Η μακροχρόνια και επική δίωξη του Τζούλιαν Ασάνζ φαίνεται να φτάνει στο τέλος της. Ο κατηγορούμενος ομολόγησε την ενοχή του σε μία από τις κατηγορίες εναντίον του - συνωμοσία για την απόκτηση και διαβίβαση διαβαθμισμένων πληροφοριών. Καταδικάστηκε στον χρόνο που έχει ήδη εκτίσει σε βρετανική φυλακή, αγωνιζόμενος για την έκδοσή του στις ΗΠΑ. Και τώρα η υπόθεση έχει κλείσει.
Του Fyodor Lukyanov, αρχισυντάκτη του Russia in Global Affairs, προέδρου
του προεδρείου του Συμβουλίου Εξωτερικής και Αμυντικής Πολιτικής και
διευθυντή ερευνών της Διεθνούς Λέσχης Συζητήσεων Valdai - RUSSIA TODAY / Παρουσίαση Freepen.gr
Η συμφωνία του Ασάνζ με το υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ αποτελεί ανακούφιση για όλους. Ο ίδιος ο δημοσιογράφος και ακτιβιστής δεν μπορεί να επικριθεί για τη συμφωνία του - έχει επανειλημμένα αποδείξει την προσωπική του ακεραιότητα και το θάρρος του. Και δεν υπάρχει λόγος να θυσιάζει τον εαυτό του για το τίποτα. Όσον αφορά την αμερικανική πλευρά, η υποθετική απέλαση του Ασάνζ στις Ηνωμένες Πολιτείες θα πυροδοτούσε μια άλλη κοινωνική και πολιτική σύγκρουση. Και μάλιστα μια συγκεχυμένη. Υπέρ του ιδρυτή του WikiLeaks τάσσονται πολλοί στην αριστερά και κάποιοι στη δεξιά. Δηλαδή εκείνοι που θεωρούν τη δική τους κυβέρνηση αντιπολιτευτική και δικτατορική. Εναντίον του είναι η επίσημη γραφειοκρατία, σήμερα περισσότερο στην αριστερά, και οι συντηρητικοί πατριώτες που τον θεωρούν προδότη. Υπάρχει ήδη πολλή διαμάχη και πόλωση στην αμερικανική πολιτική, οπότε δύσκολα θα ήθελαν να προσθέσουν κι άλλες εν μέσω προεκλογικής εκστρατείας.
Εν πάση περιπτώσει, αν όντως συμβαίνει αυτό, δεν μπορεί παρά να είμαστε ευτυχείς. Είναι επίσης ενδιαφέρον να δούμε πώς έχει αλλάξει η συνολική κατάσταση με την πάροδο των ετών για το WikiLeaks. Ο ίδιος ο Ασάνζ έχει αναμφίβολα γίνει ένα σύμβολο αντίστασης στην αμερικανική κυβέρνηση, ένας θρύλος και ήρωας για τους ομοϊδεάτες του σε όλο τον κόσμο. Όμως η αντίληψη για τις πληροφορίες που δημοσιοποιούνται από το έργο του έχει αλλάξει κατά τη διάρκεια των είκοσι ετών της δραστηριότητάς του.
Οι ιδρυτές του WikiLeaks πίστευαν ότι σε μια δημοκρατία, οι πολίτες έχουν το δικαίωμα να γνωρίζουν τι κάνουν οι εκλεγμένοι ηγέτες τους, πόσο πολύ αυτές οι ενέργειες ταιριάζουν με αυτά που λένε ότι κάνουν και πού οδηγούν οι πιο μυστικοπαθείς πολιτικές τους. Σχεδόν αμέσως, οι αποκαλύψεις έλαβαν ευρεία δημοσιότητα, ιδίως καθώς αφορούσαν δύο αντιδημοφιλείς στρατιωτικές εκστρατείες των ΗΠΑ - στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν. Η δημοσίευση ενός τεράστιου όγκου διπλωματικής αλληλογραφίας μεταξύ των πρεσβειών των ΗΠΑ σε όλο τον κόσμο και της Ουάσινγκτον προκάλεσε σάλο. Δεν περιείχε τίποτα υπεραισθητικό, αλλά αποκάλυψε μεγάλο αριθμό εκτιμήσεων που σαφώς δεν προορίζονταν για δημόσια κατανάλωση. Σε γενικές γραμμές, η κύρια προσπάθεια των πληροφοριοδοτών ήταν να καταδείξουν την υποκρισία της αμερικανικής πολιτικής. Αυτό δύσκολα θα μπορούσε να είναι είδηση για κάποιον, αλλά είναι άλλο πράγμα να έχεις μια γενική ιδέα και άλλο να έχεις απτές αποδείξεις.
