Παρά την αισιοδοξία που καλλιεργείται μετά τον πρώτο γύρο των διερευνητικών, εκτιμώ ότι ένα ομιχλώδες περιβάλλον διαμορφώνεται ήδη στο πολιτικό επίπεδο μετά και τις δηλώσεις του κ. Σαμαρά, τις δηλώσεις του πρωθυπουργού για την Χάγη, αλλά και τις άκαιρες δηλώσεις κυβερνητικών και στελεχών της ΝΔ, που αυτοαναιρούνται καθημερινά.
Και πρέπει να το προλάβουμε πριν μας πνίξει η ομίχλη και χαθούμε! Οι διερευνητικές μας δίνουν πολύτιμο χρόνο και πρέπει να τον αξιοποιήσουμε, δεν πρέπει να μείνουμε άπραγοι ούτε και να εκχωρήσουμε την πρωτοβουλία στην Τουρκική πλευρά, ώστε να εκμεταλλευθεί και τις διερευνητικές και τον χρόνο που κι αυτή θέλει εις βάρος μας.
Πολύ σωστά από την πρώτη στιγμή δηλώθηκε και όλοι καταλάβαμε ότι θα τηρηθούν οι βασικές αρχές για αυτού του χαρακτήρα τις επαφές:
1. Άτυπες, δεν δημιουργούν καμία δέσμευση επί των ουσιωδών διαφορών για τις δύο πλευρές.
2. Η συζήτηση γίνεται επί της διαδικασίας που θα ακολουθηθεί για τις διαπραγματεύσεις που θα γίνουν για την ουσία των διαφορών στη συνέχεια
3. Δεν κρατούνται πρακτικά
4. Δεν γίνονται δηλώσεις και διαρροές για το τι συζητήθηκε σε κάθε γύρο
Έχω εκφράσει αυτές τις θέσεις εδώ και καιρό με μία ακόμη επισήμανση (http://www.freepen.gr/2020/09/blog-post_579.html):
«ότι η εκπροσώπηση θα πρέπει να γίνεται με την ευθύνη και την ηγεσία θεσμικών παραγόντων του Υπουργείου εξωτερικών, και όχι με εξωθεσμικούς, πολιτικούς και μέλη της κυβέρνησης.»
Και αυτό για να μην ανέβει πολιτικά το θέμα περισσότερο από ότι αρμόζει, για να μην υπάρξουν αυθαιρεσίες, υπερβάσεις διαρροές, προσωπικές πολιτικές επιλογές και αυξημένος φόβος διαρροών.
Και η θέση αυτή επιβεβαιώνεται για την ορθότητά της μετά από τις πρόσφατες δηλώσεις του εξωθεσμικού πρώην επικεφαλής της αντιπροσωπείας μας μετά το 2002 και μέχρι το 2012 καθηγητή κ. Ροζάκη, ο οποίος όχι μόνο δημοσιοποίησε το τι συζητήθηκε στους γύρους που ήταν υπεύθυνος επικεφαλής αλλά μας είπε ότι είχε προχωρήσει και επί της ουσίας στα θέματα διαφορών μας με την Τουρκία. (Και μας είπε σε τι συμφώνησε η Τουρκία αλλά όχι όμως σε τι συμβιβαστήκαμε εμείς).
Στην τωρινή εκπροσώπηση ηγείται ένας καθ ομολογία έμπειρος πρώην πρέσβης. Μαζί του πήγε η ο πρέσβης Αλέξανδρος Κουγιού και η ΣΠΑ’ Ιφιγένεια Καναρά, διευθύντρια του γραφείου του γ.γ. του ΥΠΕΞ.
Από την άλλη πλευρά οι συμμετέχοντες ήταν θεσμικοί παράγοντες, ο Σεντάτ Ονάλ, υφυπουργός Εξωτερικών, ο Τσαγατάι Ερτσιγές (Δ/ντής αεροναυτιλιακών του τουρκικού ΥΠΕΞ), και ένας διπλωμάτης του Υπεξ. Πραγματικά την τελευταία στιγμή συμμετείχε και ηγήθηκε ο Καλίν, προσωπικός σύμβουλος του Ερντογάν.
Ο οποίος μάλιστα δεν δίστασε να κάνει και δηλώσεις, εκφράζοντας άμεσα και τις Τουρκικές θέσεις στις συζητήσεις.
