Η συζήτηση για τον ισλαμικό τρομοκρατικό κίνδυνο και την προσφυγική κρίση στην Ευρώπη πρέπει να γίνει εντός ενός ευρύτερου ιστορικού πλαισίου. Η ρωμαϊκή κατάκτηση των ακτών της Μεσογείου δημιούργησε ένα ενιαίο πολιτικό και οικονομικό σύστημα στην περιοχή. Καθώς η αυτοκρατορία κατέρρευσε το σύστημα αυτό επίσης κατατμήθηκε. Τελικά ο Χριστιανισμός επικράτησε στις βόρειες ακτές και το Ισλάμ στις νότιες. Η Μεσόγειος παρέμεινε και παραμένει το κέντρο βάρους και το σημείο σύγκρουσης.
Τρεις ήταν οι βασικοί άξονες επικοινωνίας μεταξύ των βόρειων και νότων ακτών της Μεσογείου, αυτός μέσω Γιβραλτάρ, η θαλάσσια οδός Τυνησίας-Σικελίας και η χερσαίας οδός μέσω Λιβάνου.
Τον 8ο αι. μ.Χ. οι μουσουλμάνοι πέρασαν στην Ισπανία και η κατοχή τους στην Ιβηρική συνεχίστηκε μέχρι τον 15ο αι. Η περαιτέρω προώθησή τους όμως αναχαιτίσθηκε από τους Φράγκους του Καρόλου Μαρτέλου στη μάχη του Πουατιέ (732 μ.Χ.).
Αντίστοιχα η μουσουλμανική προέλαση αναχαιτίστηκε στην Ανατολή από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Το 1453 όμως η άλωση της Κωνσταντινούπολης επέτρεψε την προέλαση του Ισλάμ προς την καρδιά της Ευρώπης. Ωστόσο οι Οθωμανοί συνεργάστηκαν με χριστιανούς – κυρίως με τη Γαλλία – στους πολέμους τους κατά άλλων χριστιανών.
Οι Οθωμανοί κατάλαβαν τη Βουδαπέστη και έφτασαν δύο φορές στις πύλες της Βιέννης όπου και ηττήθηκαν. Παρόλα αυτά ήλεγχαν μέρος τουλάχιστον της Βαλκανικής χερσονήσου μέχρι και τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σημάδι της παρουσίας τους είναι οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί σε Βοσνία και Αλβανία.
Τον 19ο αι. η πρωτοβουλία πέρασε στους Ευρωπαίους οι οποίοι επεκτάθηκαν στη Βόρειο Αφρική. Οι Γάλλοι κατέλαβαν την Αλγερία το 1827 και την Τυνησία το 1881. Οι Βρετανοί κυριάρχησαν στην Αίγυπτο το 1882 μετά τη διάνοιξη της διώρυγας του Σουέζ.
Μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας το 1918 η Βρετανία έθεσε υπό έλεγχο την Αραβική χερσόνησο, το Ιράκ και την Παλαιστίνη. Οι Γάλλοι αντίστοιχα τον Λίβανο και την Συρία. Οι Ευρωπαίοι ήλεγχαν ολόκληρη τη λεκάνη της Μεσογείου σε μια αναβίωση της γεωπολιτικής πραγματικότητας της ρωμαϊκής εποχής.
Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο όμως, οι αποδυναμωμένες ευρωπαϊκές δυνάμεις δεν μπορούσαν να ελέγξουν την περιοχή. Μετά την αμερικανική επέμβαση στην απόπειρα Βρετανίας, Γαλλίας και Ισραήλ να ελέγξουν το Σουέζ, το 1956, οι Ευρωπαίοι έπαψαν να έχουν ρόλο στη νότια μεσογειακή λεκάνη. Οι ΗΠΑ είχαν ως μοναδικό στόχο τον έλεγχο των αραβικών πετρελαίων και την αποτροπή του ελέγχου αυτών από την Σοβιετική Ένωση.
Η ήττα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας το 1918 προκάλεσε τον κατακερματισμό του μουσουλμανικού κόσμου. Ο κατακερματισμός αυτός προκάλεσε μεγάλης έκτασης αταξία μετά την αμοιβαία καταστροφή των Ευρωπαίων κατά τον Β’ ΠΠ.
