Την Κυριακή, 19 Μαΐου, τα ιρανικά μέσα ενημέρωσης άρχισαν να αναφέρουν ένα περιστατικό στο οποίο ενεπλάκη ένα ελικόπτερο που μετέφερε τον πρόεδρο Ebrahim Raisi, τον υπουργό Εξωτερικών Hossein Amir-Abdollahian, τον ιμάμη της προσευχής της Παρασκευής για την πόλη Tabriz και το νεοδιορισθέντα κυβερνήτη της επαρχίας του Ανατολικού Αζερμπαϊτζάν.
Fereshteh Sadeghi - thecradle.co / Παρουσίαση Freepen.gr
Μαζί με άλλους επαρχιακούς και κυβερνητικούς αξιωματούχους, η ομάδα επέστρεφε από τα εγκαίνια ενός φράγματος νερού στα βορειοδυτικά σύνορα του Ιράν με τον πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίεφ.
Με τις επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης να σέρνονται μέσα σε μια κουβέρτα ομίχλης στο ορεινό βορειοδυτικό Ιράν, οι όποιες ελπίδες ανεύρεσης επιζώντων μειώθηκαν τις πρώτες πρωινές ώρες της Δευτέρας και η ιρανική κυβέρνηση ανακοίνωσε τον θάνατο του όγδοου προέδρου μαζί με επτά από τους συντρόφους του.
Αμέσως μετά την επιβεβαίωση της είδησης, όλη η προσοχή επικεντρώθηκε σε δύο ζητήματα: τι θα συνέβαινε στη συνέχεια και ποιος θα αντικαθιστούσε τον εκλιπόντα πρόεδρο και υπουργό Εξωτερικών.
Όπως ορίζει το άρθρο 131 του ιρανικού Συντάγματος, σε περίπτωση απουσίας, θανάτου ή παραίτησης του προέδρου, ο αντιπρόεδρος αναλαμβάνει την ευθύνη και ενεργεί ως υπηρεσιακός επικεφαλής της κυβέρνησης. Σε αυτή την περίπτωση, ο πρώτος αντιπρόεδρος, ο Μοχάμαντ Μοκχμπέρ, έλαβε αμέσως εντολή από τον ανώτατο ηγέτη Αλί Χαμενεΐ να αναλάβει την ευθύνη.
Το ίδιο συνταγματικό άρθρο ορίζει ότι ο προσωρινός επικεφαλής της κυβέρνησης, ο πρόεδρος του κοινοβουλίου και ο επικεφαλής του δικαστικού σώματος πρέπει να προετοιμάσουν τις βάσεις για νέες προεδρικές εκλογές εντός 50 ημερών.
Την ίδια ημέρα, η νεοϊδρυθείσα προσωρινή κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι οι εκλογές θα διεξαχθούν στις 28 Ιουνίου.
Οι υποψήφιοι που θα διεκδικήσουν την αντικατάσταση του Ραΐσι θα ανακηρυχθούν επισήμως τρεις εβδομάδες πριν από τις κάλπες, σύμφωνα με την ιρανική νομοθεσία.
Προσωρινός αρχηγός της κυβέρνησης
Ο προσωρινός πρόεδρος Mokhber είναι ήδη ένας πιθανός υποψήφιος. Ο Mohammad Mokhber Dezfuli, γνωστός μεταξύ των ιρανικών εκτελεστικών ελίτ εδώ και χρόνια, κατάγεται από οικογένεια κληρικών στην πλούσια σε πετρέλαιο επαρχία Χουζεστάν. Διαθέτει δύο διδακτορικά στην οικονομική ανάπτυξη και τις διεθνείς σχέσεις και ξεκίνησε την αναρρίχησή του στην σκάλα της εξουσίας με την ένταξή του στις οικονομικές οντότητες που εποπτεύονται από τον ανώτατο ηγέτη του Ιράν.
Εντάχθηκε στο Ίδρυμα Mostazafan και στον οικονομικό του βραχίονα, τη Sina Bank. Το 2007, ο Χαμενεΐ τον διόρισε πρόεδρο του Εκτελεστικού Αρχηγείου της Οδηγίας του Ιμάμη Χομεϊνί, που συνήθως συντομογραφείται ως «Setad».
