Από: defence-point.gr - Γράφει ο Σώζων Λεβεντόπουλος
Η χρήση των λέξεων «καταγραφή» και «διαπίστωση» δεν είναι τυχαία, και χρησιμοποιείται ως η ελληνική απόδοση του όρου Lessons Identified. Εδώ κρίνεται σκόπιμο να γίνει μια σχετική επεξήγηση. Είναι σύνηθες σε αντίστοιχες περιπτώσεις να χρησιμοποιείται – λανθασμένα – ο όρος Lessons Learned, αντί του σωστού Lessons Identified. Για αυτό και το σύνολο της σχετικής και επίπονης διαδικασίας ονομάζεται Lessons Identified/Lessons Learned.
Ένα μάθημα/διαπίστωση (lesson) δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει γίνει κατανοητό (learned) αν κάτι δεν αλλάξει στον τρόπο που ενεργούμε. Συνήθως αυτοί που πρέπει να ενσωματώσουν τις αλλαγές είναι οι ίδιοι που επηρεάζονται από αυτές. Υπάρχουν τρία βασικά στάδια στην όλη διαδικασία:
α. Ταυτοποίηση και παρατήρηση (identification and observation),
β. Ενέργειες (actions), και
γ. Θεσμοθέτηση των αλλαγών.
Γίνεται σαφές λοιπόν ότι σε αυτή τη φάση και με τις πληροφορίες που
γίνονται ανοικτά διαθέσιμες να κρίνονται ως – τουλάχιστον –
αμφισβητούμενες, μπορούμε να προβούμε μόνο σε παρατηρήσεις/διαπιστώσεις.
Παρατήρηση.1: Η συγκεκριμένη επιχείρηση μπορεί να θεωρηθεί ως η πρώτη full scale information warfare hybrid campaign.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι και οι δυο πλευρές προσπαθούν να
κυριαρχήσουν στο πληροφοριακό επίπεδο. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι
συγκεκριμένες ενέργειες έχουν γίνει και από τις δυο πλευρές ώστε οι ειδήσεις της άλλης να θεωρούνται μόνο ως «fake news».
Επιπρόσθετα, βλέπουμε και μορφές hybrid warfare, όπως η μείωση ή και διακοπή της παροχής φυσικού αερίου στην Ευρώπη (ο μεγαλύτερο πελάτης μέχρι τώρα της Ρωσίας), η εργαλειοποίηση του μεταναστευτικού (εκτιμάται ότι περίπου 10 εκατομμύρια Ουκρανοί έχουν φύγει από τη χώρα τους, το μεγαλύτερο μεταναστευτικό κύμα που έχει δει η Ευρώπη μετά το Β’ ΠΠ), η άρνηση πρόσβασης στο διαδίκτυο (internet), καθώς ουσιαστικά μόνο μετά την επέμβαση της Starlink η Ουκρανοί κατάφεραν να έχουν καθολική πρόσβαση.
Παρατήρηση.2: Από την εξέλιξη των επιχειρήσεων εκτιμάται ότι η ρωσική πλευρά δεν «διάβασε» σωστά τη θέληση της ουκρανικής κυβέρνησης, όπου προεξέχοντος του Προέδρου Volodymyr Zelenskyy (Володимир Зеленський) όχι μόνο άρθηκαν στο ύψος των περιστάσεων αλλά αποδείχθηκαν ως πραγματικοί ηγέτες. Η αρχική επιχείρηση για την κατάληψη του Κιέβου θεωρείται ότι βασίστηκε σε λάθος εκτιμήσεις σχετικά με τη θέληση της ουκρανικής ελίτ να πολεμήσει.
Εκτιμήθηκε – λάθος – ότι ο Πρόεδρος Zelenskyy είτε θα έφευγε από τη χώρα, είτε θα εξαναγκαζόταν σε παραίτηση από τους αγανακτισμένους πολίτες. Φυσικά τίποτε από όλα αυτά δε συνέβη, ο Πρόεδρος Zelenskyy «έπαιξε με επιτυχία το ρόλο της ζωής του», με αποτέλεσμα οι ρωσικές -ελαφρές- δυνάμεις να βρεθούν απέναντι σε ισχυρές και οχυρωμένες ουκρανικές και –κυριολεκτικά– να διαλυθούν.
Από την άλλη, μπορεί να ήταν και μια υψηλού ρίσκου κίνηση της Μόσχας, η οποία – εφόσον ήταν επιτυχής – θα οδηγούσε στην κατάληψη όλης ή σχεδόν όλης της Ουκρανίας σε ελάχιστο χρόνο, σοκάροντας ταυτόχρονα τη Δύση σε τέτοιο βαθμό που δεν είναι σίγουρο ότι η τελευταία θα μπορούσε να προβεί στην επιβολή οποιονδήποτε κυρώσεων.