Αμέσως γίνεται αντιληπτό ότι ο Καλίν συμμετείχε για να έχει άμεσο έλεγχο ο Ερντογάν, ο οποίος με την συμμετοχή αυτή ανέλαβε την πρωτοβουλία των κινήσεων προκειμένου να δώσει πολιτική βαρύτητα διαπραγματεύσεων και όχι απλώς άτυπων επαφών σε αυτές τις συναντήσεις με την ελληνική πλευρά. Και αυτό επιβεβαιώθηκε άμεσα όταν ο Καλίν ανέλαβε την ευθύνη να κάνει δημόσια δηλώσεις μετά τον πρώτο γύρο, επιχειρώντας να διαμορφώνει το χαρακτήρα αλλά και το πλαίσιο. Και θα συνεχίσει να το κάνει.
Δήλωσε: ««Ξεκίνησαν σήμερα στην Κωνσταντινούπολη οι διερευνητικές επαφές που δεν γίνονταν επί 4,5 χρόνια. Η λύση όλων των προβλημάτων, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων του Αιγαίου, είναι εφικτή υπό τη ισχυρή ηγεσία του προέδρου μας. Η βούλησή μας για αυτό είναι πλήρης. Η περιφερειακή ειρήνη και σταθερότητα είναι προς όφελος όλων.».
Η δική μας αντίδραση μέσω του κυβερνητικού εκπροσώπου ήταν εξόχως αμήχανη. Είπε: «όσον αφορά τον κ. Καλίν, δεν ορίζουμε εμείς τον τρόπο σύνθεσης της τουρκικής ομάδας».
Κάνετε λάθος κ. κυβερνητικέ εκπρόσωπε, η σύνθεση αποτελεί τμήμα της διαδικασίας και καθορίζεται με από κοινού συμφωνία και από τις δύο πλευρές. Χωρίς αυθαιρεσίες και εκπλήξεις τελευταίας στιγμής! Και εάν δεν αντιδράσουμε σωστά από την πρώτη στιγμή και αφήνουμε να εξελίσσονται τέτοιου είδους μονομερείς πρωτοβουλίες, σε λίγο θα διολισθαίνουμε συνεχώς σε υποχωρήσεις.
Η εμπειρία μου συμμετοχής σε συζητήσεις με την Τουρκική πλευρά, μου δείχνει ότι τέτοιου είδους συναντήσεις όπου όλα τα βλέμματα του κόσμου είναι στραμμένα επάνω μας, θα πρέπει να γίνονται αυστηρά προγραμματισμένες με θεσμικούς παράγοντες και στο ίδιο επίπεδο. Συμφωνημένο εξ αρχής χωρίς μεταβολές και εκπλήξεις. Αλλιώς θα έχουμε κάκιστες συμπεριφορές όπως αυτής του κ. Ροζάκη και του κ. Καλίν όπως προανέφερα.
Και έρχομαι στην ουσία των δηλώσεων Καλίν:
Συνεχώς δηλώνεται από την κυβέρνηση ότι οι διερευνητικές είναι συνέχεια τ ων προηγουμένων.
Όμως η δήλωση αυτή είναι εξόχως παραπλανητική.
Αφενός η συμπεριφορά της Τουρκίας δεν είναι η ίδια, οι πολιτικές δεν είναι ίδιες, ούτε η βαρύτητα των θεμάτων στο τραπέζι είναι ίδια ούτε και το συναφές διεθνές περιβάλλον είναι το ίδιο.
Όταν σταμάτησαν οι διερευνητικές το 2016, ευφυώς και έγκαιρα ο κος Βενιζέλος είχε εντάξει και την Ανατολική Μεσόγειο σε αυτές.
Η κίνησή του ήταν σημαντική, γιατί αφενός η ιδιαίτερη ένταση των σημερινών προβλημάτων προκλήθηκε ακριβώς από τις παραβιάσεις της Τουρκίας επί των δικαιωμάτων μας στην Ανατολική Μεσόγειο. Η δε συγκεκριμένη περιοχή δεν επιβαρύνεται ιδιαίτερα με ζητήματα χωρικών υδάτων, κυριαρχίας επί νήσων και άλλων θεμάτων που θέτει η Τουρκία για το Αιγαίο.
Συνεπώς εάν ακολουθούσαμε την ευφυή προσέγγιση Βενιζέλου και διαχωρίζαμε τις προσπάθειές μας για επίλυση, ξεκινώντας πρώτα από την Ανατολική Μεσόγειο όπως έχω πολλές φορές προτείνει, θα είχαμε πολλές πιθανότητες να υπάρξει πρόοδος στις επαφές.
