ή προσκείμενες ακτές πραγματοποιείται κατόπιν συμφωνίας με βάση το διεθνές δίκαιο, όπως ορίζεται στο άρθρο 38 του καταστατικού του διεθνούς δικαστηρίου, με σκοπό την επίτευξη δίκαιης λύσης.
Αν δεν επιτευχθεί συμφωνία μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα, τα ενδιαφερόμενα κράτη προσφεύγουν στις διαδικασίες, που προβλέπονται στο μέρος XV.
Εκκρεμούσης της συμφωνίας που προβλέπεται στην παράγραφο 1, τα ενδιαφερόμενα κράτη, σε πνεύμα κατανόησης και συνεργασίας, καταβάλλουν κάθε προσπάθεια για την επίτευξη προσωρινών διευθετήσεων πρακτικού χαρακτήρα και, κατά τη διάρκεια αυτής της μεταβατικής περιόδου, για να μην θέσουν σε κίνδυνο ή παρεμποδίσουν την επίτευξη οριστικής συμφωνίας. Οι διευθετήσεις αυτές δεν επηρεάζουν την τελική οριοθέτηση.
Όπου ισχύει συμφωνία μεταξύ των ενδιαφερομένων κρατών, τα ζητήματα που αναφέρονται στην οριοθέτηση της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης καθορίζονται σύμφωνα με τις διατάξεις της εν λόγω συμφωνίας.
Η οριοθέτηση της ΑΟΖ Δανίας - Πολωνίας
Οι δύο χώρες δεν προσέφυγαν στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης ή στο Διεθνές Δικαστήριο για το Δίκαιο της Θάλασσας του Αμβούργου, αλλά προτίμησαν τις συζητήσεις μεταξύ τους. Σύμφωνα με όσα γράφει ο Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημιακού Συστήματος Μέριλαντ των Η.Π.Α. και ειδικός στα θέματα Α.Ο.Ζ. Θεόδωρος Καρυώτης, που μάλιστα ήταν μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας στη Διάσκεψη του Ο.Η.Ε. για το Δίκαιο της Θάλασσας , στις συζητήσεις αυτές η Δανία προσήλθε με ‘’ελληνικές θέσεις’’ , σύμφωνα με όσα γράψαμε παραπάνω και η Πολωνία με ‘’τουρκικές’’.
Στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, τα δύο μέρη συμφωνούσαν να συστήσουν μια ειδική επιτροπή εμπειρογνωμόνων που θα εξέταζε όλες τις πιθανές γραμμές οριοθέτησης. Τελικά οι διαπραγματεύσεις κατέληξαν σε συμφωνία. Η Δανία υποχώρησε και οριοθέτησε την ΑΟΖ του Bornholm με βάση την αρχή της ευθυδικίας (eduity) , δεχόμενη το επιχείρημα της Πολωνίας ότι η ακτή του Bornholm ήταν πολύ μικρότερη και επομένως δεν διέθετε πλήρη επήρεια (full effect).
Όπως σημειώνει ο Θεόδωρος Καρυώτης, το περίεργο είναι ότι τα θαλάσσια σύνορα μεταξύ Δανίας – Σουηδίας και μεταξύ Δανίας – Γερμανίας οριοθετήθηκαν βάσει της μέσης γραμμής (median line). Η συμφωνία για την ΑΟΖ των δύο χωρών υπογράφηκε στις 19 Νοεμβρίου 2018. από τους, τότε, υπουργούς Εξωτερικών της Δανίας Andress Sammuelsen και της Πολωνίας Jasek Czaputowicz. Και οι δύο δήλωσαν απόλυτα ικανοποιημένη για την επίλυση της μακροχρόνιας διαφοράς μεταξύ των χωρών τους, όπως ανέφερε το M (aritime) S (oatuak) P (lanning) Platform, επίσημος ιστότοπος της Ευρωπαικής Ένωσης, το οποίο πρόσθετε ότι δεν υπάρχει πλέον “grey zone’’ (‘’γκρίζα ζώνη’’).
Σύμφωνα πάντα με το MSP Platform, θα ακολουθήσουν αντίστοιχες εσωτερικές διαδικασίες και στις δύο χώρες απαραίτητες για να τεθεί σε ισχύ η συμφωνία. Η συμφωνία τελικά εγκρίθηκε και στο εσωτερικό των δύο χωρών και πρωτοκολλήθηκε στον Ο.Η.Ε. (έναρξη ισχύος: 28 Ιουνίου 2019, αριθμός εγγραφής: Ι – 57283, ημερομηνία εγγραφής: 24 Ιουνίου 2022) (un.org/depts/los/ LEGISLATIONANDTREATIES/STATEFILES/POL.htm).