Παρατήρηση.3: Καθολική χρήση των Unmanned Aerial Vehicles (UAVs) σχεδόν σε κάθε φάση των επιχειρήσεων. Η χρήση των πάσης φύσεως UAV, από τα τούρκικης κατασκευής Bayraktar TB2 μέχρι αυτά του εμπορίου, σε κάθε πιθανό και απίθανο ρόλο (φορείς χειροβομβίδων) είναι κάτι που παρατηρείται σε τέτοια έκταση για πρώτη φορά. Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι από ένα σημείο και μετά η χρήση των UAV δεν ακολουθούσε κάποιο συγκεκριμένο δόγμα επιχειρήσεων, αλλά ήταν περισσότερο «βλέποντας και κάνοντας».
Ταυτόχρονα, η απουσία ειδήσεων από τη ρωσική πλευρά δεν επαρκεί για να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα. Είναι ενδεικτικό ότι η ρωσικές ένοπλες δυνάμεις έχουν ανακοινώσει εδώ και αρκετούς μήνες ότι έχουν καταστρέψει, είτε στο έδαφος είτε στον αέρα το σύνολο των Bayraktar.
Παρατήρηση.4: Πού είναι η ρωσική Αεροπορία; Πέραν από τις αρχικές ημέρες των επιχειρήσεων, αλλά και από συγκεκριμένα ουκρανικά βίντεο και φωτογραφίες τα οποία έδειχναν καταρρίψεις ρωσικών αεροσκαφών και επιθετικών ελικοπτέρων η ρωσική αεροπορία φαίνεται ως απούσα. Εκτιμάται ότι αυτή είναι μόνο η μια όψη του νομίσματος. Η ουκρανική πολεμική αεροπορία εκτιμάται ότι καταστράφηκε κατά το μεγαλύτερο μέρος της κατά τις πρώτες ώρες και ημέρες των επιχειρήσεων.
Εφόσον υπάρχουν ακόμα ουκρανικά Α/Φ και ΕΕ/Π αυτά προφυλάσσονται για τον επόμενο γύρο. Ως εκ τούτου η ρωσική Π.Α. μετέπεσε σε επιχειρήσεις προσβολής στόχων εδάφους με stand-off όπλα ή όπλα ακριβείας, αφήνοντας την εγγύς αεροπορική υποστήριξη είτε σε μονάδες ελικοπτέρων είτε στο πυραυλικό πυροβολικό και στο πυροβολικό μάχης, το οποίο υπάρχει σε αφθονία.
Παρατήρηση.5: Η σημασία του πυροβολικού μάχης/πυραυλικού πυροβολικού για την εξέλιξη των επιχειρήσεων. Εδώ και χρόνια το πυροβολικό θεωρείται η «πολεμική αεροπορία του φτωχού». Τα χαρακτηριστικά του περιλαμβάνουν την εξαπόλυση μεγάλου όγκου πυρός, σε μεγάλο βάθος, με σχετική ακρίβεια, και ταυτόχρονα χωρίς να εκτίθενται αεροσκάφη και χειριστές σε κίνδυνο κατάρριψης/αιχμαλωσίας.
Όλοι θυμούνται την κατάρριψη του F-117A Nighthawk κατά τις επιχειρήσεις στην π. Γιουγκοσλαβία, αλλά κανένας τις προσβολές των τελευταίων. Επιπρόσθετα η Ρωσία έχει εξαπολύσει πολλαπλές επιθέσεις τόσο με πυραύλους cruise όσο και με βαλλιστικούς πυραύλους.
Παρατήρηση.6: Αποτελεσματικότητα της επίγειας αεράμυνας. Στο συγκεκριμένο τομέα, οι πληροφορίες είναι από ελάχιστες, έως καθόλου. Φαίνεται ότι και οι δυο πλευρές έχουν αρκετές αποτυχίες (πλήγματα Ουκρανών με βαλλιστικούς πυραύλους τύπου Tockha-U, βύθιση του καταδρομικού Moskva, κλπ.). Από την άλλη για να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα, θα πρέπει να γνωρίζουμε τον αριθμό των κατευθυνομένων βλημάτων Κ/Β που έχουν εξαπολυθεί.
