Τουρκμέν Τερζί - turkishminute.com / Παρουσίαση Freepen.gr
Κατά τη διάρκεια της θητείας του για δύο δεκαετίες, οι πολιτικές του Ερντογάν για το Ισραήλ έχουν αλλάξει δραματικά, εκμεταλλευόμενος πλήρως τις πολιτικές του «εχθρού Ισραήλ» ή του «φίλου Ισραήλ» της Τουρκίας όπως και όταν χρειάζεται.
Αλλά αυτή τη φορά ο Ερντογάν βρίσκεται σε πιο αδύναμη και πιο ευάλωτη θέση καθώς τα αποθέματα της Τουρκίας δεν είναι πλέον τόσο άφθονα, η οικονομία της χώρας βρίσκεται σε ύφεση από το 2018 και ο Τούρκος ηγέτης απαιτεί τώρα την υποστήριξη του Ισραήλ για ενεργειακές συμφωνίες στη Μεσόγειο.
Χάρη στον Ερντογάν, ο τότε Ισραηλινός Πρόεδρος Σιμόν Πέρες έγινε ο πρώτος Ισραηλινός πρόεδρος που μίλησε ενώπιον του νομοθετικού σώματος μιας μουσουλμανικής χώρας όταν απευθύνθηκε στο τουρκικό κοινοβούλιο το 2007.
Αλλά ο ίδιος ο Ερντογάν είπε στον Πέρες κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης για τη Γάζα στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ τον Ιανουάριο του 2009 πως «όσον αφορά τη δολοφονία, εσύ [Πέρες] ξέρεις καλά πώς να σκοτώνεις».
Αποχώρησε επίσης από την σκηνή μετά από μια οργισμένη ανταλλαγή με τον Ισραηλινό πρόεδρο στην ίδια εκδήλωση.
Η στρατηγική συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών διακόπηκε για μια περίοδο έξι ετών μετά την επιδρομή εναντίον του στολίσκου της Γάζας, κατά την οποία Ισραηλινοί κομάντος σκότωσαν εννέα Τούρκους ακτιβιστές —ο ένας εκ των οποίων ήταν διπλός υπήκοος Τουρκίας-ΗΠΑ— στο Mavi Marmara, μέρος ενός στόλους βοήθειας που επιχειρούσε να παραβιάσει τον αποκλεισμό της Γάζας στις 31 Μαΐου 2010.
Μετά το περιστατικό, το Ισραήλ δέχθηκε σκληρή κριτική από τον Ερντογάν, ο οποίος τον Ιούλιο του 2014 δήλωσε πως το Ισραήλ «ξεπέρασε τον Χίτλερ σε βαρβαρότητα» μέσω των επιθέσεων του στη Γάζα.
Δύο χρόνια αργότερα, η Τουρκία και το Ισραήλ υπέγραψαν συμφωνία για την εξομάλυνση των διπλωματικών σχέσεων και συμφώνησαν να εργαστούν σε μια ενεργειακή συμφωνία που θα διευκόλυνε τις εξαγωγές φυσικού αερίου του Ισραήλ στην Ευρώπη. Συζήτησαν επίσης για την αποκατάσταση των συνθηκών για ανθρωπιστική βοήθεια στη Γάζα.
Το Ισραήλ αρνήθηκε να εξετάσει την άρση του αποκλεισμού στη Γάζα και μόλις τρία χρόνια αργότερα απηύθυνε επίσημη συγγνώμη.
Οι προσπάθειες προσέγγισης της Τουρκίας διακόπηκαν λόγω του παλαιστινιακού ζητήματος τον Μάιο του 2018, αφού η αμερικανική κυβέρνηση αναγνώρισε την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ και μετέφερε εκεί την πρεσβεία της από το Τελ Αβίβ. Η δολοφονία Παλαιστινίων από Ισραηλινούς στρατιώτες κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων της «Μεγάλης Πορείας της Επιστροφής» στα σύνορα της Γάζας ενίσχυσε περαιτέρω τις εντάσεις.
Η Τουρκία και το Ισραήλ απέλασαν ο ένας τους ανώτερους διπλωμάτες του άλλου στις 15 Μαΐου 2018, σε μια διαφωνία σχετικά με τη δολοφονία Παλαιστινίων από τις ισραηλινές δυνάμεις, ανέφερε το Reuters. Τούρκοι αξιωματούχοι ταπείνωσαν τον Ισραηλινό πρεσβευτή με έλεγχο ασφαλείας μπροστά στον Τύπο στο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης, υποτίθεται για να δείξουν την οργή τους για τη δολοφονία 61 Παλαιστινίων σε μια σύγκρουση με τις ισραηλινές δυνάμεις στα σύνορα της Γάζας.
