Γράφει ο Παύλος Αντωνόπουλος, ανεξάρτητος γεωπολιτικός αναλυτής - southfront.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Η αποφασιστική στάση που κράτησε ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σχετικά με την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, καθώς και τα επιχειρήματα που προβάλλει σχετικά με τα εθνικά και κρατικά συμφέροντα της Τουρκίας, έχουν εγείρει ερωτήματα όχι μόνο για περαιτέρω σχέδια επέκτασης της Συμμαχίας αλλά και για την αξιοπιστία και ενότητα του μπλοκ.
Αναφερόμενος στην επανένταξη της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ το 1980 αφού ανέστειλε την ένταξη της μετά την τουρκική εισβολή στη βόρεια Κύπρο το 1974, ο Ερντογάν είπε: «Ξέρετε πώς συμπεριφέρεται η Ελλάδα στη Συμμαχία απέναντι στην Τουρκία. Αυτό είναι άλλο ένα λάθος που δε θέλει να κάνει η Τουρκία». Στη συνέχεια, αναφερόμενος στο Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) και το κίνημα Γκιουλέν, ο Τούρκος πρόεδρος πρόσθεσε: «Οι Σκανδιναβικές χώρες είναι φυτώριο τρομοκρατίας, τείνουν να αντιμετωπίζουν τους τρομοκράτες φιλόξενα, να τους αφήνουν στο κοινοβούλιο. Επομένως, προς το παρόν, δεν μπορούμε να το δούμε θετικά».
Αν και ο Ερντογάν επιχειρεί να παραμορφώσει τις τουρκικές παραβιάσεις του ελληνικού εθνικού εναέριου χώρου και παραπονιέται για τη δυτική υποστήριξη στο συριακό παρακλάδι του PKK, τις Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG), αυτή δεν είναι σχεδόν η πρώτη αντίφαση στο ΝΑΤΟ. Μεταξύ πολλών άλλων αντιφάσεων του ΝΑΤΟ τον τελευταίο καιρό, η Τουρκία δεν έχει επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία για την στρατιωτική της επιχείρηση στην Ουκρανία και αγόρασε το ρωσικής κατασκευής αντιπυραυλικό αμυντικό σύστημα S-400 παρά τις σαφείς προειδοποιήσεις από την Ουάσιγκτον.
Υπάρχει αναμφισβήτητα μεγάλη διαφορά στην αντιμετώπιση του κουρδικού ζητήματος μεταξύ της Τουρκίας και των χωρών που θέλουν να παρακολουθήσουν γρήγορα την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ. Ωστόσο, καθώς η Άγκυρα φοβάται τον κουρδικό αυτονομισμό στην ανατολική Τουρκία, δεν έχει πολιτική ανοχής προς το PKK, καθιστώντας τις διαφορές με τη Δύση ασυμβίβαστες, καθώς υπάρχει απροθυμία να σταματήσει η υποστήριξη προς το YPG.
Η κουρδική διασπορά γίνεται επίσης πολύ πιο έντονη, και σύμφωνα με τον Ερντογάν, αποκτούν μεγαλύτερη πολιτική επιρροή στα δυτικά κράτη. Η Άγκυρα θεωρεί πως αυτό αποτελεί σημαντικό λόγο για την παρεμπόδιση στις σχέσεις Τουρκίας-ΝΑΤΟ.
Ένας άλλος λόγος που η Τουρκία αντιτίθεται στην ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ είναι λόγω των σχέσεών της με την Ελλάδα, που ο Ερντογάν λέει ότι είναι τεταμένες παρά το γεγονός πως και τα δύο κράτη είναι υποτιθέμενοι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ. Αν και τα τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη παραβιάζουν τον εναέριο χώρο της Ελλάδας σε καθημερινή βάση εδώ και χρόνια, σε μια πρωτοφανή κίνηση στις 7 Μαΐου, το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ χαρακτήρισε τις ενέργειες ως «προκλητικές». Οι καθημερινές παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου από την Τουρκία ανταποκρίνονται επίσης στις διεθνώς απορριφθείσες διεκδικήσεις της για ορισμένα ελληνικά νησιά και βραχονησίδες.
