 |
| τουρκική προεδρία |
Η Άγκυρα λέει ότι θα επαναλάβει το εμπόριο εάν το Ισραήλ επιτρέψει μια «αδιάκοπη και επαρκή ροή» βοήθειας στο θύλακα. Όπως ήταν αναμενόμενο, ο επικεφαλής διπλωμάτης του Ισραήλ, Ισραέλ Κατζ, κατηγόρησε τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν πως συμπεριφέρεται σαν «δικτάτορας», ενώ «αγνοεί τα συμφέροντα του τουρκικού λαού και των επιχειρηματιών και αγνοεί τις διεθνείς εμπορικές συμφωνίες». Η Χαμάς, όπως ήταν αναμενόμενο, επαίνεσε την Τουρκία.
Giorgio Cafiero - responsiblestatecraft.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Οι εντάσεις μεταξύ της Τουρκίας και του Ισραήλ έχουν εκτοξευθεί σε διάφορα σημεία τις τελευταίες δεκαετίες, όπως στη Σύνοδο Κορυφής του Νταβός το 2009 και στην επιδρομή του στολίσκου στη Γάζα το 2010. Ωστόσο, μέχρι σήμερα, οι τουρκοϊσραηλινές οικονομικές σχέσεις πάντα άντεχαν αυτές τις καταιγίδες. Ως εκ τούτου, η διακοπή των εμπορικών συναλλαγών της Τουρκίας με το Ισραήλ αυτόν τον μήνα είναι μεγάλη υπόθεση.
«Από τα μέσα Οκτωβρίου του περασμένου έτους, όταν ο πρόεδρος Ερντογάν ενέτεινε την έντονη κριτική του στην επίθεση του Ισραήλ κατά αμάχων στη Γάζα, το εμπόριο ήταν το μόνο στοιχείο της σχέσης των δύο χωρών που παρέμεινε θετικό. Τώρα που η Τουρκία έχει διακόψει κάθε εμπόριο με το Ισραήλ, αυτό το θετικό στοιχείο έχει χαθεί", δήλωσε στην RS ο Matthew Bryza, πρώην αναπληρωτής βοηθός υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ για την Ευρώπη και την Ευρασία.
«Ο Ερντογάν φαίνεται να έρχεται σε ρήξη με την παράδοση υιοθετώντας μια ολιστική προσέγγιση των σχέσεων με το Ισραήλ. Σε προηγούμενες κρίσεις, οι εμπορικές σχέσεις παρέμεναν πάντα διακριτές από τους τεταμένους πολιτικούς δεσμούς. Τώρα, η κυβέρνηση φαίνεται να μην ανησυχεί για την κλιμάκωση σε όλα τα μέτωπα", δήλωσε ο Batu Coşkun, πολιτικός αναλυτής που ειδικεύεται στις τουρκικές υποθέσεις στο Ινστιτούτο Sadeq, σε συνέντευξή του στο RS.
Σύμφωνα με τον Murat Aslan, μέλος του διδακτικού προσωπικού του Πανεπιστημίου Hasan Kalyoncu και ερευνητή στο Ίδρυμα SETA, η Τουρκία έχει χαρτιά που μπορεί να παίξει αν επιδιώκει να αυξήσει την πίεση στο Ισραήλ πέρα από την αναστολή του εμπορίου. Αυτά περιλαμβάνουν την ενθάρρυνση άλλων χωρών να ενωθούν με την Τουρκία στην επιβολή εμπάργκο στο Ισραήλ και το κλείσιμο του τουρκικού εναέριου χώρου στις ισραηλινές πτήσεις. «Πρέπει να περιμένουμε και να δούμε [αν η Τουρκία λάβει] αυτά τα μέτρα, αλλά ξέρω ότι υπάρχουν [πολλές] επιλογές», δήλωσε ο Ασλάν].
Εσωτερικές πιέσεις και αυξανόμενη ένταση
Η εσωτερική πολιτική της Τουρκίας πρέπει να ληφθεί υπόψη. Σε οποιοδήποτε προηγούμενο στάδιο του πολέμου στη Γάζα, τμήματα της τουρκικής κοινωνίας άρχισαν να πιέζουν την κυβέρνηση Ερντογάν να λάβει συγκεκριμένα μέτρα κατά του Τελ Αβίβ πέρα από την έντονη ρητορική. Πριν από λίγες εβδομάδες, η Τουρκία περιόρισε το εμπόριο με το Ισραήλ σε 54 τομείς, όπως ο χάλυβας, τα λιπάσματα και τα καύσιμα αεροσκαφών.