Επιπρόσθετα, καταδείχθηκε ότι τα UAV (ειδικά τα εμπορικού τύπου) αποτελούν κρίσιμη απειλή, η οποία εν μέρει μόνο μπορεί να αντιμετωπιστεί με τα υπάρχοντα συστήματα και δόγματα αεράμυνας. Οι εικόνες με αχρηστευμένα ή κυριευμένα συστήματα K/B TOR-M1/2 –αν και μπορεί να φαίνονται ουσιώδεις– εν τούτοις συνάδουν με το υπάρχον δόγμα επιχειρήσεων των ρωσικών δυνάμεων αεράμυνας, το οποίο καλεί τα συστήματα αυτά να επιχειρούν πλησίον της πρώτης γραμμής, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Παρατήρηση.7: Ηλεκτρονικός πόλεμος. Από τα μέχρι τώρα στοιχεία, εκτιμάται ότι οι ρωσικές δυνάμεις εξαπέλυσαν τέτοιας έκτασης επιθέσεις στο ηλεκτρονικό (και όχι μόνο) φάσμα, που επέτυχαν να παραλύσουν το δίκτυο Command & Control των Ουκρανών. Η αδυναμία μετακίνησης Ουκρανικών δυνάμεων από το ένα μέτωπο στο άλλο, δείχνει τόσο απουσία επαρκών επικοινωνιών, όσο και αδυναμία ασφαλούς μετακίνησης.
Παρατήρηση.8: Σημασία μιας επαρκώς εκπαιδευμένης και εξοπλισμένης εφεδρείας. Σε διάγγελμά του ο Ουκρανός Πρόεδρος Volodymyr Zelenskyy έθεσε σε πολεμική ετοιμότητα το σύνολο των Ουκρανών, ειδικά αυτών με στρατιωτική εκπαίδευση. Ο ατομικός εξοπλισμός και η εκπαίδευση των Ουκρανικών τακτικών δυνάμεων και της εθνοφυλακής φαίνεται παραπάνω από επαρκής.
Από τις πληροφορίες που έχουν δει το φως της δημοσιότητας φαίνεται ότι μπόρεσαν να εκμεταλλευτούν τόσο το έδαφος όσο και τον χρόνο, καταφέρνοντας κρίσιμα πλήγματα στους Ρώσους (να σημειωθεί εδώ ότι δεν έγιναν όλα σωστά από πλευράς Ουκρανών, απλά φαίνεται ότι έκαναν λιγότερα λάθη από τους Ρώσους). Είναι απορίας άξιο γιατί η ρωσική πλευρά επέλεξε να εμπλέξει τεθωρακισμένες δυνάμεις εντός κατοικημένων περιοχών, ενώ είχε πρόσφατα τα παραδείγματα του Αφγανιστάν, του Λιβάνου και της Συρίας.
Παρατήρηση.9: Διεθνές δίκαιο. Όπως φαίνεται εκ του αποτελέσματος, το Διεθνές δίκαιο όχι μόνο δεν απέτρεψε τη Ρωσία να εισβάλει στην Ουκρανία, αλλά η πρώτη το χρησιμοποιεί ποικιλοτρόπως υπέρ της. Ήδη από το διάγγελμά του, ο Πρόεδρος Vladimir Putin επικαλέστηκε το Άρθρο 51 της Χάρτας των Ηνωμένων Εθνών (ΗΕ) (Article 51, UN Charter), το οποίο συνοπτικά αναφέρεται στο δικαίωμα (πέρα και πάνω από ότι αναφέρεται γενικά στη Χάρτα των ΗΕ) της ατομικής και συλλογικής αυτοάμυνας. Στα πλαίσιο αυτό, η Ρωσία έχει χαρακτηρίσει τη συγκεκριμένη ως «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» ενώ, ακόμα και ο περιορισμένος αριθμός των εμπλεκόμενων δυνάμεων μπορεί μελλοντικά να χρησιμοποιηθεί ως δικαιολογία.
Βασιζόμενοι στις ανωτέρω
παρατηρήσεις έχουμε τη δυνατότητα να εξάγουμε κάποια αρχικά αλλά και
ασφαλή συμπεράσματα τα οποία έχουν εφαρμογή και στη δική μας περίπτωση:
α. Οι μελλοντικές μάχες θα διεξάγονται σε όλα τα επίπεδα (all domain warfare).
β. Η ενεργειακή ασφάλεια και η επάρκεια σε κρίσιμες πρώτες ύλες και αγαθά παίζει εξαιρετικά σημαντικό ρόλο σε περίοδο επιχειρήσεων. Είναι κρίσιμο λοιπόν η χώρα μας να κινηθεί προς δυο κατευθύνσεις, η πρώτη αφορά στην επάρκεια ή ακόμα καλύτερα στη δημιουργία της σχετικής υποδομής για την εγχώρια δημιουργία πρώτων υλών (π.χ., λιπάσματα) και δεύτερον στην εξασφάλιση της επάρκειας βασικών αγαθών.