Το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν είχε μια ταραχώδη σχέση με την ισραηλινή κυβέρνηση, αλλά η Άγκυρα χρειάζεται την υποστήριξη του Ισραήλ τώρα περισσότερο από ποτέ.
Παρά τη λαϊκιστική ισλαμιστική ρητορική του Ερντογάν, η Τουρκία ήταν πάντα ένας σημαντικός τόπος για τους Εβραίους.
Μέλη της Συμμαχίας Ραβίνων στα Ισλαμικά Κράτη (ARIS), που εκπροσωπούν το Ιράν, την Αίγυπτο, την Τυνησία, την Αλβανία, το Κοσσυφοπέδιο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Αζερμπαϊτζάν, την Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου, το Καζακστάν, τη Ρωσία και την Τουρκία, συγκεντρώθηκαν στην Κωνσταντινούπολη το Δεκέμβριο του περασμένου έτους.
Ο Ερντογάν φιλοξένησε επίσης απροσδόκητα αυτούς τους ραβίνους στο παλάτι του και τους είπε πως ήταν έτοιμος να αναθερμάνει το διάλογο με τον Χέρτζογκ και να ξαναχτίσει τοπικές συναγωγές και ότι καταδικάζει το Ολοκαύτωμα.
Οι ραβίνοι χάρισαν στον Ερντογάν μια ασημένια μενόρα καθώς και προσευχή για την ευημερία του. Ο Τούρκος ηγέτης διαβεβαίωσε τους ραβίνους πως παρά τις διαφορές με το Ισραήλ σχετικά με τις πολιτικές του απέναντι στους Παλαιστίνιους, λέγοντας: «Οι σχέσεις μας με το Ισραήλ στους τομείς της οικονομίας, του εμπορίου και του τουρισμού προχωρούν … Οι σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ είναι ζωτικής σημασίας για την ασφάλεια και την σταθερότητα της περιοχής. Είμαστε έτοιμοι να βελτιώσουμε τις σχέσεις μας», ανέφερε η εφημερίδα Hürriyet.
Ο Πρόεδρος Ερντογάν, ο οποίος ήταν σφοδρός επικριτής του πρώην προέδρου Πέρες και του πρώην πρωθυπουργού Μπέντζαμιν Νετανιάχου, είχε τρεις φιλικές τηλεφωνικές συνομιλίες με τον Χέρτζογκ από τον Ιούλιο και επίσης μια συνομιλία με τον σημερινό πρωθυπουργό Ναφτάλι Μπένετ μετά την απελευθέρωση ενός ζευγαριού Ισραηλινών που συνελήφθη στην Κωνσταντινούπολη ως ύποπτο για κατασκοπεία αφού τράβηξε φωτογραφίες από την κατοικία του Ερντογάν στην Κωνσταντινούπολη, το Νοέμβριο του περασμένου έτους.
Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου είχε επίσης μια σπάνια τηλεφωνική συνομιλία με τον Ισραηλινό ομόλογό του, Γιαίρ Λαπίντ, η πρώτη τέτοια επικοινωνία εδώ και 13 χρόνια. Τούρκοι αξιωματούχοι, ωστόσο, δεν έδωσαν στη δημοσιότητα καμία λεπτομέρεια για το περιεχόμενο της κλήσης και τα ισραηλινά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν ότι ο Τσαβούσογλου ρώτησε για την υγεία του Λαπίντ αφού είχε προσβληθεί από τον COVID.
Ο Ερντογάν ανακοίνωσε κατά τη διάρκεια συνέντευξης στο NTV την περασμένη εβδομάδα πως ο Χέρτζογκ θα επισκεφθεί την Τουρκία πριν από τα μέσα Φεβρουαρίου. Η ισραηλινή προεδρία δεν έχει ακόμη επιβεβαιώσει την επίσκεψη.
Η Τουρκία και το Ισραήλ ενδέχεται να ορίσουν πρεσβευτές πριν από την επίσκεψη, καθώς δεν υποβάθμισαν τις διπλωματικές τους σχέσεις, αλλά απλώς ανακάλεσαν τους ανώτερους διπλωμάτες τους.