Κατά την προετοιμασία των δημοτικών εκλογών του περασμένου μήνα, υπήρξαν εκκλήσεις για διακοπή όλων των εμπορικών συναλλαγών με το Ισραήλ, οι οποίες είχαν απήχηση σε πολλούς ψηφοφόρους του Ερντογάν. Ως αποτέλεσμα, αρκετοί από τους παραδοσιακούς υποστηρικτές του Ερντογάν είτε αρνήθηκαν να ψηφίσουν, είτε υποστήριξαν το Κόμμα Νέας Ευημερίας, ένα ισλαμιστικό κόμμα που έκανε εκστρατεία αντιδρώντας στην πολιτική της κυβέρνησης που επέτρεπε τη συνέχιση του εμπορίου με το Ισραήλ εν μέσω του πολέμου στη Γάζα.
Τώρα, αποφασίζοντας να σταματήσει το τουρκικό εμπόριο με το Ισραήλ, «ο Ερντογάν φαίνεται να αντιδρά για να διατηρήσει τη δημοτικότητά του», σύμφωνα με τον Coşkun. «Αυτό σημαίνει ότι ο πρόεδρος είναι πιθανό να συνεχίσει να κλιμακώνει τη ρητορική του, πράγμα που σημαίνει μεγαλύτερη ένταση στις σχέσεις με το Ισραήλ».
Ο οικονομικός αντίκτυπος
Το Ισραήλ διατηρεί εδώ και καιρό ισχυρές εμπορικές, επενδυτικές και εμπορικές σχέσεις με την Τουρκία. Το 2023, το διμερές εμπόριο ανήλθε σε περίπου 7 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ. Η Zorlu Holding, ένας τουρκικός όμιλος, είναι ένας σημαντικός επενδυτής στην οικονομία του Ισραήλ και οι τουρκικές κατασκευαστικές εταιρείες έχουν βγάλει πολλά χρήματα στο Ισραήλ κατά τη διάρκεια των ετών. Μπορεί να θεωρηθεί δεδομένο πως το κόστος κατασκευής θα αυξηθεί στο Ισραήλ και θα υπάρξουν πληθωριστικές επιπτώσεις λόγω της απόφασης της Άγκυρας να σταματήσει το εμπόριο.
Όμως, προς το παρόν, δεν είναι καθόλου σαφές πόση ζημιά θα προκαλέσει το τουρκικό εμπάργκο στην οικονομία του Ισραήλ και πόσο θα διαρκέσει η ζημιά αυτή. Οι χώρες μπορούν να προσαρμοστούν όταν διακόπτονται οι εμπορικές τους σχέσεις ή όταν επιβάλλονται κυρώσεις. Η Ρωσία προσαρμόζοντας τις εμπορικές της διαδρομές και τις αλυσίδες εφοδιασμού της, αφού η Δύση εξαπέλυσε οικονομικό πόλεμο εναντίον της Μόσχας ως απάντηση στην πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, αποτελεί ένα παράδειγμα. Ομοίως, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής του Ισραήλ είναι τώρα απασχολημένοι προσπαθώντας να εκτιμήσουν ποια ζημιά θα προκληθεί πιθανώς στην οικονομία τους και πώς να προσαρμοστούν για να αντισταθμίσουν τις επιπτώσεις του εμπάργκο της Τουρκίας.
Επιπλέον, η οικονομία της Τουρκίας θα υποστεί επίσης πλήγμα. Αυτός ήταν ένας σημαντικός λόγος για τον οποίο η Άγκυρα δεν εφάρμοσε το εμπάργκο νωρίτερα. Υπάρχει ευρεία υποστήριξη σε όλο το πολιτικό φάσμα της Τουρκίας προς τους Παλαιστίνιους, αλλά και μια συζήτηση σχετικά με το πόσο μεγάλο τίμημα πρέπει να πληρώσει το έθνος για να στηρίξει τη Γάζα.
«Σίγουρα θα βλάψει την ισραηλινή οικονομία με πρωτοφανή τρόπο, δεδομένης της εσωτερικής κατάστασης στο Ισραήλ και των μέτρων των Χούθι στην είσοδο της Ερυθράς Θάλασσας», δήλωσε ο Ali Bakir, επίκουρος καθηγητής στο Κέντρο Ibn Khaldon του Πανεπιστημίου του Κατάρ και μη μόνιμος ανώτερος συνεργάτης στην Πρωτοβουλία Ασφάλειας Μέσης Ανατολής Scowcroft του Ατλαντικού Συμβουλίου, σε συνέντευξή του στην RS.
