Ο αντίκτυπος του πολέμου της Γάζας στη γεωπολιτική ατζέντα της Ουάσινγκτον στη Δυτική Ασία γίνεται κάθε εβδομάδα που περνά όλο και πιο έντονος. Οι αντεπιθέσεις του Άξονα της Αντίστασης στην περιοχή θέτουν υπό αμφισβήτηση ένα ακόμη σχέδιο του Λευκού Οίκου: τη βιωσιμότητα του Οικονομικού Διαδρόμου Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης (IMEC), μιας διαδρομής που σχεδιάστηκε από τις ΗΠΑ και βασίζεται στο Ισραήλ ως κρίσιμο σύνδεσμο μεταξύ Ανατολής και Δύσης.
Mohamad Hasan Sweidan - thecradle.co / Παρουσίαση Freepen.gr
Ασφάλεια και περιφερειακή ολοκλήρωση
Μελέτες έχουν δείξει μια άμεση συσχέτιση μεταξύ της ασφάλειας και της περιφερειακής ολοκλήρωσης, υποδεικνύοντας ότι η ανασφάλεια στο εσωτερικό μιας χώρας μπορεί να υπονομεύσει τα αγαπημένα της περιφερειακά σχέδια. Μια πρόσφατη έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) που δημοσιεύθηκε στις 7 Μαΐου δείχνει ότι οι χώρες επαναξιολογούν τους εμπορικούς τους εταίρους με βάση την οικονομική σταθερότητα και τις ανησυχίες για την ασφάλεια.
Η μελέτη αποκαλύπτει ότι οι άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) καθοδηγούνται όλο και περισσότερο από τους γεωπολιτικούς κινδύνους. Σημειώνει επίσης πως ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει στρέψει την προσοχή των φορέων χάραξης πολιτικής προς την ενίσχυση της οικονομικής ανθεκτικότητας, η οποία είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση των επιχειρήσεων κατά τη διάρκεια κρίσεων. Η μετατόπιση αυτή μπορεί να μειώσει το ενδιαφέρον για έργα οικονομικής ολοκλήρωσης, όπως οι εμπορικοί διάδρομοι που σχεδιάστηκαν από τη Δύση για να αντιμετωπίσουν τη φιλόδοξη, πολλών τρισεκατομμυρίων δολαρίων πρωτοβουλία Belt and Route Initiative (BRI) της Κίνας.
Η έκθεση εξετάζει επίσης τον αυξημένο γεωπολιτικό κίνδυνο που συνδέεται με το Ισραήλ μετά τις πολλαπλές επιθέσεις του Άξονα Αντίστασης, ιδίως της Χεζμπολάχ του Λιβάνου, η οποία πραγματοποίησε 1.194 επιθέσεις κατά του κράτους κατοχής μεταξύ 8 Οκτωβρίου 2023 και 5 Μαρτίου 2024 - ο υψηλότερος ρυθμός επιθέσεων στη σύντομη ιστορία του Ισραήλ.
Αυτό έρχεται να προστεθεί στις επιθέσεις των ιρακινών αντιστασιακών φατριών, των δυνάμεων που πρόσκεινται στην Ανσαράλα της Υεμένης και στα άμεσα αντίποινα που εξαπέλυσε το Ιράν στις 14 Απριλίου στο πλαίσιο της επιχείρησης "Αληθινή Υπόσχεση". Οι εξελίξεις αυτές έχουν διαταράξει σημαντικά τις ισραηλινές λιμενικές και ναυτιλιακές επιχειρήσεις, με πιο έντονο το νοτιότερο λιμάνι του.
Το Δεκέμβριο, ο διευθύνων σύμβουλος του λιμανιού του Εϊλάτ δήλωσε στο Reuters ότι η δραστηριότητα του λιμανιού μειώθηκε κατά 85 τοις εκατό από τότε που οι δυνάμεις της Υεμένης άρχισαν τις επιθέσεις τους εναντίον πλοίων που συνδέονται με το Ισραήλ στην Ερυθρά Θάλασσα.
