 |
| Ηamad al-Κaabi/UAE Presidential Court/ΑFΡ |
Το Ιράν εκτόξευσε εκατοντάδες μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους κατά του Ισραήλ το Σαββατοκύριακο σε αντίποινα για την αεροπορική επιδρομή κατά της διπλωματικής εγκατάστασης της Τεχεράνης στη Δαμασκό νωρίτερα αυτό το μήνα. Οι εξελίξεις αυτές σηματοδοτούν μια νέα εποχή στη Μέση Ανατολή: ο "σκιώδης πόλεμος" Ιράν-Ισραήλ έχει τελειώσει και υπάρχει πλέον μια άμεση αντιπαράθεση κράτους προς κράτος μεταξύ αυτών των δύο περιφερειακών δυνάμεων.
Giorgio Cafiero - middleeasteye.net / Παρουσίαση Freepen.gr
Με τη Μέση Ανατολή σε αχαρτογράφητα νερά, το διακύβευμα είναι υψηλό για τα έξι μέλη του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (GCC), τα οποία επιδιώκουν να αποφύγουν να βρεθούν στο στόχαστρο της εντεινόμενης δυναμικής των συγκρούσεων στην περιοχή, η οποία θα μπορούσε να απειλήσει σοβαρά τη δική τους εθνική ασφάλεια και οικονομική υγεία.
Με εξαίρεση το Μπαχρέιν, όλα τα μέλη του ΣΣΚ καταδίκασαν το χτύπημα του Ισραήλ στη διπλωματική εγκατάσταση του Ιράν στη Συρία την 1η Απριλίου, αλλά μόνο το Κουβέιτ κατονόμασε ονομαστικά το Ισραήλ. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία πιθανότατα προσπάθησαν να επιτύχουν μια ισορροπία που θα τους απέτρεπε να εμφανιστούν σε ευθυγράμμιση με τον "άξονα αντίστασης" υπό την ηγεσία του Ιράν.
Στη συνέχεια, μετά τα τολμηρά αντίποινα της Τεχεράνης 12 ημέρες αργότερα, τα κράτη του GCC εξέφρασαν την ανησυχία τους και ζήτησαν αποκλιμάκωση, χωρίς ωστόσο να καταδικάσουν ευθέως το Ιράν. Η Σαουδική Αραβία διέψευσε επίσης γρήγορα τις αναφορές ότι συμμετείχε στην αναχαίτιση ιρανικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών και πυραύλων που εκτοξεύτηκαν στο Ισραήλ.
Καθώς οι εχθροπραξίες κλιμακώνονται, τα συμφέροντα των ΗΑΕ και της Σαουδικής Αραβίας δεν ευθυγραμμίζονται με το Ιράν εναντίον του Ισραήλ, ή το αντίστροφο. Έχοντας αποκαταστήσει τις πλήρεις διπλωματικές σχέσεις με το Ιράν μόλις δύο χρόνια μετά την εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ το 2020, το Αμπού Ντάμπι θέλει να διατηρήσει μια σχετικά "ουδέτερη" θέση στην τάξη της Μέσης Ανατολής, με μια όλο και πιο πολύπλευρη και αδέσμευτη, αν όχι πολυσυμμαχική, προσέγγιση στη γεωπολιτική.
Η Σαουδική Αραβία προσεγγίζει τις εξελίξεις στη διεθνή σκηνή με παρόμοιο τρόπο, όπως υπογραμμίζεται από τη χαμηλών τόνων αντίδρασή της στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022.
Τόσο τα ΗΑΕ όσο και η Σαουδική Αραβία επιδιώκουν να λειτουργήσουν ως εμπορικοί και εμπορικοί κόμβοι που συνδέουν πολλαπλές περιοχές του κόσμου, στο πλαίσιο των οραμάτων τους για ένα μέλλον μετά το πετρέλαιο. Εστιάζοντας στην επίτευξη οικονομικής διαφοροποίησης και μακροπρόθεσμης ευημερίας στο εσωτερικό τους, τα κράτη του GCC επιθυμούν σταθερότητα εντός των συνόρων τους και σε ολόκληρη τη γειτονιά.