Η Setad είναι ένας πλούσιος όμιλος υπό την άμεση εποπτεία του Χαμενεΐ. Ο πρόεδρος της Setad πρέπει να είναι αξιόπιστος και πιστός στο αφεντικό του, καθώς η θέση αναφέρεται μόνο στον ηγέτη και στο γραφείο του. Επιπλέον, κανένας κρατικός οργανισμός δεν μπορεί να παρεμβαίνει στις υποθέσεις της Setad. Αυτό καθιστά ένα άτομο που προεδρεύει της Setad κάποιον που ασκεί μεγάλη εξουσία.
Ο Μοχμπέρ βγήκε στο προσκήνιο της πολιτικής σκηνής του Ιράν μετά τη νίκη του Ραΐσι στις εκλογές του 2021. Ως πρώην ανώτατος δικαστικός, ο Ραΐσι επέλεξε τον Mokhber ως εκτελεστικό πρόσωπο της κυβέρνησής του. Εάν εκλεγεί ως ένατος πρόεδρος του Ιράν στα τέλη Ιουνίου, ο Mokhber πιθανότατα θα συνεχίσει στον ίδιο δρόμο με τον Raisi, αφού ήταν ήδη ο οδηγός πίσω από το τιμόνι της όγδοης ιρανικής κυβέρνησης.
Ποιος παίρνει τη θέση του Amir-Abdollahian;
Το δεύτερο άμεσο ζήτημα που έπρεπε να επιλυθεί μετά την τραγική συντριβή του ελικοπτέρου ήταν η εξεύρεση αντικαταστάτη του υπουργού Εξωτερικών Χοσεΐν Αμίρ-Αμπντολαχιάν, καθώς η Ισλαμική Δημοκρατία δε θα μπορούσε να αφήσει την απουσία του να βλάψει ή να διαταράξει τις διπλωματικές της προσπάθειες στη Δυτική Ασία.
Από την έναρξη της επιχείρησης Al-Aqsa Flood της παλαιστινιακής αντίστασης κατά του Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου, ο Amir-Abdollahian διατηρούσε ένα πολυάσχολο πρόγραμμα, ταξιδεύοντας σε πολλές αραβικές και ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και ακόμη πιο μακριά στα Ηνωμένα Έθνη, συγκεντρώνοντας υποστήριξη για τους Παλαιστίνιους και προωθώντας τις στρατηγικές του Ιράν για τον Άξονα Αντίστασης.
Ως εκ τούτου, στην πρώτη του εντολή, ο Mokhber διόρισε τον Ali Bagheri Kani, αναπληρωτή του Amir-Abdollahian σε θέματα πολιτικών υποθέσεων και κορυφαίο διαπραγματευτή του Ιράν για τα πυρηνικά, ως επικεφαλής της «επιτροπής εξωτερικών σχέσεων της κυβέρνησης».
Όπως και ο Mokhber, ο Bagheri Kani προέρχεται από οικογένεια κληρικών. Ο πατέρας του, ο Αγιατολάχ Μοχάμαντ-Μπαχέρ Μπαγκερί Κανί, ήταν μέλος της Συνέλευσης των Εμπειρογνωμόνων που επιλέγει τον ηγέτη του Ιράν. Ο αδελφός του Mesbah ul-Huda Bagheri Kani είναι παντρεμένος με την κόρη του Χαμενεΐ.
Ο θείος του Αλί, ο Αγιατολάχ Μοχάμαντ-Ρεζά Μαχταβί Κανί (1931-2014), είναι διάσημος συντηρητικός πολιτικός που διετέλεσε για λίγο πρωθυπουργός και υπουργός Εσωτερικών το 1981. Ωστόσο, οι σημαντικότεροι ρόλοι του ήταν η ηγεσία μιας σημαντικής ιερατικής ομάδας, του Συνδέσμου Μαχόμενων Κληρικών, και η ανάληψη καθηκόντων πρύτανη του Πανεπιστημίου Imam Sadeq για πάνω από τρεις δεκαετίες.
Το Πανεπιστήμιο Imam Sadeq περιγράφεται συχνά ως ένα «εργοστάσιο» που παρήγαγε τουλάχιστον δύο γενιές στελεχών πιστών στην Ισλαμική Δημοκρατία, τους ηγέτες της, τις αιτίες και τις πολιτικές της. Είναι επίσης το alma mater του Bagheri Kani, στο οποίο αργότερα δίδαξε οικονομικά.
Ο Bagheri Kani εντάχθηκε στο Υπουργείο Εξωτερικών στα τέλη της δεκαετίας του '20 και ήταν επικεφαλής του τμήματος MENA και αργότερα του τμήματος Κεντρικής Ευρώπης του ιρανικού Υπουργείου Εξωτερικών.
