 |
| Chickenonline / Pixabay |
MARC PIERINI / FRANCESCO SICCARDI - carnegie-mec.org
Παρουσίαση Freepen.gr
Η Τουρκία διεξήγαγε τέσσερις στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά μήκος των συνόρων της με τη Συρία μεταξύ 2016 και 2020. Στις 26 Μαΐου, η ανακοίνωση του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ότι η Τουρκία θα πραγματοποιήσει νέα επιχείρηση στη βόρεια Συρία επικυρώθηκε από το τουρκικό Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας για να «εκκαθαρίσει το νότιο σύνορα από την απειλή της τρομοκρατίας». Τα τουρκικά πυρά πυροβολικού στην περιοχή έχουν καταγραφεί από τις αρχές Ιουνίου, ενώ η Ρωσία έχει εντείνει τις στρατιωτικές περιπολίες στα τμήματα της βόρειας Συρίας που ελέγχει.
Γιατί να ξεκινήσει τώρα μια τέτοια νέα επιχείρηση η Τουρκία;
Η Άγκυρα ελέγχει μεγάλες εκτάσεις εδάφους στη βόρεια Συρία, αλλά οι προηγούμενες προσπάθειές της να δημιουργήσει μια συνεχή ζώνη ασφαλείας βάθους 30 χιλιομέτρων σε όλο το σύνολο των τουρκοσυριακών συνόρων έχουν αποτύχει μέχρι στιγμής. Τα τουρκικά στρατεύματα και οι θυγατρικές τους εξακολουθούν να μην ελέγχουν ένα τμήμα περίπου 70 χιλιομέτρων ανατολικά και δυτικά της πόλης Κομπάνι, καθώς και ένα μεγαλύτερο τμήμα της επικράτειας γύρω από την πόλη Qamishli, μέχρι τον ποταμό Τίγρη στα ανατολικά. Σε αυτές τις περιοχές, η Τουρκία έχει επανειλημμένα αποκλειστεί από τις ρωσικές δυνάμεις, ενώ ένας μηχανισμός «κοινής περιπολίας» δημιουργήθηκε μεταξύ Άγκυρας και Μόσχας.
Φαίνεται πως η Τουρκία αισθάνεται τώρα σίγουρη ότι μπορεί να ανανεώσει την προσπάθειά της να πάρει τον πλήρη έλεγχο ορισμένων από αυτές τις περιοχές, σε σημείο που ο Ερντογάν έχει ανακοινώσει δημόσια επιχείρηση. Ο Τούρκος πρόεδρος έχει επισημάνει πως η Τουρκία θα στόχευε αρχικά τις πόλεις Manbij και Tal Rifaat, στα δυτικά του Κομπάνι.
Υπάρχουν τέσσερις κύριοι προφανείς λόγοι για μια τέτοια επέμβαση. Πρώτον, ο πλήρης έλεγχος μιας άλλης ζώνης ασφαλείας κατά μήκος των τουρκοσυριακών συνόρων θα ήταν η λογική συνέχεια των προηγούμενων τουρκικών επιχειρήσεων στη βόρεια Συρία. Θα ταίριαζε επίσης με ένα μόνιμο θέμα της πολιτικής της Άγκυρας—την καταπολέμηση του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK), το οποίο θεωρεί τρομοκρατική οργάνωση, και της συριακής θυγατρικής της, τις Μονάδες Άμυνας του Λαού (YPG). Δεν υπάρχει τίποτα νέο εδώ, εκτός από το σπάσιμο του status quo που επιτεύχθηκε με τις ρωσικές δυνάμεις στο έδαφος όταν η επιχείρηση Πηγή Ειρήνης σταμάτησε τον Οκτώβριο του 2019.