Περιφερειακή ασφάλεια
Σύμφωνα με την Mira al-Hussein, κοινωνιολόγο από τα Εμιράτα και ερευνήτρια στο Κέντρο Alwaleed του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, τα ΗΑΕ και η Σαουδική Αραβία "εστιάζουν με λέιζερ στην ανάπτυξη των οικονομιών τους και στην προσέλκυση ξένων επενδύσεων".
"Ενώ κάποιος βαθμός αστάθειας στην περιοχή και πέραν αυτής έχει αποδειχθεί επωφελής στο βαθμό που έφερε στην περιοχή άτομα υψηλού πλούτου και μεγάλο αριθμό εξειδικευμένων εργαζομένων, ένας υψηλός βαθμός αστάθειας μπορεί να αναιρέσει όλα αυτά τα κέρδη", δήλωσε ο Hussein στο Middle East Eye.
"Δεν είναι μυστικό ότι τα κράτη του Κόλπου ανησυχούν πολύ για την τολμηρή προσπάθεια του Ιράν να επαναπροσδιορίσει τους κανόνες εμπλοκής με το Ισραήλ και τις ΗΠΑ, αλλά το πιο ανησυχητικό γι' αυτά είναι η πιθανότητα αυτές οι αντιπαραθέσεις να μεταφερθούν στις ακτές του Κόλπου", είπε.
Ο σεΐχης Nawaf Bin Mubarak Al-Thani, ειδικός σε θέματα ασφάλειας, ο οποίος στο παρελθόν διετέλεσε ακόλουθος άμυνας του Κατάρ στις ΗΠΑ, τον Καναδά και το Μεξικό, δήλωσε στο MEE πως "υπό το πρίσμα των πολέμων δεκαετιών στη Μέση Ανατολή, νομίζω ότι η κύρια ανησυχία για τις περισσότερες χώρες του GCC είναι να μην μπουν σε έναν άλλο "αιώνιο πόλεμο", στον οποίο οι χώρες του GCC καταλήγουν να πληρώνουν το μεγαλύτερο μέρος του, ενώ έχουν ελάχιστα οφέλη, αν έχουν καθόλου".
Σε αυτό που φαίνεται να είναι μια ενορχηστρωμένη εκστρατεία, πολλοί σχολιαστές στον Κόλπο και την Ιορδανία υποστηρίζουν πως η επίθεση του Ιράν στις 13 Απριλίου ήταν σε μεγάλο βαθμό θεατρική, η οποία χρησίμευσε για να ενισχύσει τις αφηγήσεις τόσο του Ιράν όσο και του Ισραήλ. Από αυτή την σκοπιά, οι ενέργειες του Ιράν δεν ήταν χρήσιμες από την άποψη ότι η Γάζα θα πλησίαζε περισσότερο σε μια κατάπαυση του πυρός ή οι Παλαιστίνιοι θα πλησίαζαν περισσότερο στην κρατική υπόσταση - και ήταν επίσης εξαιρετικά επικίνδυνες από την άποψη της περιφερειακής ασφάλειας.
Το πώς οι πρόσφατες εχθροπραξίες θα επηρεάσουν τη νεοαποκτηθείσα εκτόνωση μεταξύ Ριάντ και Τεχεράνης είναι επίσης ένα σημαντικό ερώτημα.
Όλοι οι λόγοι που είχε η Σαουδική Αραβία για την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων με το Ιράν πέρυσι παραμένουν στη θέση τους. Το ίδιο ισχύει και για την ιρανική πλευρά. Η ισορροπημένη και μετρημένη αντίδραση του Ριάντ στην κλιμάκωση των εχθροπραξιών μεταξύ του Ιράν και του Ισραήλ και η αποφασιστικότητά του να πάρει αποστάσεις από τους βομβαρδισμούς των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου κατά στόχων των Χούτι στην Υεμένη, μιλούν για τη δέσμευσή του να αποτρέψει τον εκτροχιασμό της εκτόνωσης με την Τεχεράνη.
