Υπάρχει ένα τουρκικό ρητό: "Βυθίστηκαν τα πλοία σου στη Μαύρη Θάλασσα;" Η έκφραση αυτή χρησιμοποιείται όταν ένα άτομο είναι χαμένο στις σκέψεις του, προσπαθώντας να επιλύσει ένα φαινομενικά άλυτο πρόβλημα.
Από: capital.gr
Όπως φαίνεται λοιπόν, η Τουρκία βρίσκεται σε δύσκολη γεωπολιτική θέση από τότε που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία και άρχισε στρατιωτικές επιχειρήσεις από τη Μαύρη Θάλασσα, επειδή η Τουρκία ελέγχει την πρόσβαση σε αυτήν, όπως σημειώνει το CNBC.
Μετά την επίσημη λήξη του Πολέμου Ανεξαρτησίας της Τουρκίας με τη Συνθήκη της Λωζάνης το 1923, τα στενά του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων αποστρατικοποιήθηκαν. Η πρόσβαση από και προς τη Μαύρη Θάλασσα στη Μεσόγειο τέθηκε υπό τον έλεγχο μιας Διεθνούς Επιτροπής Στενών.
Όμως, με την πολιτική κατάσταση να επιδεινώνεται στην Ευρώπη ενόψει του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η Τουρκία επιδίωξε να αλλάξει τη συμφωνία και διαπραγματεύτηκε τη Σύμβαση του Μοντρέ το 1936. Μέχρι σήμερα, ο έλεγχος της Τουρκίας στα στενά μεταξύ Ευρώπης και Ασίας της προσδίδει μια μοναδική θαλάσσια δύναμη.
Πώς είναι δομημένη η συνθήκη του Μοντρέ: Η Τουρκία εγγυάται την ελεύθερη διέλευση όλων των επιβατηγών και εμπορικών πλοίων σε καιρό ειρήνης. Όταν υπάρχει πόλεμος στον οποίο δεν εμπλέκεται η Τουρκία, τα πολεμικά πλοία από τα εμπόλεμα κράτη δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα στενά, εκτός αν επιστρέφουν στις βάσεις τους στη Μαύρη Θάλασσα.
Τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν στα τέλη Φεβρουαρίου ότι ο πρέσβης της Ουκρανίας στην Τουρκία, Vasyl Bodnar, ζήτησε από την Τουρκία να εφαρμόσει τη Σύμβαση του Μοντρέ και να εμποδίσει τα ρωσικά πλοία να διασχίσουν τα στενά για να επιτεθούν στην Ουκρανία.
Όταν ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου αποκάλεσε την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία "πόλεμο" κατά τη διάρκεια συνέντευξης στο CNN Turk στις 27 Φεβρουαρίου, έδωσε στην Τουρκία το δικαίωμα να εφαρμόσει πλήρως τη Συνθήκη του Μοντρέ.
Στην πραγματικότητα, η επιβολή της Συνθήκης του Μοντρέ από την Τουρκία εμποδίζει τη Ρωσία να ενισχύσει τον στόλο της στη Μαύρη Θάλασσα ή να μετακινήσει πολεμικά πλοία που βρίσκονται τώρα στη Μαύρη Θάλασσα πίσω στη Μεσόγειο.
"Αυτές οι διατάξεις δεν αλλάζουν πολύ την ισορροπία δυνάμεων στη Μαύρη Θάλασσα", δήλωσε ο Sinan Ulgen στο CNBC. Ο πρώην Τούρκος διπλωμάτης είναι τώρα μελετητής στο Carnegie Europe.
″Πάντως", δήλωσε ο Ulgen, "από τη στιγμή που αυτά τα ρωσικά πλοία που ανήκουν στον στόλο της Μαύρης Θάλασσας βρίσκονται στη Μαύρη Θάλασσα, δεν θα μπορούν να επιστρέψουν στη Μεσόγειο. Μακροπρόθεσμα, αυτό μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα στις δυνατότητες προβολής ισχύος της Ρωσίας στην ανατολική Μεσόγειο και ιδιαίτερα στη Συρία".
Η βύθιση του ρωσικού πολεμικού πλοίου Moskva στη Μαύρη Θάλασσα στις 14 Απριλίου ανέδειξε το δίλημμα της Ρωσίας: Η Μόσχα πρέπει να πείσει την Τουρκία να ανοίξει τα στενά, αν θέλει να αντικαταστήσει το Moskva -που ήταν η ναυαρχίδα της Ρωσίας στη Μαύρη Θάλασσα- ή να μετακινήσει τον στόλο της Μαύρης Θάλασσας μακριά από την Ουκρανία.
Όπως φαίνεται λοιπόν, η Τουρκία βρίσκεται σε δύσκολη γεωπολιτική θέση από τότε που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία και άρχισε στρατιωτικές επιχειρήσεις από τη Μαύρη Θάλασσα, επειδή η Τουρκία ελέγχει την πρόσβαση σε αυτήν, όπως σημειώνει το CNBC.
Μετά την επίσημη λήξη του Πολέμου Ανεξαρτησίας της Τουρκίας με τη Συνθήκη της Λωζάνης το 1923, τα στενά του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων αποστρατικοποιήθηκαν. Η πρόσβαση από και προς τη Μαύρη Θάλασσα στη Μεσόγειο τέθηκε υπό τον έλεγχο μιας Διεθνούς Επιτροπής Στενών.
