Οι Αμερικανοί μαθηματικοί Merrill Meeks Flood και Melvin Dresher, που κλήθηκαν να εκπονήσουν μελέτες το 1950 για τις Αμερικανικές Ένοπλες Δυνάμεις, ανακάλυψαν ένα μαθηματικό μοντέλο βασισμένο στη θεωρία των παιγνίων. Σύμφωνα μ’ αυτό το μοντέλο υπάρχουν δύο δυνατότητες μεταξύ δύο παικτών:
α) μπορούν να συνεργαστούν μεταξύ τους ή
β) να προδώσουν ο ένας τον άλλον.
Το μαθηματικό αυτό μοντέλο παιγνίου ανακοινώθηκε την ίδια χρονιά σε μια διάλεξη στο Stanford, από τον μαθηματικό Albert William Tucker, διανθισμένο με το παράδειγμα δύο φυλακισμένων (υποδίκων) και τις ανάλογες ως προς τις ομολογίες τους ποινές.
Το πιο διάσημο πρόβλημα της θεωρίας των παιγνίων μόλις γεννήθηκε: Το δίλημμα του φυλακισμένου!
Δύο υπόδικοι π.χ ο Α και ο Β ανακρίνονται χωριστά ως ύποπτοι συνεργοί σε τέλεση εγκληματικής πράξης. Οι ποινές κάθειρξης που αντιστοιχούν στον καθένα έχουν σχέση με τις ομολογίες τους και σύμφωνα με αυτές έχουν τις εξής δυνατότητες:
α) Αν επιρρίψει την ευθύνη ο ένας στον άλλον, θα καταδικασθούν σε 10 χρόνια κάθειρξης ο καθένας.
β) Αν ο Α επιρρίψει την ευθύνη στον Β, ενώ ο Β παραμένει σιωπηλός, ο προδότης Α αφήνεται ελεύθερος ενώ ο δύστυχος Β καταδικάζεται σε 20 χρόνια κάθειρξης.
γ) Εάν σιωπήσουν και οι δύο και δεν ομολογήσουν, τότε λόγω ελλείψεως στοιχείων καταδικάζονται με το ελάχιστο της ποινής σε ένα μόνο χρόνο κάθειρξης ο καθένας.
Σύμφωνα με το κατά Vilfredo Pareto κριτήριο (ή κατά Pareto βέλτιστο) «μία μεταβολή στην τιμή ή στην ποσότητα βελτιώνει τη θέση κάποιου χωρίς όμως παράλληλα να χειροτερεύει τη θέση κάποιου άλλου. Με λίγα λόγια το κατά Παρέτο κριτήριο μας βεβαιώνει ότι έχουμε βελτίωση της κοινωνικής ευημερίας στο σύνολό της αφού έχουμε την καλυτέρευση ενός ατόμου ή μιας ομάδας ατόμων χωρίς να χειροτερεύει η θέση κανενός άλλου». (wikipedia.org).
Πολύ μελάνι έχει χυθεί έκτοτε για το διάσημο δίλημμα και τις εφαρμογές του στη στρατηγική, την οικονομία, τη βιολογία, τη νομική επιστήμη και την άσκηση πολιτικής. Αν και έχει αποδειχθεί, μέσω πλήθους ερευνών, ότι η συνεργασία σε οικονομικο-κοινωνικο-πολιτικό περιβάλλον μεταξύ ατόμων ή ομάδων επιφέρει τα βέλτιστα αποτελέσματα, παρατηρούμε ότι ιστορικά ο ελληνικός λαός υστερεί στην κατανόηση της σημασίας της συνεργασίας για την επίτευξη συλλογικών σκοπιμοτήτων.
Να φταίει άραγε ο εγωκεντρισμός, η αρχομανία, η ματαιοδοξία ή η φιλαυτία, ελαττώματα που χαρακτηρίζουν τη φυλή μας και λόγω αυτών κλωτσάμε την τελευταία στιγμή την καρδάρα με το γάλα; Ίσως να φταίει ότι ο εχθρός δεν είναι μόνον εξωτερικός αλλά κυρίως εσωτερικός, δηλαδή εντός των ορίων της επικράτειάς μας, με τον οποίο διατηρούμε πατροπαράδοτα αλισβερίσια. Ίσως πάλι να θεωρούμε ανοήτως ότι τελικά θα σταλεί ένας από μηχανής θεός που θα μαζέψει τα αμάζευτα.
Όπως και νά ‘χει, νομίζω ότι όλες και όλοι συμφωνούμε ότι το σύνολο των κυκλοφορούντων στο καφενείο της βουλής, δήθεν πολιτικών, μας έχουν κατά σειρά ετών εξαπατήσει υποσχόμενοι προεκλογικά λαγούς με πετραχήλια, άφθονο χρήμα —να φαν’ κι οι κότες— και γεφύρια εκεί που δεν υπάρχουν ποταμοί. Τίποτε από όσα βεβαίως τάζουν δεν υλοποιείται, αλλά τουναντίον μας καταβαραθρώνουν όλο και πιο βαθιά.
Το άξιον περιεργείας φαινόμενο είναι ότι ενώ σταθερά και με γεωμετρική πρόοδο βαίνουμε προς λιμοκτονία, εξ αιτίας των αντιλαϊκών μέτρων που ψηφίζονται ανενδοίαστα από τη βουλή, εξακολουθούμε να τους υποστηρίζουμε κερνώντας τους ανά τακτά χρονικά διαστήματα καφεδάκι με την ψήφο μας επειδή δεν μπορούμε να ομονοήσουμε, να παραδεχθούμε δηλαδή την συλλογική ήττα μας, ερίζοντας διαρκώς για παρατάξεις της… φαντασίας μας. Αν ορισμένοι από εμάς διστάζουν να ομολογήσουν ότι εξαπατήθηκαν (βαριά κουβέντα κι ασήκωτη…) από το Χ ή Ψ κόμμα που ψήφισαν είμαι βέβαιη ότι θα ομολογήσουν τουλάχιστον ότι παραπλανήθηκαν.
Και αν τότε το δίλημμα του φυλακισμένου μετατραπεί σε δίλημμα του παραπλανημένου, αφού αποδείχθηκε ότι μόνον με τη συνεργασία καταλήγουμε στο βέλτιστο δυνατόν αποτέλεσμα;
Παραδεχόμενοι την παραπλάνησή μας από τους δυνάστες μας κατανοούμε ότι έχουμε μόνον ένα κοινό πολυπρόσωπο εχθρό που σφίγγει λίγο-λίγο τη θηλιά γύρω από τον λαιμό μας μέχρι την ποινή των ισοβίων μας. Κατανοούμε επίσης ότι δεν μας εξυπηρετεί να φιλονικούμε για την αξιοπιστία του τάδε ή δείνα κόμματος, εκσφενδονίζοντας κατηγορίες ο ένας στον άλλο.
Γιατί αυτό ακριβώς επιδιώκουν οι τύραννοι μας: διαίρει και βασίλευε. Αλλά κυρίως κατανοούμε ότι αν ο καθένας μας ενεργεί με εγωιστικά κριτήρια καταλήγουμε συλλογικά σε πολύ χειρότερα αποτελέσματα από αυτά που μπορούν να επιτευχθούν μέσω ενός πνεύματος συνεργασίας για την ευημερία και την ευδαιμονία μας.
Δεν είμαστε πια αγανακτισμένοι, ούτε φοβισμένοι. Είμαστε παραπλανημένοι!