Εάν πραγματοποιηθεί η επίσκεψη, είναι πιθανό ο Ερντογάν να προσπαθήσει να πείσει το Ισραήλ να μεταφέρει το μεσογειακό αέριο του στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας.
Το Ισραήλ, η Ελλάδα και η Κύπρος υπέγραψαν τον Ιανουάριο του 2020 το Eastern Mediterranean Pipeline Project (EastMed), έναν αγωγό μήκους 1.900 χιλιομέτρων που εκτείνεται από το Ισραήλ στην Ιταλία μέσω Κύπρου και Ελλάδας. Η Τουρκία αντιτίθεται στο έργο και η Ουάσιγκτον αποφάσισε πρόσφατα να αποσύρει την υποστήριξη για τον αγωγό.
Το Αζερμπαϊτζάν, μια τουρκική χώρα, προσπαθεί να διευκολύνει την ειρήνη μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ αφού το Μπακού έχει στενή σχέση με το Ισραήλ από το 1993 και τουρκικά και ισραηλινά μη επανδρωμένα αεροσκάφη χρησιμοποιήθηκαν εναντίον των αρμενικών δυνάμεων στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ το 2020.
Ο σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής του προέδρου του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίεφ, Χικμέτ Χατζίεφ, δήλωσε τον Απρίλιο του 2021 ότι το Μπακού ήταν έτοιμο να φιλοξενήσει μια τριμερή σύνοδο κορυφής με την Τουρκία και το Ισραήλ, σύμφωνα με την The Jerusalem Post. «Η Τουρκία είναι αδελφή χώρα του Αζερμπαϊτζάν και το Ισραήλ είναι ο στρατηγικός μας εταίρος. Θέλουμε οι φίλοι μας να είναι φίλοι μεταξύ τους. Εάν οι πλευρές συμφωνήσουν σε μια τέτοια πρωτοβουλία, τότε το Αζερμπαϊτζάν θα τις καλωσορίζει πάντα», είπε ο Χατζίγιεφ.
Η αυξανόμενη παρουσία του Ισραήλ στον αραβικό κόσμο ασκεί επίσης πίεση στην Τουρκία να αλλάξει την πολιτική της απέναντι στο Τελ Αβίβ. Το Ισραήλ έχει ομαλοποιήσει απροσδόκητα τις σχέσεις του με τέσσερα αραβικά κράτη — Μπαχρέιν, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Σουδάν και Μαρόκο — από το 2020 στο πλαίσιο των Συμφωνιών του Αβραάμ.
Η Άγκυρα πιθανότατα δέχεται πιέσεις να δημιουργήσει μια στενή σχέση με το Ισραήλ, καθώς ο σύμμαχός της Κατάρ επίσης ζεσταίνει τη σχέση του με το Ισραήλ.
Το Ισραήλ ζητά από τον Ερντογάν να περιορίσει τις δραστηριότητες της Χαμάς στην Τουρκία προκειμένου να εξομαλυνθούν οι σχέσεις, αλλά εξακολουθεί να προτιμά την Άγκυρα από το Ιράν να επικοινωνεί με τους ηγέτες της Χαμάς.
Παρά τις βαθιές πολιτικές εντάσεις, ο όγκος του εμπορίου της Τουρκίας με το Ισραήλ έχει αυξηθεί από τότε που ο Ερντογάν ανέλαβε την εξουσία το 2003. Τα τουρκικά ΜΜΕ πάντα θεωρούσαν περίεργο το γεγονός πως ο Ερντογάν είχε αρκετές συναντήσεις με εβραϊκά λόμπι στη Νέα Υόρκη από το 2009 ενώ ταυτόχρονα επέκρινε την παλαιστινιακή πολιτική του Ισραήλ.
Ο Ερντογάν, ο οποίος ελέγχει την Τουρκία με σιδερογροθιά, έχει πέσει σε δύσκολες στιγμές οικονομικά και πολιτικά. Είναι πιθανό να επιχειρήσει ό,τι περνάει από το χέρι του για να ευχαριστήσει το κράτος του Ισραήλ και τις εβραϊκές ομάδες λόμπι στο πλαίσιο της προσπάθειάς του να διατηρήσει την κυριαρχία του στους μοχλούς εξουσίας στην Τουρκία.