Κατά την έναρξη του πολέμου στη Γάζα, το λιμάνι της Ασκέλον και το διυλιστήριο πετρελαίου του, το πλησιέστερο στη Λωρίδα της Γάζας, έκλεισαν. Το λιμάνι του Ασντόντ, που βρίσκεται περίπου 40 χιλιόμετρα βόρεια της Γάζας στη μεσογειακή ακτή, ενώ συνεχίζει να λειτουργεί, έχει υποστεί μερικές ζημιές. Σύμφωνα με τον Eli Bar-Yosef, εκτελούντα χρέη εκτελεστικού διευθυντή της τελευταίας εγκατάστασης, κατά τις δύο πρώτες εβδομάδες μετά τις 7 Οκτωβρίου, το Ισραήλ αναγκάστηκε να ανακατευθύνει περίπου 11.000 εμπορευματοκιβώτια που προορίζονταν για το Ashdod σε άλλα βόρεια λιμάνια. Ακόμη και το λιμάνι της Χάιφα έχει καταστεί ευάλωτο σε επιθέσεις από την ιρακινή αντίσταση, γεγονός που υπονομεύει την εμπιστοσύνη των εταιρειών που βασίζονται στο λιμάνι ως σημείο σύνδεσης μεταξύ Ασίας και Ευρώπης.
Στις 27 Απριλίου, ένα νέο κόμμα μπήκε στο μίγμα της αντίστασης. Οι Ταξιαρχίες Al-Ashtar του Μπαχρέιν ανακοίνωσαν ότι στοχοποίησαν μια τοποθεσία στο Εϊλάτ που ανήκει στην ισραηλινή εταιρεία Trucknet, η οποία συνδέεται επίσης με το τεράστιο έργο IMEC. Αυτό εγείρει περαιτέρω αμφιβολίες για τη βιωσιμότητα της διαδρομής που υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ.
Το αβέβαιο μέλλον του IMEC
Κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής της G20 τον περασμένο Σεπτέμβριο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν ανακοίνωσε την πρωτοβουλία IMEC, στην οποία θα συμμετείχαν η Ινδία, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, μαζί με το Ισραήλ, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Σύμφωνα με ανακοίνωση του Λευκού Οίκου, ο προβλεπόμενος εμπορικός διάδρομος θα περιλαμβάνει σιδηροδρομική γραμμή, αγωγούς καθαρού υδρογόνου και οικονομικές ζώνες που θα εκτείνονται από την Ινδία μέσω των ΗΑΕ, της Σαουδικής Αραβίας, της Ιορδανίας και του Ισραήλ έως το λιμάνι του Πειραιά στην Ελλάδα.
Από την ανακοίνωση του σχεδίου του διαδρόμου, οι δηλώσεις των ΗΠΑ επικεντρώθηκαν στο αντιληπτό όφελος του IMEC για την προώθηση της οικονομικής ολοκλήρωσης και της εταιρικής σχέσης εντός της Δυτικής Ασίας.
Ωστόσο, ο πόλεμος στη Γάζα και η πάντα δυσεύρετη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός έχουν εγείρει σοβαρές αμφιβολίες για τη σκοπιμότητα του IMEC. Η επιτυχία του έργου εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την περιφερειακή ειρήνη, ιδίως κατά μήκος της διαδρομής του διαδρόμου, όπου οι τρέχουσες εντάσεις θα μπορούσαν να μειώσουν την εμπιστοσύνη των επενδυτών. Η ικανότητα του Άξονα Αντίστασης να στοχεύει όλα τα ισραηλινά λιμάνια περιπλέκει περαιτέρω την εξάρτηση από το Τελ Αβίβ ως βασικό κόμβο του διαδρόμου, με πιο πρόσφατη την πρόθεση της Υεμένης να επεκτείνει τις αντι-ισραηλινές επιχειρήσεις στη Μεσόγειο Θάλασσα.
