Ο ηγέτης της δύναμης Quds είχε το status του εθνικού ήρωα ακόμη και μεταξύ των κοσμικών Ιρανών. Ο θάνατός του θα μπορούσε να λειτουργήσει ως μια κοινή κραυγή
Οι ΗΠΑ δολοφόνησαν τον Qassem Suleimani, τον διάσημο ηγέτη της δύναμης Quds του Ιράν, μαζί με έναν ανώτερο διοικητή των μονάδων λαϊκής κινητοποίησης του Ιράκ, τον Αμπού Μαχντί αλ-Μουχάντις. Για να κατανοήσουμε τι μπορεί να έρθει στη συνέχεια, είναι ζωτικής σημασίας να καταλάβουμε όχι μόνο ποιοι ήταν αυτοί οι άνδρες αλλά και το σύστημα που τους ανέδειξε.
Παρουσίαση Freepen.gr
O Mohammad Ali Shabani είναι ερευνητής στο Soas University of London, όπου εστιάζει σε θέματα εξωτερικής πολιτικής του Ιράν.
Ο Σουλεϊμάνι, που ονομάστηκε "διοικητής σκιά" στο λαϊκό Τύπο, πέρασε τα εκπαιδευτικά του χρόνια στα πεδία μάχης του πολέμου Ιράν-Ιράκ κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980, όταν ο Σαντάμ Χουσεΐν - που την εποχή εκείνη απολάμβανε τη στήριξη δυτικών και αραβικών δυνάμεων - προσπαθούσε να καταστρέψει την αναδυόμενη Ισλαμική Δημοκρατία.
Αλλά λίγοι άνθρωποι θυμούνται ότι η πρώτη μεγάλη αποστολή του ως κυβερνήτης της δύναμης Quds - του κλάδου των Επαναστατικών Φρουρών του Ιράν με αποστολές εκτός συνόρων - περιελάμβανε σιωπηρό συντονισμό με τις Ηνωμένες Πολιτείες όταν αυτές εισέβαλαν στο Αφγανιστάν το 2001. Οι Ταλιμπάν ήταν, και σε κάποιο βαθμό παραμένουν, αμοιβαίος εχθρός. Αυτή η ευκαιριακή συμμαχία έληξε το 2002, όταν ο Αμερικανός πρόεδρος Τζορτζ Μπους προσδιόρισε το Ιράν ως μέλος του «άξονα του κακού».
Στα χρόνια που ακολούθησαν, ο Σουλεϊμάνι εργάστηκε για να αιμορραγεί τον αμερικανικό στρατό σε μέρη όπως το Ιράκ. Τα κατάφερε. Αφού αφιέρωσε τρισεκατομμύρια δολάρια και έχασε χιλιάδες στρατιώτες, η Ουάσινγκτον αποχώρησε από το Ιράκ το 2011 - εν μέρει ως αποτέλεσμα της πίεσης του Ιράν στη ιρακινή κυβέρνηση.
Ωστόσο, ο Σουλεϊμάνι είχε λίγο χρόνο για να γιορτάσει. Η προσοχή του στράφηκε στον κίνδυνο της αραβικής άνοιξης και υπερασπίστηκε τον πρόεδρο της Συρίας, Μπασάρ αλ-Ασαντ. Αυτή η εξέλιξη προκάλεσε τη δημιουργία ενός δικτύου περιφερειών με ιρανικές υποστηρικτικές πολιτοφυλακές που αριθμούν περισσότερους από 100.000 άνδρες, πρωτοφανή στρατιωτική συνεργασία με τη Ρωσία και μετασχηματισμό της Χεζμπολάχ σε δύναμη ικανή να λειτουργήσει σε σημαντική κλίμακα εκτός των συνόρων του Λιβάνου. Μέχρι το 2014, όταν σταμάτησε με επιτυχία την προσπάθεια του Ισλαμικού Κράτους να υπερβεί το Ιράκ, ο Σουλεϊμάνι θεωρήθηκε ως ήρωας μεταξύ των Ιρακινών μαζί με τους τοπικούς διοικητές, συμπεριλαμβανομένου του al-Muhandis. Η ίδια απάντηση ήταν εμφανής στο Ιράν, όπου γρήγορα έγινε οικείο όνομα και φημολογήθηκε ότι είναι πιθανός μελλοντικός πρόεδρος - μια τάση που ενισχύθηκε από τη μονομερή απόσυρση της κυβέρνησης του Τραμπ από την πυρηνική συμφωνία του Ιράν το 2018.
Συνεπώς, οι ΗΠΑ δεν έχουν απλώς σκοτώσει έναν Ιρανό στρατιωτικό διοικητή, αλλά και μια πολύ δημοφιλή φιγούρα, που θεωρείται ως θεματοφύλακας του Ιράν ακόμη και μεταξύ των κοσμικών Ιρανών. Και με τη δολοφονία του al-Muhandis, η διοίκηση Τραμπ έχει τεθεί στη θέση να έχει σκοτώσει τον επιχειρησιακό διοικητή ενός μεγάλου κλάδου των ιρακινών ενόπλων δυνάμεων.
