Όλοι είχαν δεχτεί το Σχέδιο Μονομερούς Ενώσεως» Γαρουφαλιά, αλλά…
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ μήνας και καλό θα ήταν να πάμε και στον Αύγουστο του 1964, ο
οποίος σηματοδοτείται ιστορικά, όχι μόνο με το έπος της Τηλλυρίας και τη διάλυση του τουρκικού προγεφυρώματος Μανσούρας-Κοκκίνων, αλλά και με τα «Σχέδια Άτσεσον» και «Mονομερούς Ενώσεως». Το δεύτερο ήταν δημιούργημα της τότε Ελληνικής Κυβερνήσεως του Γεωργίου Παπανδρέου,
που, όπως θα δούμε, όμως, δεν υλοποιήθηκε, λόγω των παλινωδιών του
Μακαρίου και της άρνησής του να μετουσιώσει σε πράξη τις από μικροφώνου
και άμβωνα διακηρύξεις του για Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, για την
οποία είχε ορκιστεί στο Ευαγγέλιο το 1953.
Τουρκικός φανατισμός και εμμονές Μακαρίου
ΕΙΜΑΣΤΕ αρκετές μέρες μετά τις επιχειρήσεις της Τηλλυρίας, οι οποίες
έδειξαν μεν την ανδρεία των Ελλήνων μαχητών, αλλά και απέδειξαν ότι η
εσπευσμένη δημιουργία τους είχε πίσω της τον Μακάριο, ο οποίος απέβλεπε
με αυτές – και το πέτυχε – να τορπιλίσει τις συζητήσεις που συνεχίζονταν
την περίοδο εκείνη στη Γενεύη για το «Σχέδιο Άτσεσον» και να παραβιάσει
κατάφωρα με τις επιχειρήσεις τη συμφωνία που είχε κάμει στην Αθήνα,
αρχές Αυγούστου 1964, με την Κυβέρνηση Παπανδρέου, στην παρουσία και του
στρατηγού Γρίβα-Διγενή, για την επικράτηση πλήρους
ηρεμίας στην Κύπρο, υπό το φως των πολιτικών εξελίξεων. Γεγονός, που
ανάγκασε τον Παπανδρέου να στείλει στον Κύπριο Πρόεδρο μια αυστηρή
επιστολή, στην οποία του τόνιζε εμφαντικά ότι «άλλα συμφωνούμεν και άλλα πράττετε». Με αυτά τα δεδομένα, όμως, λόγος για «συμπεφωνημένη λύση του Κυπριακού» δεν μπορούσε να γίνεται πλέον αφού, εξ’ άλλου:
- Η Τουρκία είχε ήδη υψώσει το θέμα της Κύπρου σαν λάβαρο στους εσωτερικούς κομματικούς αγώνες του λαού της, του οποίου είχε εξάψει κατακόρυφα τον φανατισμό, ώστε να επικρατεί πλέον πλειοδοσία αδιαλλαξίας στις τουρκικές θέσεις, με μόνη ανυποχώρητη επιδιωκόμενη λύση τη διχοτόμηση.
- 2. Η εμμονή του Μακαρίου στη θέση ότι η λύση του Κυπριακού θα έπρεπε να προέλθει μέσω του ΟΗΕ, εξαφάνιζε κάθε ελπίδα για λύσης Ενώσεως, αφού είναι διαχρονικά δεδομένη η αδυναμία του Διεθνούς Οργανισμού να επιβάλλει τις αποφάσεις του.