Το Μπόρνχολμ και το Καστελλόριζο
Σχολιάζοντας τη συμφωνία αυτή, ο Θεόδωρος Καρυώτης γράφει τα εξής:’’Τέλος, ρίχνοντας μια ματιά στον παραπάνω χάρτη (σημ. αυτόν που απεικονίζει με κίτρινο χρώμα τη Δανία και πράσινο της υπόλοιπες χώρες) , το πιο αξιοσημείωτο για την Ελλάδα και την Κύπρο είναι ότι δεν υπάρχουν θαλάσσια σύνορα μεταξύ Δανίας και νήσου Bornholm διότι μεσολαβούν οι συνορεύουσες ΑΟΖ Γερμανίας και Σουηδίας! Δηλαδή η κατάσταση αυτή θυμίζει την περίπτωση του συγκροτήματος του Καστελλόριζου, όταν ένα δικαστήριο ή μια ελληνοτουρκική συμφωνία μπορεί να μην δώσει ‘’πλήρη επήρεια’’ στην Στρογγύλη με αποτέλεσμα η Ελλάδα να μην έχει θαλάσσια σύνορα με την Κύπρο και να έχει με την Αίγυπτο. (www. Alltime classic.net , 28/12/2018).
Η συγκεκριμένη συμφωνία δεν έλαβε μεγάλη έκταση στα ελληνικά ΜΜΕ, ούτε μάλιστα και στο διαδίκτυο. Και εμείς την εντοπίσαμε μετά τις πρόσφατες αναφορές στο νησί Μπόρνχολμ. Ώστόσο ήρθε στη Βουλή μετά από αναφορά του Βουλευτή Επικρατείας της “Ελληνικής Λύσης’’ Βασίλη Βιλιάρδου, απόσπασμα της οποίας παραθέτουμε, το 2021.
"Ως παράδειγμα τώρα, μεταξύ των πολλών που υπάρχουν, θα αναφέρουμε το νησί Μπόρνχολμ της Δανίας, το οποίο έχει τριάντα εννέα χιλιάδες κατοίκους και βρίσκεται σε απόσταση διακοσίων ενενήντα χιλιομέτρων από την ηπειρωτική Δανία. Παρεμβάλλεται η Σουηδία σε απόσταση σαράντα χιλιομέτρων, στα εκατόν δέκα χιλιόμετρα είναι η ηπειρωτική Γερμανία και στα εκατό χιλιόμετρα η Πολωνία.
Εν προκειμένω, η διαμάχη με την Πολωνία σχετικά με την ΑΟΖ του νησιού ρυθμίστηκε πρόσφατα, αφού ορίστηκαν όρια με βάση το δίκαιο των θαλασσών του ΟΗΕ, το οποίο καλύπτει και τις βραχονησίδες, όπως διαπιστώνεται από το έγγραφο που θα καταθέσουμε στα Πρακτικά".
Επίσης ανφέρουμε, σύμφωνα με δημοσίευμα του Nordic Reporter τον Φεβρουάριο του 2022, λίγο μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η Ρωσία “ανανέωσε το ενδιαφέρον της για τη νήσο Μπόρνχολμ που βρίσκεται σε στρατηγική τοποθεσία στη Βαλτική Θάλασσα και αποτελεί έδαφος της Δανίας. Φαίνεται πως 76 χρόνια μετά την αποχώρηση των τελευταίων σοβιετικών στρατευμάτων, η Μόσχα εξακολουθεί να αισθάνεται ότι έχει λόγο για όσα συμβαίνουν στο νησί, παραθέτοντας μια συμφωνία που οι Δανοί λένε ότι δεν υπάρχει’’.
Είχε προηγηθεί tweet της ρωσικής πρεσβείας στη Μόσχα, στο οποίο υπογραμμίζοταν ότι η συμφωνία Δανίας -ΕΣΣΔ του 1946 για μη ανάπτυξη ξένων στρατευμάτων στο Μπόρνχολμ είναι αορίστου χρόνου και παραμένει σε ισχύ και μια δήλωση του Ρώσου πρέσβη στην Κοπεγχάγη Μπάρμπιν ότι “εάν η Δανία επιτρέψει ξένες δυνάμεις στο Μπόρνχολμ, τότε η Ρωσία θα αναγκαστεί να σταθμίσει τις επιπτώσεις που θα έχει αυτό στις διμερείς σχέσεις”. Από την πλευρά του ο Δανός ΥΠΕΞ Γιέπε Κοφόντ δήλωσε ότι “δεν υπάρχει τέτοια συμφωνία, μόνο η Δανία μπορεί να αποφασίσει τι θα συμβεί στο Μπόρνχολμ.
Επειδή οι καιροί είναι όχι απλά πονηροί αλλά επικίνδυνοι και επειδή η ρητορική της Ρωσίας προς τη Δανία θυμίζει την αντίστοιχη τουρκική προς την Ελλάδα, ελπίζουμε ότι οι αρμόδιες ελληνικές Αρχές γνωρίζουν τόσο τις “προειδοποιήσεις” αυτές των Ρώσων, όσο, κυρίως, και τη συμφωνία για την ΑΟΖ Δανίας- Πολωνίας, έτσι ώστε να αποφύγουμε στο μέλλον κάθε είδους δυσάρεστες εκπλήξεις.