Δεύτερον, η Άγκυρα μπορεί να υπολογίζει πως η Ρωσία, κατά τα άλλα απασχολημένη με την παρατεταμένη εισβολή στην Ουκρανία, μπορεί να μην έχει το χρόνο και τους πόρους για να αποτρέψει μια νέα τουρκική εισβολή, ούτε την πολιτική νομιμότητα να εναντιωθεί σε αυτήν, λόγω των δικών της επιχειρήσεων στο Ντονμπάς. Θα πρέπει να σημειωθεί ωστόσο πως, σύμφωνα με το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η Ρωσία έχει ενισχύσει τη βάση της στο αεροδρόμιο Καμισλί με αεροσκάφη, ελικόπτερα και αντιαεροπορικούς πυραύλους. Οι αμερικανικές δυνάμεις είναι επίσης παρούσες στο νότιο περιθώριο αυτής της ζώνης, σύμφωνα με την ίδια πηγή.
Τρίτον, από δυτική σκοπιά, υπάρχει αναπόφευκτα μια εσωτερική πολιτική διάσταση σε μια τέτοια επιχείρηση, παρόμοια με την αντίρρηση που εξέφρασε η Τουρκία για τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ ώστε να συμπεριλάβει τη Φινλανδία και τη Σουηδία. Με τον Ερντογάν να αντιμετωπίζει δραματικά δυσμενείς προεκλογικές δημοσκοπήσεις και μια δεινή οικονομική κατάσταση, συμπεριλαμβανομένου του εκτοξευόμενου πληθωρισμού και της πτώσης των ξένων επενδύσεων, ο πειρασμός του να συσπειρώσει τους ψηφοφόρους γύρω από τη σημαία και να φιμώσει την κριτική από το συνασπισμό της αντιπολίτευσης για ένα θέμα εθνικού συμφέροντος είναι προφανής. Επιπλέον, όσο περισσότερο επικρίνεται η επιχείρηση από ξένες δυνάμεις, τόσο πιο χρήσιμη μπορεί να θεωρηθεί από την τουρκική ηγεσία, η οποία είναι πάντα πρόθυμη να παρουσιαστεί ως μια δύναμη ανεξάρτητη από τη Ρωσία και τη Δύση.
Τέταρτον, εάν η επιχείρηση αποδειχθεί επιτυχής και βιώσιμη, θα ενίσχυε το σχέδιο της Άγκυρας για «εθελοντικό επαναπατρισμό» Σύριων προσφύγων από την Τουρκία, σημειώνοντας έτσι έναν ακόμη βαθμό στην εσωτερική πολιτική σκηνή, εν μέσω αυξανόμενης δυσαρέσκειας για την παρουσία των προσφύγων.
Το θέμα για την ηγεσία της Τουρκίας είναι η αξιολόγηση των κινδύνων που εμπεριέχονται. Οποιαδήποτε νέα τουρκική στρατιωτική επιχείρηση στη βόρεια Συρία θα ήταν αντίθετη από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Antony J. Blinken το δήλωσε την 1η Ιουνίου, προσθέτοντας πως η Ουάσιγκτον «υποστηρίζει τη διατήρηση των σημερινών γραμμών κατάπαυσης του πυρός». Η Ευρωπαϊκή Ένωση πιθανότατα θα υιοθετήσει την ίδια θέση.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες διατηρούν μια μικρή ομάδα 900 στρατιωτών στη βορειοανατολική Συρία, κυρίως για να αποτρέψουν την αναζωπύρωση του Ισλαμικού Κράτους. Η συνεργασία της Ουάσιγκτον με το YPG σε αυτή την περιοχή ήταν ένα από τα πιο ακανθώδη ζητήματα στις διμερείς σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ηνωμένων Πολιτειών. Μια νέα τουρκική επιχείρηση πιθανότατα θα συγκρουόταν με τα συμφέροντα των ΗΠΑ στο έδαφος, επιδεινώνοντας περαιτέρω τη διπλωματική διαμάχη μεταξύ της Τουρκίας και των δυτικών συμμάχων της σχετικά με την πώληση πολεμικών αεροσκαφών των ΗΠΑ, τις σχέσεις με τη Ρωσία και τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ.