ΤΟ Σχέδιο του Έλληνα ΥΠΕΘΑ, Πέτρου Γαρουφαλιά
ΕΝΩΣΗ, λοιπόν, υπό τις κρατούσες συνθήκες αποκλειόταν, με ανοικτό το
ενδεχόμενο πολέμου μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Με την Ελλάδα, δεδομένου
ότι ο Μακάριος αποφάσιζε από μόνος του ό,τι ήθελε και δεν υπήρχε θέμα
να πειθαρχήσει στην από κοινού οριζόμενη τακτική, ουσιαστικά να σύρεται
από την Κύπρο, η δε Λευκωσία να αδιαφορεί στις όποιες συμβουλές της. Και
ήταν ακριβώς τότε, που ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας Πέτρος Γαρουφαλιάς
προέκρινε ως μόνη λύση τη μονομερή Ένωση, παρά τους κινδύνους η Τουρκία
να κηρύξει τον πόλεμο κατά της Ελλάδας. Το ενδεχόμενο όμως αυτό
αποκλειόταν από πλευράς του Υπουργού, αφού οι αρνητικές επιπτώσεις που
θα υπήρχαν, κρίνονταν πολύ περισσότερες και πλέον επώδυνες για την
Τουρκία. Συγκεκριμένα, μεταξύ άλλων έκρινε αδύνατη, ως αποτυχημένη εκ
προοιμίου τουρκική εισβολή στην Κύπρο, αφού το νησί ήταν πραγματικό
φρούριο αμυντικά με την παρουσία της ελληνικής μεραρχίας σ’ αυτό, αλλά
θεωρούσε και ως δεδομένη την επέμβαση της Αμερικής, σε περίπτωση κήρυξης
πολέμου. Της Αμερικής, στις οποίες τότε συνέφερε η Ένωση (την
επεδίωκαν, μάλιστα, όπως φαίνεται και από τα έγγραφα που έχουν
δημοσιοποιηθεί κατά καιρούς), αφού θα έδινε τέλος στην εκκρεμότητα για
την αποκατάσταση της ενότητας των συμμάχων της στο ΝΑΤΟ και θα
εξασφάλιζε για τη Δύση την Κύπρο από τυχόν έλεγχό της από πλευράς
Σοβιετικής Ενώσεως. Ένωση, εξάλλου να θυμίσουμε, πρόβλεπε και το «Σχέδιο
Άτσεσον», έναντι μίσθωσης μιας τουρκικής βάσης στην Κύπρο για 50
χρόνια.
ΤΙΣ σκέψεις του αυτές ανέπτυξε ο Γαρουφαλιάς στις 19.8.1964 στον Κύπριο Υπουργό Εξωτερικών Σπύρο Κυπριανού, ο
οποίος, όπως γράφει και σε βιβλίο του ο Έλληνας ΥΠΕΘΑ, «τις υιοθέτησε
με ενθουσιασμό». Ακολούθησε η ενημέρωση του Πρωθυπουργού από τον
Γαρουφαλιά για το Σχέδιό του και για την αποδοχή του από τον Κυπριανού,
και ο Γ. Παπανδρέου ενθουσιάστηκε. Κλήθηκε τότε και ο Έλληνας Υπουργός
Εξωτερικών Σταύρος Κωστόπουλος, ο οποίος επίσης συμφώνησε με το Σχέδιο. Την επομένη πραγματοποιήθηκε σύσκεψη υπό τον βασιλιά Κωνσταντίνο στην παρουσία και του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Παναγιώτη Κανελλόπουλου, η οποία και
Συνάντηση Γαρουφαλιά με τον βασιλιά Κωνσταντίνου, το 1964.
«κατέληξε σε ομόθυμη και ανεπιφύλακτη αποδοχή του Σχεδίου».
Αποφασίστηκε, επίσης, όπως ο Γαρουφαλιάς αναχωρήσει αμέσως για Λευκωσία,
προκειμένου να ενημερώσει και τον Πρόεδρο Μακάριο επί του Σχεδίου του και, σε περίπτωση αποδοχής, να ρυθμίσουν μαζί τις λεπτομέρειες εφαρμογής του.
Αγγλικά άρματα και σκόπιμη διαρροή
ΠΡΑΓΜΑΤΙ, την επομένη, 20ήν Αυγούστου, ο Γαρουφαλιάς κατέβηκε
αεροπορικώς στη Λευκωσία, μαζί με τον Κυπριανού, για να επιθεωρήσει
δήθεν την ΕΛΔΥΚ.Για παράδοξο όμως λόγο, το αεροδρόμιο Λευκωσίας είχε
περικυκλωθεί από αγγλικά άρματα και πολυβόλα, γεγονός που δεν είχε
αντιληφθεί ο Έλληνας υπουργός, όμως τον ενημέρωσε σχετικά ο παριστάμενος
Κύπριος Υπουργός Εσωτερικών Πολύκαρπος Γιωρκάτζης. (Οι Άγγλοι κατείχαν τότε το αεροδρόμιο Λευκωσίας ως Ειρηνευτική Δύναμη του ΟΗΕ, μετά τις διακοινοτικές ταραχές).