γ. Η ανάγκη συλλογής πληροφοριών μεγάλης ακρίβειας για όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων του αντιπάλου, όπως το ηθικό, η συμμαχίες, η θέληση των συμμάχων να συνδράμουν και πόσο σε μια πιθανή σύρραξη, κλπ., θα είναι κρίσιμης σημασίας για τη διεξαγωγή των επιχειρήσεων. Για πάνω από μια δεκαετία ακούγεται ότι ο Ερντογάν έχει καρκίνο, πάρκισον ή ότι είναι στα τελευταία του. Αν αυτά λαμβάνονται σοβαρά τότε είναι εξαιρετικά κρίσιμο να αλλαχθεί τόσο το δόγμα συλλογής πληροφοριών, όσο και ανάλυσης/εκμετάλλευσης αυτών.
Οι πληροφορίες δεν θα πρέπει να συλλέγονται ώστε να επιβεβαιώσουν δικές μας πεποιθήσεις ή ευχολόγια, αλλά μέσω αυτών, να γίνεται ανάλυση και εξαγωγή συμπερασμάτων, όσο και αν αυτά δεν είναι αρεστά. Είναι χαρακτηριστικό ότι σχεδόν καθημερινά πλατφόρμες συλλογής πληροφοριών (όπως RQ-4B Global Hawks, P-8A Poseidon, κλπ.) πετάνε στα όρια του εναερίου χώρου της Ρωσίας συλλέγοντας κρίσιμες πληροφορίες. Εκτιμάται, ότι χωρίς αυτές τις πληροφορίες, οι σχετικές επιτυχίες των Ουκρανών, δεν θα ήταν δυνατές.
δ. Η αξία της ηγεσίας, ιδιαίτερα στις κρίσιμες στιγμές, είναι βασικός παράγοντας επιτυχίας. Τα πρόσφατα παραδείγματα, τόσο στη Συρία, όσο και στην Ουκρανία καταδεικνύουν το προφανές.
ε. Η απειλή των UAV όχι μόνο δεν θα περιοριστεί στο μέλλον αλλά θα ενταθεί. Αλλαγές δεν απαιτούνται μόνο στα οπλικά συστήματα και μέσα αλλά και στο δόγμα με το οποίο επιχειρεί η επίγεια αεράμυνα.
στ. Το πυροβολικό (σε κάθε του μορφή) έχει εδραιώσει τη σημασία του για την εξέλιξη και επιτυχή διεξαγωγή των επιχειρήσεων. Όσο τα σχετικά βεληνεκή θα αυξάνονται, τόσο θα αυξάνεται η ανάγκη για επαρκή δεδομένα, όχι μόνο στοχοποίησης αλλά και αποτελεσματικότητας των πυρών. Τα δίκτυα επικοινωνιών, τα οποία θα διασυνδέουν τις μονάδες πυρός με τις πολλαπλούς και διάφορους αισθητήρες, κρίνονται ως εξαιρετικής σημασίας για το πυροβολικό του μέλλοντος. Ένα επιπλέον συμπέρασμα είναι ότι στο σύγχρονο πεδίο επιχειρήσεων η κινητικότητα (mobility) είναι βασικός παράγοντας για την επιβιωσιμότητα.
ζ. Μια επαρκώς εκπαιδευμένη και εξοπλισμένη εθνοφυλακή είναι εκ των ων ουκ άνευ. Υπάρχουν πάρα πολλές πρωτοβουλίες που θα μπορούσαν να υιοθετηθούν προς αυτή την κατεύθυνση. Μια χώρα με ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού της να οδεύει προς την τρίτη ηλικία, και που ήδη τα αποτελέσματα της υπογεννητικότητας έχουν ήδη αρχίσει να κάνουν την εμφάνισή τους, δεν έχει την πολυτέλεια να μην επενδύει σοβαρά σε αυτόν τον τομέα.
η. «Αποδέσμευση» από το διεθνές δίκαιο. Φυσικά σε αυτήν την περίπτωση δεν εννοούμε να παραβιάσουμε το διεθνές δίκαιο, απλά καλό είναι να προετοιμαζόμαστε χωρίς να το θεωρούμε ως μια άτρωτη και απρόσβλητη ασπίδα, η οποία θα αντιμετωπίσει όλους τους κινδύνους.
Κλείνοντας, θα αναφέρουμε για μια ακόμη φορά αυτό που γράφηκε στην αρχή αυτού του άρθρου. Οι σχετικές παρατηρήσεις και συμπεράσματα, βασίζονται σε ό,τι είναι ανοικτά διαθέσιμο, και ταυτόχρονα έχει γίνει μια προσπάθεια να διασταυρωθούν κάποια στοιχεία. Με την εξέλιξη των επιχειρήσεων, αλλά και την αποδέσμευση νεότερων πληροφοριών, κάποια από τα ανωτέρω μπορεί να αναθεωρηθούν. Να σημειωθεί επίσης ότι μια κρίσιμη παρατήρηση, αυτή για τον κυβερνοπόλεμο, δεν αναφέρεται καθόλου, καθώς θα αποτελέσει θέμα μελλοντικού άρθρου.