Επιπλέον, η επιτυχία του διαδρόμου απαιτεί επίσημες σχέσεις μεταξύ των μερών του, πάνω στις οποίες εργάζεται εδώ και χρόνια η αμερικανική κυβέρνηση. Η βάναυση στρατιωτική επίθεση του Ισραήλ στη Γάζα έχει καθυστερήσει τις συνομιλίες εξομάλυνσης με τη Σαουδική Αραβία, βασικό ενδιαφερόμενο μέρος του IMEC και άλλων έργων που υποστηρίζονται από τις ΗΠΑ στη Δυτική Ασία.
Ο ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου εξακολουθεί να αρνείται να εφαρμόσει τους όρους του Ριάντ για την εξομάλυνση, οι οποίοι περιλαμβάνουν τον τερματισμό της σφαγής στη Γάζα και την ίδρυση παλαιστινιακού κράτους εντός των συνόρων πριν από το 1967.
Ενώ η Σαουδική Αραβία επέμενε επί μακρόν ότι η έγκριση της λύσης των δύο κρατών από το Ισραήλ αποτελούσε βασική προϋπόθεση, έχει αμβλύνει την απαίτησή της - παρά την επιδείνωση της ισραηλινής συμπεριφοράς - ζητώντας απλώς από το Τελ Αβίβ να συμφωνήσει να «χαράξει μια πορεία προς την ίδρυση ενός παλαιστινιακού κράτους». Αυτό, βέβαια, είχε ήδη γίνει με τις συμφωνίες του Όσλο του 1993, μια συμφωνία την οποία το Ισραήλ άρχισε αμέσως να παραβιάζει τις επόμενες τρεις δεκαετίες.
Με τις ανανεωμένες παγκόσμιες εκκλήσεις για παλαιστινιακή κρατική υπόσταση, ορισμένοι σκεπτικιστές υποστηρίζουν πως η προϋπόθεση της Σαουδικής Αραβίας για την εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ, υπό την αίρεση αυτής της εξέλιξης, μπορεί να αποσκοπεί πρωτίστως στον κατευνασμό της αραβικής κοινής γνώμης παρά στην ουσιαστική προώθηση της παλαιστινιακής υπόθεσης.
Αλλαγή του παιχνιδιού ή τέλος του παιχνιδιού;
Σύμφωνα με τον Gideon Rachman στους Financial Times, υπάρχει μια αυξανόμενη συζήτηση στις ΗΠΑ σχετικά με το αν το Ισραήλ εξακολουθεί να χρησιμεύει ως στρατηγικό πλεονέκτημα ή έχει γίνει στρατηγικό βάρος - μια προοπτική που υποστηρίζεται από το άρθρο του John Hoffman «Israel is a strategic liability for the United States», που δημοσιεύθηκε πριν από δύο μήνες στο Foreign Policy.
Το IMEC, που ανακοινώθηκε από τον Μπάιντεν ως «επένδυση που αλλάζει τα δεδομένα», ευθυγραμμίζεται με τα στρατηγικά συμφέροντα της Ουάσινγκτον, ιδίως όσον αφορά την αντιμετώπιση της κινεζικής BRI με σημαντικές επενδύσεις στην Ασία, συμπεριλαμβανομένης της Ινδίας.
Όμως ο πόλεμος στη Γάζα, που υποστηρίχθηκε σε μεγάλο βαθμό από την Ουάσιγκτον, αποκάλυψε τις προκλήσεις που θέτουν η πολιτική αστάθεια και οι στρατιωτικές εμπλοκές του Ισραήλ για τα στρατηγικά συμφέροντα των ΗΠΑ σε όλη τη Δυτική Ασία και πέραν αυτής. Το πρώτο που θα μπει στο ξύλο κοπής των γεωπολιτικών σχεδίων που υποστηρίζονται από τις ΗΠΑ μπορεί κάλλιστα να είναι το IMEC. Είναι επίσης απίθανο να είναι το τελευταίο από τα περιφερειακά σχέδια της Ουάσινγκτον που θα διαλυθεί εξαιτίας του Τελ Αβίβ.