Κάποιοι θα χαρακτηρίσουν τους θανάτους ως τεράστιο πλήγμα για τις proxy ικανότητες του Ιράν και την ευρύτερη πολιτική της περιοχής. Αλλά μια τέτοια προσέγγιση αγνοεί τον τρόπο δομής του ιρανικού συστήματος.
Ο διάδοχος του Σουλεϊμάνι ως επικεφαλής της δύναμης Quds - ο μακροχρόνιος αναπληρωτής του, Esmail Qaani - ανακοινώθηκε μέσα σε 12 ώρες από το θάνατό του. Και ενώ ο Σουλεϊμάνι ήταν χαρισματικός και έπαιξε προσωπικό ρόλο στην καλλιέργεια πολλών από τις σχέσεις του Ιράν στην περιοχή, αυτοί οι δεσμοί δεν στηρίζονται μόνο σε αυτόν. Αντίθετα, είναι το προϊόν εκτεταμένων και βαθιών δεσμών που συχνά πηγαίνουν πίσω δεκαετίες και σε πολλές περιπτώσεις συνεπάγονται οικογενειακούς δεσμούς.
Ο Σουλεϊμάνι γνώριζε καλά τους κινδύνους της δουλειάς, όπως και ο μοναδικός του εργοδότης, ο Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, ο οποίος κατά τα προηγούμενα χρόνια τον θεωρούσε «ζωντανό μάρτυρα». Επομένως, ο σχεδιασμός διαδοχής δεν ήταν ποτέ μακριά από το μυαλό του. Πράγματι, ο 62χρονος Σουλεϊμάνι έδωσε στους νεότερους βοηθούς του μια σημαντική επιχειρησιακή εξουσία. Στην πράξη, αυτό σήμαινε την ανύψωση μιας νέας γενιάς στελεχών της δύναμης Quds, μερικούς από τους οποίους ο Σουλεϊμάνι είχε ήδη αρχίσει να τοποθετεί σε ζωτικής σημασίας θέσεις: στην προκειμένη περίπτωση πρόκειται για τον Iraj Masjedi, τον σημερινό ιρανό πρεσβευτή στο Ιράκ.
Τι συμβαίνει λοιπόν; Προβλέψιμα, οι ιρανικές αρχές υποσχέθηκαν «σοβαρές αντίποινα». Ο τρόπος με τον οποίο θα εξελιχθούν στην πράξη, εναπόκειται στην εκτίμηση του καθενός. Σίγουρα δεν υπάρχει έλλειψη στόχων των ΗΠΑ στην περιοχή. Αλλά ο Σουλεϊμάνι μπορεί, με το θάνατό του, να έχει ήδη επιτύχει τη μεγαλύτερη εκδίκηση όλων και χωρίς να πυροβολήσει μια σφαίρα: δηλαδή τον τελικό στόχο του να τερματίσει την αμερικανική στρατιωτική παρουσία στο Ιράκ.
Αν ήταν πίσω από την επίθεση κατά της αμερικανικής στρατιωτικής βάσης που τελικά οδήγησε στη δική του δολοφονία, τότε κατά πάσα πιθανότητα κατάφερε να παγιδεύσει τις ΗΠΑ να ξεκινήσουν τη δική τους εκτόξευση από το Ιράκ. Μέχρι στιγμής, οι περισσότεροι ιρακινοί υπεύθυνοι για τη λήψη αποφάσεων, από τον προσωρινό πρωθυπουργό έως την ανώτατη πνευματική εξουσία της χώρας, καταδίκασαν με βεβαιότητα την παραβίαση της κυριαρχίας που συνεπαγόταν η δολοφονία.
Όσο για τον Τραμπ, έχει κολλήσει με το ίδιο πρόβλημα που αντιμετώπισε πριν από την επίθεση της Παρασκευής.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι πιο κοντά στην πολυσυζητημένη "νέα συμφωνία" με το Ιράν, για την οποία ο πρόεδρος καυχιόταν ότι θα έκλεινε εκείνη που διαπραγματεύτηκε ο προκάτοχός του. Οι οποιεσδήποτε εναπομείναντες διπλωματικοί δεσμοί, καταρρέουν γρήγορα.
Εν τω μεταξύ, σε μια εποχή που οι άνευ προηγουμένου κυρώσεις του είχαν προκαλέσει αναταραχές στο Ιράν, η πολιτική ελίτ μόλις έδωσε μια κοινή κραυγή. Η επίθεση στον Σουλεϊμάνι, του οποίου η θέση προσεγγίζει εκείνη του εθνικού ήρωα, θα σκληρύνει το δημοφιλές συναίσθημα εναντίον των ΗΠΑ, ενώ ταυτόχρονα θα στηρίξει το καθεστώς.
Για όλη τη θριαμβολογία του για το αποφασιστικό χτύπημα που έπληξε έναν οδυνηρό εχθρό, ο Τράμπ ίσως είναι έτοιμος να ανακαλύψει ότι το πρόβλημα με τους μάρτυρες είναι πως ζουν για πάντα.