Καθώς ο Ερντογάν βρίσκεται σε προεκλογική εκστρατεία, αν και ακόμη ανεπίσημα, είναι κρίσιμο για αυτόν να προσπαθήσει να διατηρήσει την εθνική ενότητα, ειδικά καθώς η μάχη με τους Κούρδους διεξάγεται επίσης, παράνομα, στο έδαφος του Ιράκ και της Συρίας. Με την απόλυτη συναίνεση που απαιτείται για να μπορέσει μια χώρα να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, η μόχλευση του Ερντογάν για την ένταξη στο ΝΑΤΟ μπορεί να τον κάνει να φαίνεται εγχώρια ως σημαντικός παίκτης στις παγκόσμιες υποθέσεις.
Ακόμα κι αν υπήρξε παράκαμψη του πρωτοκόλλου του ΝΑΤΟ σχετικά με την ένταξη, καθώς η Τουρκία είναι ένα κρίσιμο μέλος της συμμαχίας και έχει το δεύτερο μεγαλύτερο ανθρώπινο δυναμικό στο μπλοκ, είναι πιθανό ο Ερντογάν να χρησιμοποιήσει αυτό το πλεονέκτημα για να κερδίσει παραχωρήσεις αλλού ή να απειλήσει να ενσωματωθεί βαθύτερα στο αναδυόμενο σύστημα της Ευρασίας και εκτός του Ατλαντικού. Εάν οι κορυφαίες χώρες του ΝΑΤΟ το έχουν αξιολογήσει ως στρατηγικά σημαντικό για αυτές, ειδικά στο τρέχον παγκόσμιο πλαίσιο, θα προσπαθήσουν να βρουν μια φόρμουλα για να κατευνάσουν την Τουρκία να ξεμπλοκάρει το βέτο της.
Παρόλα αυτά, ακόμα κι αν βρεθεί λύση, η αντιπολίτευση του Ερντογάν έθεσε για άλλη μια φορά υπό αμφισβήτηση την αξιοπιστία της ενότητας του ΝΑΤΟ. Η στάση και η απόρριψη της Τουρκίας δημιουργεί την εντύπωση κακής λειτουργίας και μεγάλων προβλημάτων στις εσωτερικές σχέσεις του ΝΑΤΟ. Αν και τα κράτη μπορεί να έχουν πολιτικές διαφορές, όταν πρόκειται για στρατιωτικά ζητήματα, το ζητούμενο του ΝΑΤΟ είναι να δείξει ενότητα. Με αυτόν τον τρόπο, η τουρκική θέση θα έχει κάποια βαρύτητα, όπως φαίνεται από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ανακοινώνοντας πως η Βοηθός Υπουργός Εξωτερικών Κάρεν Ντόνφριντ θα συζητήσει σοβαρά το θέμα με την Άγκυρα.
Με το σουηδικό και το φινλανδικό κοινό να έχουν άνευ προηγουμένου υποστήριξη για ένταξη στο ΝΑΤΟ, η Ουάσιγκτον δεν θα θέλει να χάσει μια τέτοια ευκαιρία. Για το λόγο αυτό, η Ουάσιγκτον θα καταβάλει σοβαρή προσπάθεια να ξεπεράσει τις διαφωνίες για να κερδίσει την εύνοια της Άγκυρας ώστε να ανοίξει ο δρόμος της ένταξης στο ΝΑΤΟ για τις δύο Σκανδιναβικές χώρες.