Από τότε η πρωτοβουλία πέρασε και πάλι στους μουσουλμάνους, αν και αρχικά συμπεριφέρονταν ωσάν οι Ευρωπαίοι να παραμένουν κυρίαρχοι. Ενεπλάκησαν μάλιστα στον Ψυχρό Πόλεμο, αγόμενοι και φερόμενοι από τις ΗΠΑ και την ΕΣΣΔ. Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ οι υποκείμενες πραγματικότητες του ισλαμικού κόσμου άρχισαν να αναδύονται και πάλι.
Ο μουσουλμανικός κόσμος παραμένει σε κατάσταση χάους. Μικρές αμερικανικές και ρωσικές δυνάμεις αγωνίζονται να επιβάλουν τάξη στην Αν. Μεσόγειο. Οι δυνάμεις τους όμως είναι πολύ μικρές για να ανταπεξέλθουν στη βαρύτητα της κατάστασης. Η σημερινή κατάσταση αποτελεί περιοδική αλλαγή στη διαμάχη Χριστιανισμού – Ισλάμ. Επί 500 περίπου χρόνια το πλεονέκτημα του Ισλάμ ήταν η κατοχή της Κωνσταντινούπολης.
Στο μεταξύ είμαστε μάρτυρες μιας μαζικής μετακίνησης πληθυσμών που έχει προκληθεί από το χάος στον μουσουλμανικό κόσμο. Το δε χάος έχει προκληθεί από την απώλεια του ελέγχου στην περιοχή από τους Ευρωπαίους. Το χάος προέρχεται επίσης από την σύγκρουση συμφερόντων κατά την προσπάθεια αναδόμησης των πολιτικών δομών στην περιοχή μέσω εσωτερικών συγκρούσεων.
Το χάος στη Μέση Ανατολή δεν διαφέρει από το αντίστοιχο στα Βαλκάνια μετά την αποχώρηση των Οθωμανών και ίσως χρειαστούν δεκαετίες, ίσως και αιώνες, για να εξαφανισθεί. Οι τρομοκρατικές επιθέσεις στην Ευρώπη αποτελούν μέρος της διαδικασίας αυτής. Διάφορες σέκτες του Ισλάμ αντιμάχονται και η διαμάχη τους εξαπλώνεται και στην Ευρώπη, όπως συμβαίνει εδώ και 1.000 χρόνια.
Η ευρωπαϊκή ενότητα ήταν μεγαλύτερη όταν οι Τούρκοι βρισκόταν στις πύλες της Βιέννης και η νοτιοανατολική Ευρώπη βρισκόταν υπό το πέλμα τους, ενώ η Βόρεια Αφρική ήταν λιγότερο ασταθής όταν οι Ευρωπαίοι κυριαρχούσαν σε αυτή.
Όμως οι Ευρωπαίοι δεν έχουν την ισχύ και τη θέληση να ελέγξουν τη Βόρεια Αφρική και οι μουσουλμάνοι είναι ικανοί να εξαπολύουν μόνο τρομοκρατικές επιθέσεις. Η οθωμανική κυριαρχία διήρκεσε τέσσερις αιώνες, όσο διήρκεσαν και οι Σταυροφορίες. Στη Μεσόγειο οι καταστάσεις δεν διευθετούνται γρήγορα.
Υποστηρίζεται πως βρισκόμαστε ενώπιον ενός πολέμου που θα κρατήσει δεκαετίες. Ωστόσο, ο πόλεμος αυτός διαρκεί ήδη 1.300 χρόνια, με διάφορες φάσεις και με τα δύο μέρη να θεωρούν εαυτούς θύματα και να φοβούνται το ένα το άλλο. Για τους μουσουλμάνους οι Σταυροφορίες ακόμα προκαλούν φόβο. Αντίστοιχος φόβος για τους Τούρκους υπάρχει ακόμα στους χριστιανούς.
Ο πόλεμος αυτός, μεταξύ των κατοίκων των βόρειων και νότιων ακτών της Μεσογείου, είναι από τους παλαιότερους σε εξέλιξη. Ήταν σε εξέλιξη όταν ο Αννίβας απείλησε τη Ρώμη και όταν η Ρώμη κατέστρεψε την Καρχηδόνα. Αυτό όμως που αλλάζει δραματικά τώρα είναι ότι η πρωτοβουλία έχει περάσει στον μουσουλμανικό κόσμο.
Η Ευρώπη έχει χάσει την επιρροή της στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή και οι πρώτες μετακινήσεις πληθυσμών και μικροεπιθέσεις έχουν ήδη επισυμβεί. Η σύγκρουση όμως δεν θα συνεχιστεί έτσι απλά.
*Με πληροφορίες και στοιχεία από άρθρο του George Friedman για τους Mauldin Economics