Όμως, με την πολιτική κατάσταση να επιδεινώνεται στην Ευρώπη ενόψει του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η Τουρκία επιδίωξε να αλλάξει τη συμφωνία και διαπραγματεύτηκε τη Σύμβαση του Μοντρέ το 1936. Μέχρι σήμερα, ο έλεγχος της Τουρκίας στα στενά μεταξύ Ευρώπης και Ασίας της προσδίδει μια μοναδική θαλάσσια δύναμη.
Πώς είναι δομημένη η συνθήκη του Μοντρέ: Η Τουρκία εγγυάται την ελεύθερη διέλευση όλων των επιβατηγών και εμπορικών πλοίων σε καιρό ειρήνης. Όταν υπάρχει πόλεμος στον οποίο δεν εμπλέκεται η Τουρκία, τα πολεμικά πλοία από τα εμπόλεμα κράτη δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα στενά, εκτός αν επιστρέφουν στις βάσεις τους στη Μαύρη Θάλασσα.
Τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν στα τέλη Φεβρουαρίου ότι ο πρέσβης της Ουκρανίας στην Τουρκία, Vasyl Bodnar, ζήτησε από την Τουρκία να εφαρμόσει τη Σύμβαση του Μοντρέ και να εμποδίσει τα ρωσικά πλοία να διασχίσουν τα στενά για να επιτεθούν στην Ουκρανία.
Όταν ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου αποκάλεσε την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία "πόλεμο" κατά τη διάρκεια συνέντευξης στο CNN Turk στις 27 Φεβρουαρίου, έδωσε στην Τουρκία το δικαίωμα να εφαρμόσει πλήρως τη Συνθήκη του Μοντρέ.
Στην πραγματικότητα, η επιβολή της Συνθήκης του Μοντρέ από την Τουρκία εμποδίζει τη Ρωσία να ενισχύσει τον στόλο της στη Μαύρη Θάλασσα ή να μετακινήσει πολεμικά πλοία που βρίσκονται τώρα στη Μαύρη Θάλασσα πίσω στη Μεσόγειο.
"Αυτές οι διατάξεις δεν αλλάζουν πολύ την ισορροπία δυνάμεων στη Μαύρη Θάλασσα", δήλωσε ο Sinan Ulgen στο CNBC. Ο πρώην Τούρκος διπλωμάτης είναι τώρα μελετητής στο Carnegie Europe.
″Πάντως", δήλωσε ο Ulgen, "από τη στιγμή που αυτά τα ρωσικά πλοία που ανήκουν στον στόλο της Μαύρης Θάλασσας βρίσκονται στη Μαύρη Θάλασσα, δεν θα μπορούν να επιστρέψουν στη Μεσόγειο. Μακροπρόθεσμα, αυτό μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα στις δυνατότητες προβολής ισχύος της Ρωσίας στην ανατολική Μεσόγειο και ιδιαίτερα στη Συρία".
Η βύθιση του ρωσικού πολεμικού πλοίου Moskva στη Μαύρη Θάλασσα στις 14 Απριλίου ανέδειξε το δίλημμα της Ρωσίας: Η Μόσχα πρέπει να πείσει την Τουρκία να ανοίξει τα στενά, αν θέλει να αντικαταστήσει το Moskva -που ήταν η ναυαρχίδα της Ρωσίας στη Μαύρη Θάλασσα- ή να μετακινήσει τον στόλο της Μαύρης Θάλασσας μακριά από την Ουκρανία.
Έντασης Τουρκίας - Ρωσίας;
Η Μόσχα και η Άγκυρα δεν έχουν ακόμη βιώσει έντονες διαφωνίες μεταξύ τους για την Ουκρανία. Υπάρχουν όμως ανησυχίες ότι η σχέση τους θα μπορούσε να γίνει πιο τεταμένη.
Η Τουρκία προσπαθεί να μεσολαβήσει για την ειρήνη μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας και δεν έχει επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία.
Αλλά η Τουρκία είναι χώρα - μέλος του ΝΑΤΟ. Και σε κάτι που μπορεί να αποτελεί ένδειξη κλιμάκωσης μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας, η Τουρκία έκλεισε το Σάββατο τον εναέριο χώρο της σε ρωσικά αεροσκάφη που προσπαθούσαν να πετάξουν στη Συρία.
Το 2015, η Τουρκία κατέρριψε ένα ρωσικό αεροσκάφος στα σύνορά της με τη Συρία, όπου η Μόσχα πολεμούσε για λογαριασμό του Μπασάρ αλ Άσαντ. Η Μόσχα απάντησε με απαγόρευση των τουρκικών εισαγωγών τροφίμων και εργαζομένων.
Ο Ulgen δήλωσε ότι η Συνθήκη του Μοντρέ θα μπορούσε να φέρει ξανά την Τουρκία και τη Ρωσία αντιμέτωπες. "Θα μπορούσαμε να γίνουμε μάρτυρες ενός σεναρίου", είπε, "όπου η Ρωσία ισχυρίζεται ότι ο πόλεμος έχει τελειώσει, αλλά η διεθνής κοινότητα και η Τουρκία δεν το αναγνωρίζουν αυτό".