Μέχρι στιγμής, η Τουρκία δεν έχει προσφέρει καμία παραχώρηση όσον αφορά την στάση της απέναντι στη Ρωσία και την προμήθεια των S-400. Η Ουάσιγκτον αυτήν την στιγμή ευνοεί τις σχέσεις με την Ελλάδα καθώς εξυπηρετεί πλήρως τα συμφέροντά της στη νότια πλευρά του ΝΑΤΟ και με πολλούς τρόπους προσπαθεί να αντικαταστήσει τη σημασία της Τουρκίας για το μπλοκ και σημαντικές στρατιωτικές επενδύσεις πηγαίνουν στη μεσογειακή χώρα, ενώ η Τουρκία παραμένει αποκλεισμένη από το F-35 πρόγραμμα μαχητικών αεροσκαφών πέμπτης γενιάς και δεν μπορεί να αναβαθμίσει τα μαχητικά αεροσκάφη F-16. Η Τουρκία θα μπορούσε ίσως ακόμη και να ασκήσει το βέτο της για να αντιστρέψει τα πολλά πλεονεκτήματα που έχει επιτύχει ο ελληνικός στρατός έναντι του Τούρκου ομολόγου του.
Ανεξάρτητα, καθώς ο Ερντογάν εξυπηρετεί πρώτα και κύρια τα συμφέροντα της Τουρκίας και όχι τη συναίνεση του ΝΑΤΟ, θα χρησιμοποιήσει το βέτο ως μέσο είτε για να αντιστρέψει τη δυτική υποστήριξη προς το YPG, είτε για να επιτρέψει στην Τουρκία να επιστρέψει στα δυτικά οπλικά προγράμματα που της απαγορεύεται να ανακτήσει πλεονέκτημα έναντι του ελληνικού στρατού ή/και να λάβει οικονομική ανακούφιση. Είτε έτσι είτε αλλιώς, η Τουρκία είναι απίθανο να τερματίσει το βέτο της χωρίς να κερδίσει κάτι σημαντικό σε αντάλλαγμα.
Η κουρδική διασπορά γίνεται επίσης πολύ πιο έντονη, και σύμφωνα με τον Ερντογάν, αποκτούν μεγαλύτερη πολιτική επιρροή στα δυτικά κράτη. Η Άγκυρα θεωρεί πως αυτό αποτελεί σημαντικό λόγο για την παρεμπόδιση στις σχέσεις Τουρκίας-ΝΑΤΟ.
Ένας άλλος λόγος που η Τουρκία αντιτίθεται στην ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ είναι λόγω των σχέσεών της με την Ελλάδα, που ο Ερντογάν λέει ότι είναι τεταμένες παρά το γεγονός πως και τα δύο κράτη είναι υποτιθέμενοι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ. Αν και τα τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη παραβιάζουν τον εναέριο χώρο της Ελλάδας σε καθημερινή βάση εδώ και χρόνια, σε μια πρωτοφανή κίνηση στις 7 Μαΐου, το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ χαρακτήρισε τις ενέργειες ως «προκλητικές». Οι καθημερινές παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου από την Τουρκία ανταποκρίνονται επίσης στις διεθνώς απορριφθείσες διεκδικήσεις της για ορισμένα ελληνικά νησιά και βραχονησίδες.
Καθώς ο Ερντογάν βρίσκεται σε προεκλογική εκστρατεία, αν και ακόμη ανεπίσημα, είναι κρίσιμο για αυτόν να προσπαθήσει να διατηρήσει την εθνική ενότητα, ειδικά καθώς η μάχη με τους Κούρδους διεξάγεται επίσης, παράνομα, στο έδαφος του Ιράκ και της Συρίας. Με την απόλυτη συναίνεση που απαιτείται για να μπορέσει μια χώρα να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, η μόχλευση του Ερντογάν για την ένταξη στο ΝΑΤΟ μπορεί να τον κάνει να φαίνεται εγχώρια ως σημαντικός παίκτης στις παγκόσμιες υποθέσεις.
Ακόμα κι αν υπήρξε παράκαμψη του πρωτοκόλλου του ΝΑΤΟ σχετικά με την ένταξη, καθώς η Τουρκία είναι ένα κρίσιμο μέλος της συμμαχίας και έχει το δεύτερο μεγαλύτερο ανθρώπινο δυναμικό στο μπλοκ, είναι πιθανό ο Ερντογάν να χρησιμοποιήσει αυτό το πλεονέκτημα για να κερδίσει παραχωρήσεις αλλού ή να απειλήσει να ενσωματωθεί βαθύτερα στο αναδυόμενο σύστημα της Ευρασίας και εκτός του Ατλαντικού. Εάν οι κορυφαίες χώρες του ΝΑΤΟ το έχουν αξιολογήσει ως στρατηγικά σημαντικό για αυτές, ειδικά στο τρέχον παγκόσμιο πλαίσιο, θα προσπαθήσουν να βρουν μια φόρμουλα για να κατευνάσουν την Τουρκία να ξεμπλοκάρει το βέτο της.