Η δημοτικότητα του WikiLeaks κορυφώθηκε πριν από περίπου 15 χρόνια. Μετά από αυτό, ο Ασάνζ διώχθηκε συστηματικά, έγιναν προσπάθειες να μπλοκαριστεί ο ιστότοπος και το ίδιο το έργο άρχισε να βιώνει τις αναπόφευκτες διαφωνίες που αποτελούν μέρος κάθε εξελισσόμενης διαδικασίας. Αλλά και το περιβάλλον άλλαζε. Το φαινόμενο της "μετα-αλήθειας", για το οποίο μιλούσαν ήδη από τη δεκαετία του '80, αναπτύχθηκε σε τέτοιο βαθμό που έφτασε να καθορίζει το τοπίο της πληροφόρησης. Η πιο συνηθισμένη περιγραφή αυτής της έννοιας είναι ότι βασίζεται στην προθυμία των ανθρώπων να αποδεχτούν επιχειρήματα που βασίζονται στις πεποιθήσεις και τα συναισθήματά τους και όχι σε αυτά που είναι πραγματικά αληθινά. Κατά συνέπεια, τα γεγονότα που έρχονται σε αντίθεση με τις πεποιθήσεις και τα συναισθήματα συχνά απλώς αγνοούνται ή, το πολύ-πολύ, ερμηνεύονται εκ νέου ώστε να ταιριάζουν στην απαιτούμενη αφήγηση.
Ενώ η διαδικασία αυτή ξεκίνησε περισσότερο ως πράξη πληροφοριακού πολέμου, με την πάροδο του χρόνου (μάλλον γρήγορα) έγινε δομικό στοιχείο ολόκληρου του επικοινωνιακού χώρου. Η συζήτηση γίνεται όλο και λιγότερο δυνατή, επειδή τα επιχειρήματα της άλλης πλευράς δεν θεωρούνται αξιόλογα, επειδή χαρακτηρίζονται ως σκόπιμα παραποιημένα. Και αυτή η προσέγγιση έχει εξαπλωθεί γρήγορα σχεδόν σε όλο τον κόσμο.
Σε μια τέτοια ατμόσφαιρα, οι εκθέσεις δε χάνουν τη σημασία τους, αλλά αρχίζουν να εκπληρώνουν μια διαφορετική λειτουργία. Κανείς δεν πιστεύει στην ανεξαρτησία των μεμονωμένων δημοσιεύσεων- ή θα έπρεπε να πω, μόνο εκείνοι των οποίων η κοσμοθεωρία ευθυγραμμίζεται με αυτήν είναι πρόθυμοι να πιστέψουν. Και η άλλη πλευρά πλέον απλώς τα αγνοεί. Υπό αυτή την έννοια, η εξέλιξη των αποκαλυπτικών δημοσιεύσεων του Seymour Hirsch είναι αποκαλυπτική. Στη δεκαετία του 2000, οι δημοσιεύσεις του για τη φυλακή Abu Ghraib προκάλεσαν ένα τεράστιο σκάνδαλο και είχαν σημαντικό αντίκτυπο στην πολιτική των ΗΠΑ. Τώρα, οι αποκαλύψεις του βετεράνου δημοσιογράφου -είτε πρόκειται για τον Nord Stream είτε για ιστορίες σχετικά με το παρασκήνιο της ουκρανικής σύγκρουσης- δεν έχουν καμία επίπτωση στην πολιτική των ΗΠΑ και δεν προκαλούν καν την ανάγκη να αντιδράσουν με οποιονδήποτε τρόπο. Για να είμαστε δίκαιοι, οι αποκαλύψεις του Hirsch ήταν παλαιότερα πιο εμπεριστατωμένα τεκμηριωμένες.
Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί και για την πορεία των Wikileaks. Όταν πρωτοεμφανίστηκε ο πόρος, συγκρίθηκε με τη δημοσίευση των Pentagon Papers στις αρχές της δεκαετίας του 1970 - μια διαρροή δεδομένων σχετικά με τον πόλεμο του Βιετνάμ που οργανώθηκε από το "κόμμα της ειρήνης" στην ανώτατη διοίκηση των ΗΠΑ εκείνη την εποχή. Δεν είναι τυχαίο ότι τα πρώτα χρόνια το υλικό που παρείχε η ομάδα του Ασάνζ δημοσιεύθηκε πρώτα από τις πιο έγκυρες εφημερίδες των δυτικών χωρών. Στη συνέχεια όμως επαναταξινομήθηκε ως εχθρική παραπληροφόρηση ή τουλάχιστον ως αφηγήσεις που ευνοούσαν τους αντιπάλους. Είναι ενδιαφέρον ότι η αλήθεια αυτών των διαρροών δεν αμφισβητήθηκε ποτέ. Αλλά τα γκολπόστ μετατοπίστηκαν κομψά από το "περί τίνος πρόκειται" στο "ποιος επωφελείται από αυτό". Και αυτή είναι μια πολύ διαφορετική συζήτηση, στο πνεύμα ενός νέου γύρου του Ψυχρού Πολέμου.
Αυτό σε καμία περίπτωση δεν μειώνει την ειλικρίνεια και τον ιδεαλισμό του Ασάνζ- είναι ένας άνθρωπος με ακεραιότητα. Αλλά λέει πολλά για το πώς έχει αλλάξει η διάθεση της κοινής γνώμης.
* Αυτό το άρθρο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά από την εφημερίδα Rossiyskaya Gazeta