Ωστόσο, οι στενές σχέσεις του με τον συντηρητικό πολιτικό Saeed Jalili (άλλος απόφοιτος του Imam Sadeq) τον οδήγησαν να συνεχίσει ως αναπληρωτής του τότε γραμματέα του Ανώτατου Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας και κορυφαίος διαπραγματευτής για τα πυρηνικά από το 2007 έως το 2013.
Το αστέρι του Bagheri Kani ανέβηκε και πάλι όταν ο Amir-Abdollahian τον κάλεσε να επιστρέψει στο Υπουργείο Εξωτερικών και να συμμετάσχει στις πυρηνικές συνομιλίες μεταξύ του Ιράν και των κρατών P5+1 - Κίνα, Γαλλία, Ρωσία, Ηνωμένο Βασίλειο και ΗΠΑ συν τη Γερμανία. Και έτσι, ο Bagheri Kani είχε ηγηθεί μερικών από τις πιο κρίσιμες διαπραγματεύσεις στην ιστορία της Ισλαμικής Δημοκρατίας.
Οι συνομιλίες, ωστόσο, απέτυχαν να αναβιώσουν το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (JCPOA) του 2015, μια πυρηνική συμφωνία που βρισκόταν σε κώμα μετά τη μονομερή αποχώρηση της Ουάσινγκτον το 2018.
Ο Bagheri Kani είναι γνωστός ως σοβαρός και ήπιος διπλωμάτης, και τρία χρόνια άμεσης επαφής με δυτικούς και περιφερειακούς διπλωμάτες έχουν δώσει στους τελευταίους αρκετό χρόνο για να τον γνωρίσουν. Με τον εκλιπόντα υπουργό Εξωτερικών Amir-Abdollahian - ο οποίος απολάμβανε καλές και πολυετείς σχέσεις με τις αραβικές πρωτεύουσες - να μπαίνει στην ιστορία, ήρθε η ώρα για τον Bagheri Kani να προωθήσει τις στρατηγικές του Ιράν παγκοσμίως, ιδίως στη Δυτική Ασία.
Η μελλοντική εξωτερική πολιτική του Ιράν: Μια πορεία συνέχειας
Η μελλοντική κατεύθυνση της εξωτερικής πολιτικής του Ιράν φαίνεται να έχει οριστεί σε μια πορεία συνέχειας, ανεξάρτητα από το αν ο Μοχάμεντ Μοχμπέρ κερδίσει τις εκλογές του Ιουνίου. Δεδομένης της αποδεδειγμένης αποτελεσματικότητάς της, η κληρονομιά του Ραΐσι να δίνει προτεραιότητα στα συμφέροντα του Ιράν στο εσωτερικό της χώρας και η προσέγγισή του «Κοιτάξτε προς την Ανατολή» στην εξωτερική πολιτική πιθανότατα θα παραμείνει και υπό τον διάδοχό του.
Σε αντίθεση με τις φιλοδοξίες του προκατόχου του Χασάν Ρουχανί για βελτίωση των σχέσεων με τη Δύση, η προσέγγιση του Ραΐσι έδωσε έμφαση στην ενίσχυση των δεσμών με τη Ρωσία, την Κίνα και άλλα έθνη του Παγκόσμιου Νότου. Οι προσπάθειές του έχουν αναβαθμίσει τη θέση της Τεχεράνης σε αυτή τη γεωπολιτική σκηνή σε μια ηγετική θέση δίπλα στο Πεκίνο και τη Μόσχα. Οι διπλωματικές πρωτοβουλίες του Ραΐσι, συμπεριλαμβανομένων επισκέψεων στη Λατινική Αμερική και την Αφρική, συνέχισαν να επεκτείνουν την επιρροή του Ιράν στην παγκόσμια σκηνή.
Ο διάδοχος του Ραΐσι θα ακολουθήσει πιθανότατα την πολιτική πορεία επιτυχίας του, διατηρώντας τη συνέχεια της εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής. Ως εκ τούτου, ο στρατηγικός προσανατολισμός του Ιράν προς τα ανατολικά και η εδραίωση της θέσης του στον Παγκόσμιο Νότο είναι πιθανό να παραμείνουν βασικοί πυλώνες της ατζέντας της εξωτερικής πολιτικής του τα επόμενα χρόνια.