Παρόλα αυτά, ακόμα κι αν βρεθεί λύση, η αντιπολίτευση του Ερντογάν έθεσε για άλλη μια φορά υπό αμφισβήτηση την αξιοπιστία της ενότητας του ΝΑΤΟ. Η στάση και η απόρριψη της Τουρκίας δημιουργεί την εντύπωση κακής λειτουργίας και μεγάλων προβλημάτων στις εσωτερικές σχέσεις του ΝΑΤΟ. Αν και τα κράτη μπορεί να έχουν πολιτικές διαφορές, όταν πρόκειται για στρατιωτικά ζητήματα, το ζητούμενο του ΝΑΤΟ είναι να δείξει ενότητα. Με αυτόν τον τρόπο, η τουρκική θέση θα έχει κάποια βαρύτητα, όπως φαίνεται από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ανακοινώνοντας πως η Βοηθός Υπουργός Εξωτερικών Κάρεν Ντόνφριντ θα συζητήσει σοβαρά το θέμα με την Άγκυρα.
Με το σουηδικό και το φινλανδικό κοινό να έχουν άνευ προηγουμένου υποστήριξη για ένταξη στο ΝΑΤΟ, η Ουάσιγκτον δεν θα θέλει να χάσει μια τέτοια ευκαιρία. Για το λόγο αυτό, η Ουάσιγκτον θα καταβάλει σοβαρή προσπάθεια να ξεπεράσει τις διαφωνίες για να κερδίσει την εύνοια της Άγκυρας ώστε να ανοίξει ο δρόμος της ένταξης στο ΝΑΤΟ για τις δύο Σκανδιναβικές χώρες.
Μέχρι στιγμής, η Τουρκία δεν έχει προσφέρει καμία παραχώρηση όσον αφορά την στάση της απέναντι στη Ρωσία και την προμήθεια των S-400. Η Ουάσιγκτον αυτήν την στιγμή ευνοεί τις σχέσεις με την Ελλάδα καθώς εξυπηρετεί πλήρως τα συμφέροντά της στη νότια πλευρά του ΝΑΤΟ και με πολλούς τρόπους προσπαθεί να αντικαταστήσει τη σημασία της Τουρκίας για το μπλοκ και σημαντικές στρατιωτικές επενδύσεις πηγαίνουν στη μεσογειακή χώρα, ενώ η Τουρκία παραμένει αποκλεισμένη από το F-35 πρόγραμμα μαχητικών αεροσκαφών πέμπτης γενιάς και δεν μπορεί να αναβαθμίσει τα μαχητικά αεροσκάφη F-16. Η Τουρκία θα μπορούσε ίσως ακόμη και να ασκήσει το βέτο της για να αντιστρέψει τα πολλά πλεονεκτήματα που έχει επιτύχει ο ελληνικός στρατός έναντι του Τούρκου ομολόγου του.
Ανεξάρτητα, καθώς ο Ερντογάν εξυπηρετεί πρώτα και κύρια τα συμφέροντα της Τουρκίας και όχι τη συναίνεση του ΝΑΤΟ, θα χρησιμοποιήσει το βέτο ως μέσο είτε για να αντιστρέψει τη δυτική υποστήριξη προς το YPG, είτε για να επιτρέψει στην Τουρκία να επιστρέψει στα δυτικά οπλικά προγράμματα που της απαγορεύεται να ανακτήσει πλεονέκτημα έναντι του ελληνικού στρατού ή/και να λάβει οικονομική ανακούφιση. Είτε έτσι είτε αλλιώς, η Τουρκία είναι απίθανο να τερματίσει το βέτο της χωρίς να κερδίσει κάτι σημαντικό σε αντάλλαγμα.