Επιπλέον, η ελπίδα της Τουρκίας να προσελκύσει διεθνή ανθρωπιστική βοήθεια για την επανεγκατάσταση Σύριων προσφύγων σε περιοχές που ελέγχει στη βόρεια Συρία είναι απίθανο να συγκεντρώσει μεγάλη υποστήριξη—για προφανείς λόγους. Οι διαδοχικές επιχειρήσεις στη βόρεια Συρία δεν εμπίπτουν σε καμία διεθνή εντολή. Υπάρχουν επίσης ενδείξεις μαζικής δημογραφικής αλλαγής, καθώς η πλειοψηφία των Σύριων προσφύγων που βρίσκονται αυτή τη στιγμή στην Τουρκία είναι Σουνίτες Άραβες, επομένως με τη μετεγκατάστασή τους στη βόρεια Συρία η Τουρκία θα επιτύχει τον στρατηγικό στόχο της μείωσης του κουρδικού πληθυσμού που ζει εκεί. Η Άγκυρα ελπίζει ότι αυτό θα εγγυηθεί τη μακροπρόθεσμη ασφάλειά της. Επιπλέον, άλλες συριακές περιοχές που βρίσκονται ήδη υπό τον έλεγχο της Τουρκίας δείχνουν σημάδια διαρκούς παρουσίας. Οι τοπικές διοικητικές δομές και οι δομές ασφαλείας διορίζονται από την Τουρκία, οι δημόσιες υπηρεσίες όπως η υγεία και τα ταχυδρομεία διοικούνται από την Τουρκία και το de facto νόμισμα είναι η τουρκική λίρα.
Στις 2 Ιουνίου, η Ρωσία εξέφρασε επίσης την αντίθεσή της σε μια τέτοια επιχείρηση χωρίς αβεβαιότητα: «Ελπίζουμε πως η Άγκυρα θα απόσχει από ενέργειες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε επικίνδυνη επιδείνωση της ήδη δύσκολης κατάστασης στη Συρία». Η Μόσχα συμμερίστηκε επίσης την κατανόησή της «σχετικά με τις απειλές για την εθνική ασφάλεια [της Τουρκίας] που προέρχονται από τις παραμεθόριες περιοχές».
Επίσημη δήλωση της τουρκικής προεδρίας ανέφερε πως η σχεδιαζόμενη επιχείρηση στη βόρεια Συρία συζητήθηκε από τον Ερντογάν και τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν στις 30 Μαΐου, ενώ μια παράλληλη δήλωση του Κρεμλίνου παρέμεινε βουβή για το θέμα. Στη Συρία, η Ρωσία υποστηρίζει το καθεστώς Άσαντ και υποστηρίζει την πλήρη κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της χώρας. Παρά την εμπιστοσύνη που εξέφρασαν επίσημοι κύκλοι στην Άγκυρα, είναι δύσκολο να συλλάβουμε γιατί, σε μια εποχή που αντιμετωπίζει ολόκληρο το δυτικό μπλοκ μετά την εισβολή της στην Ουκρανία, η Ρωσία θα επέτρεπε σε ένα μέλος του ΝΑΤΟ να κινηθεί τόσο αποφασιστικά ενάντια στην πολιτική της για τη Συρία. Για τη Μόσχα, οποιαδήποτε αποτυχία να προστατεύσει τα συμφέροντά της στην περιοχή θα εκλαμβανόταν ευρέως ως ένδειξη αδυναμίας.
Η σχέση μεταξύ Ερντογάν και Πούτιν είναι πολύπλοκη και τα τελευταία χρόνια έχουν συμβεί πολύ σοβαρά επεισόδια μεταξύ των στρατιωτών τους στο συριακό έδαφος και στον εναέριο χώρο της. Αν δεν υποθέσει κανείς ότι υπάρχει ήδη μια κρυφή κατανόηση, αυτή τη φορά οι κίνδυνοι για την Άγκυρα είναι βέβαιο πως θα είναι υψηλότεροι από το συνηθισμένο.