Ο ΓΑΡΟΥΦΑΛΙΑΣ εξέφρασε την έκπληξή του για την παρουσία αγγλικών
δυνάμεων κατά την άφιξή του και ρώτησε «γιατί», για να πάρει την
απάντηση από τον Γιωρκάτζη «έχουν την πληροφορία, πως κατερχόμενος του αεροσκάφους θα κηρύξετε την Ένωση με την Ελλάδα!»
Μπήκαν τότε «ψύλλοι στ’ αφτιά» του Γαρουφαλιά, ότι κάποιος σκόπιμα
ενημέρωσε τους Άγγλους και διέρρευσε το μυστικό για το Σχέδιο της
μονομερούς Ενώσεως, το οποίο γνώριζαν μόνο μερικοί στην Ελλάδα και ο Σπ.
Κυπριανού από κυπριακής πλευράς, ο οποίος, χωρίς αμφιβολία, είχε
ενημερώσει και τον Μακάριο πριν από την άφιξη Γαρουφαλιά.
ΑΠΟ ΑΥΤΑ διαφαίνεται καθαρά διαρροή, την οποία επιβεβαίωσαν και
πύρινα δημοσιεύματα, συκοφαντικά για τον Γαρουφαλιά, των μακαριακών
εφημερίδων της Λευκωσίας, συν της κομμουνιστικής «Χαραυγής»! Οι
επιθέσεις εναντίον του Έλληνα Υπουργού είχαν πάρει τη μορφή ομοβροντίας
και έφταναν μέχρι χυδαιότητας. «Ήλθε στην Κύπρο», έγραφαν, «ως
τοποτηρητής, ως όργανο του ΝΑΤΟ, για να πιέσει τον Αρχιεπίσκοπο μα
δεχθεί το Σχέδιο Άτσεσον και, στην ανάγκη, να το επιβάλει με τη βία,
αλλά και για να ματαιώσει την προσέγγιση Μακαρίου με τη Σοβιετική
Ένωση»! Χαρακτηριστική των επιθέσεων κατά Γαρουφαλιά, που
συνεχίστηκαν και πολύ μετά που είχε φύγει από την Κύπρο, είναι
ενημερωτική επιστολή προς αυτόν του τότε πρέσβη της Ελλάδας στη
Λευκωσία, Μενέλαου Αλεξανδράκη. Αναφερόταν σε ασύστολη
συκοφαντία κατά του Έλληνα Υπουργού, που αναγράφηκε σε μακαριακή
εφημερίδα (επρόκειτο για τον «Αγώνα» του Νίκου Κόση, στενού φίλου του Γιωρκάτζη).
Ο «ΑΓΩΝΑΣ» συγκεκριμένα, είχε γράψει στις 22.10.64, ότι «το
σχέδιον ψηφίσματος, το οποίον είχε υποβληθεί (κατά την περίοδο εκείνη)
από την Τουρκία εις τα Ηνωμένα Έθνη, είναι αντιγραφή του κομισθέντος
Σχεδίου στην Λευκωσία από τον Π. Γαρουφαλιά, το παρελθόν θέρος»! Στην επιστολή του, ο Αλεξανδράκης έκαμε αναφορά και σε συνάντηση που είχε για το θέμα αυτό με τον Γιωρκάτζη. «Ο κ. Γιωρκάτζης, παρετήρησεν ότι ο κ. Γαρουφαλιάς εβοήθησε πολύ την Κύπρον», τονιζόταν στην επιστολή και ότι «ο κ. Γιωρκάτζης προσέθεσε: «Δεν διευθύνω εγώ την εφημερίδα «ΑΓΩΝ».
ΕΠΑΝΕΡΧΟΜΑΣΤΕ, όμως, στην εσπευσμένη κάθοδο του Π. Γαρουφαλιά στην
Κύπρο, στις 20.8.64, για να αναφέρουμε πως από το αεροδρόμιο πήγε κατ’
ευθείαν στο Προεδρικό Μέγαρο, όπου και είχε συνάντηση με τον Μακάριο.
Στην παρουσία και των Σπ. Κυπριανού και Π. Γιωρκάτζη, οι οποίοι
υποστήριξαν με θέρμη την αποδοχή του Σχεδίου μονομερούς Ενώσεως, ο
Μακάριος αποδέχτηκε κατ’ αρχήν το Σχέδιο.
ΟΙ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ για το τι επακολούθησε και τα όσα δραματικά και σπαραξικάρδια έζησε ο Έλληνας ΥΠΕΘΑ στην Κύπρο, ακολουθούν.
(Αρχείο Νίκου Παπαναστασίου-απόσπασμα)