«Έχοντας πει αυτό, θα βλάψει επίσης την τουρκική οικονομία, η οποία ήδη αγωνίζεται και προσαρμόζεται για να ανακάμψει», πρόσθεσε ο Μπακίρ, σημειώνοντας ότι οι περιφερειακές κυβερνήσεις που φοβούνται να αναλάβουν τέτοια οικονομικά ρίσκα θα πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους για να βοηθήσουν εκείνες, όπως η Τουρκία, που είναι πρόθυμες να το κάνουν.
Πετρέλαιο από το Αζερμπαϊτζάν
Ο αντίκτυπος των ενεργειών της Τουρκίας στο Αζερμπαϊτζάν και, πιο συγκεκριμένα, στις εξαγωγές πετρελαίου προς το Ισραήλ θα έχει σημασία. Το πετρέλαιο του Αζερμπαϊτζάν περνάει από τον αγωγό Μπακού-Τιφλίδα-Τζεϊχάν και στη συνέχεια μέσω δεξαμενόπλοιων στο Ισραήλ. Εάν η Άγκυρα σταματήσει να επιτρέπει στο Αζερμπαϊτζάν να εξάγει πετρέλαιο στο Ισραήλ μέσω του λιμανιού Ceyhan, η οικονομία του Ισραήλ θα μπορούσε να υποφέρει σημαντικά.
«Δεν είναι σαφές σε αυτό το σημείο αν η Τουρκία θα διακόψει ή όχι αυτές τις ροές [του αζέρικου] πετρελαίου... προς το Ισραήλ. Εάν αυτό συμβεί, αυτό θα μπορούσε να έχει σημαντικότερο αντίκτυπο στην οικονομία του Ισραήλ, καθώς η οικονομία προσαρμόζεται στο να πρέπει να βρει νέες προμήθειες", δήλωσε ο Bryza, ο οποίος διετέλεσε επίσης πρεσβευτής των ΗΠΑ στο Αζερμπαϊτζάν.
Σημείωσε πως το Ισραήλ έχει μακροχρόνιες ενεργειακές συμβάσεις με το Αζερμπαϊτζάν και θα έπρεπε να πληρώσει πολύ περισσότερα για το πετρέλαιο αν το αγόραζε στην αγορά spot.
«Αν η Τουρκία σταματήσει αυτή τη ροή... τότε το Ισραήλ πρέπει να βρει άλλη πηγή ενέργειας. Διαφορετικά, θα έχει πρόβλημα", πρόσθεσε ο Aslan.
Παρ' όλα αυτά, δεδομένης της φύσης της συμμαχίας Άγκυρας-Μπακού, η Τουρκία μπορεί να απέχει από την ανάληψη αυτής της δράσης. «Θα με εξέπληττε αν η Τουρκία διέκοπτε τις ροές του αζερμπαϊτζάνικου πετρελαίου μέσω και από το τουρκικό λιμάνι Ceyhan προς το Ισραήλ, διότι αυτό θα έβλαπτε και τα συμφέροντα του Αζερμπαϊτζάν», δήλωσε ο Bryza. «Η Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν έχουν τις πιο στενές διμερείς σχέσεις με το κλισέ που περιγράφει αυτή τη σχέση, ότι είναι “ένα έθνος και δύο κράτη”».
Θα ακολουθήσουν και άλλοι την Τουρκία στη διακοπή του εμπορίου με το Ισραήλ;
Η αναστολή του διμερούς εμπορίου από την Τουρκία θα βλάψει αναπόφευκτα την ισραηλινή οικονομία, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Αυτό θα είναι ένα πρόσθετο κόστος που θα πρέπει να πληρώσει η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου και το Ισραήλ ως χώρα για τα εγκλήματά του κατά των αμάχων της Γάζας.
Ωστόσο, εάν η Τουρκία είναι η μόνη που επιβάλλει εμπάργκο στο Ισραήλ, η οικονομική ζημία που θα προκληθεί στο Ισραήλ θα μπορούσε να είναι περιορισμένη. Αυτό που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι η πιθανότητα να ακολουθήσουν και άλλες χώρες το παράδειγμα της Άγκυρας, γεγονός που θα μπορούσε να καταστήσει τις οικονομικές προκλήσεις του Ισραήλ πιο σοβαρές.
Η απόφαση της Τουρκίας θα είναι σίγουρα ευπρόσδεκτη από τους Άραβες πολίτες σε όλη τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική. Πιθανότατα θα επισημάνουν το εμπάργκο της Άγκυρας στο Ισραήλ ως παράδειγμα για το πώς οι μουσουλμανικές χώρες θα πρέπει να αντιμετωπίζουν το Ισραήλ και θα καλέσουν τις κυβερνήσεις τους να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους. Το αν οι κυβερνήσεις αυτές θα το πράξουν, ωστόσο, είναι ένα άλλο ερώτημα.