Αλλά ακόμη και αν δεν υπήρχε, η ανακοίνωση του πρωθυπουργού για προσφυγή στην Χάγη θα είχε ουσία, ακόμη και αν η Τουρκία αρνιόταν την προσφυγή. Θα μπορούσαμε να προσφύγουμε εμείς η Αίγυπτος και η Κύπρος για την οριοθέτηση των μη οριοθετημένων περιοχών επί της υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ και να αναγκαστεί η Τουρκία να συμμετάσχει (πλήρως ή δια υπομνημάτων) ή να απέχει και να υποστεί τις οιεσδήποτε αποφάσεις του ΔΔΧ για την οριοθέτηση αυτή (ακόμη και αν αρνιόταν να τις αποδεχθεί στην πράξη, δεν θα είχε σημαντικά διεθνή ερείσματα για να τις ανατρέψει).
Η όλη αυτή διαδικασία αφενός θα έδειχνε διεθνώς τις πραγματικές προθέσεις της Τουρκίας που αδιαφορεί για το διεθνές δίκαιο και αφετέρου θα μας έδινε τον απαιτούμενο χρόνο να συνεχίσουμε την εποικοδομητική πολιτική μας όσον αφορά την κατοχύρωση των νόμιμων δικαιωμάτων μας.
Τώρα δυστυχώς τα βάλαμε όλα στο Τραπέζι, δυσχεραίνοντας σημαντικά τις συζητήσεις και το κυριότερο:
Η δήλωση τη προσφυγής στη Χάγη εάν δεν επιτύχουν οι διευκρινιστικές είναι εξόχως άκαιρη και βιαστική. Και αυτό γιατί είναι αδύνατον να εξετάσει το ΔΔΧ τα ζητήματα υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ χωρίς να τεθούν εκ μέρους της Τουρκίας ζητήματα κυριαρχίας επί νησίδων. Και τότε το ΔΔΧ θα κληθεί να αποφασίσει και για τα ζητήματα κυριαρχίας επί των νησίδων που ισχυρίζεται η Τουρκία ότι της ανήκουν. Εάν εμείς δεν δεχθούμε μία τέτοια προσέγγιση και το ΔΔΧ εξαιρέσει τις περιοχές αυτές, τότε στην ουσία θα έχουν καταγραφεί και νομιμοποιηθεί έμμεσα οι διεκδικήσεις της Τουρκίας επί των νησίδων και θα έχουν γκριζάρει μεγάλες περιοχές του Αιγιακού χώρου.
Αλήθεια οι καθηγητές μυστικο-σύμβουλοι και οι κάθε λογής σύμβουλοι-προπαγανδιστές, δεν έχουν επισημάνει στον πρωθυπουργό τα προβλήματα που δημιουργούνται με όσα λέει;
Ή απλά σκέφτονται ότι δεν υπάρχει περίπτωση να φθάσουμε εκεί και άρα, ακίνδυνα μπορούν να λένε τώρα ότι ουτοπική μεγαλοστομία θέλουν, αφού ποτέ δεν θα φθάσει να κριθούν γι’ αυτό;
Από ότι αντιλαμβάνομαι, και παρά τα όσα διακηρύσσει η κυβέρνηση (όπως δείχνουν όσα δήλωσε ο Καλίν), υπάρχει ο κίνδυνος να παρασυρθεί και να μπει επί της ουσίας των διαφορών η ομάδα εκπροσώπησής μας. Θα είναι τεράστιο λάθος!!!
Άλλο οι διερευνητικές και άλλο οι επί της ουσίας διαπραγματεύσεις.
Και αυτές δεν μπορούν να γίνουν από εξωθεσμικούς παράγοντες και συμβούλους, αλλά αποκλειστικά από θεσμικούς εκπροσώπους που έχουν θεσμικά την ευθύνη, για να υπάρχει η άμεση κατεύθυνση και πολιτικός έλεγχος, αλλά και η λογοδοσία για τα όσα θα διαπραγματευθούν!
Και σε αυτήν την διαδικασία ο πρωθυπουργός θα πρέπει να διατηρεί την ελευθερία και ευελιξία μη εμπλεκόμενος άμεσα στα επί μέρους στάδια, αλλά μόνο στο τελικό, συμφωνημένο και οριστικό στάδιο της διαπραγμάτευσης.