"Αχαρτογράφητα ύδατα"
Παρ' όλα αυτά, η Σαουδική Αραβία παραμένει πολύ καχύποπτη απέναντι στο Ιράν και στο μακρύ κατάλογο των αραβικών μη κρατικών φορέων που έχουν συμμαχήσει με την Τεχεράνη και έχουν ιστορικό εχθρότητας απέναντι στο βασίλειο.
Μια σημαντική ανησυχία για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής στο Ριάντ σχετίζεται με το άγνωστο πώς θα μπορούσαν να ενεργήσουν οι διάφορες ομάδες του "άξονα αντίστασης" που υποστηρίζονται από το Ιράν, εάν οι περιφερειακές εντάσεις ξεφύγουν από τον έλεγχο, και πώς η συμπεριφορά τους θα μπορούσε να επηρεάσει την ασφάλεια και τα γεωπολιτικά συμφέροντα των μελών του GCC. Τέτοιοι παράγοντες θα έθεταν σε σοβαρή δοκιμασία τη σαουδαραβική-ιρανική εκτόνωση καθώς οι περιφερειακές εντάσεις θα αυξάνονταν.
Το πώς θα αντιδράσει το Ισραήλ στο μέλλον θα είναι το κλειδί.
"Εάν [οι Ισραηλινοί] επιδείξουν αυτοσυγκράτηση -είτε μέσω μιας περιορισμένης στρατιωτικής επιχείρησης είτε μέσω μιας επιχείρησης με ελάχιστες απώλειες- σε αυτή την περίπτωση, η [σαουδαραβική-ιρανική] σχέση θα είναι, για όλες τις προθέσεις και τους σκοπούς, αμετάβλητη", δήλωσε ο Al-Thani. "Ωστόσο, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι βρισκόμαστε σε αχαρτογράφητα νερά και τα πράγματα θα μπορούσαν να ξεφύγουν από τον έλεγχο αρκετά γρήγορα".
Είναι κρίσιμο να κατανοήσουμε ότι τα κίνητρα του Ιράν για την εκτόξευση μη επανδρωμένων αεροσκαφών και πυραύλων στο Ισραήλ δεν αφορούσαν αποκλειστικά την εγκαθίδρυση αποτροπής. Η Τεχεράνη επεδίωξε να στείλει ένα σημαντικό μήνυμα στους γείτονές της σχετικά με το βεληνεκές και την ακρίβεια των ιρανικών όπλων και να υπογραμμίσει στα κράτη του ΣΣΚ ότι η δέσμευση της Ουάσινγκτον για την ασφάλεια του Ισραήλ υπερβαίνει κατά πολύ οτιδήποτε θα παρείχαν οι ΗΠΑ στους συμμάχους και τους εταίρους τους στην Αραβική Χερσόνησο.
"Νομίζω πως τα κράτη του Κόλπου καταλαβαίνουν ότι η σχέση με το Ισραήλ δεν είναι αμοιβαία, ούτε οι ΗΠΑ είναι πρόθυμες να προσφέρουν αξιόλογα ανταλλάγματα σε αυτό που οι ΗΠΑ ουσιαστικά αντιλαμβάνονται ως συμφωνία φύλαξης μεταξύ [διαφόρων κρατών του GCC] και του Ισραήλ", δήλωσε ο Hussein, αναφερόμενος στις συμφωνίες του Αβραάμ του 2020 μεταξύ του Ισραήλ και τεσσάρων αραβικών κρατών.
Με γνώμονα το πώς τα μέλη του GCC που εξομάλυναν τις σχέσεις τους με το Ισραήλ δεν έχουν τη δυνατότητα να πείσουν το Τελ Αβίβ να αποκλιμακώσει, είπε, τα αραβικά κράτη του Κόλπου "αφήνονται να διαχειριστούν τις ατομικές τους σχέσεις με το Ιράν, ενώ πρέπει επίσης να... διαχειριστούν τις εγχώριες προσδοκίες και την αυξανόμενη δυσαρέσκεια".
Αυτές οι δυναμικές αφήνουν τους αξιωματούχους στα κράτη του GCC βαθιά ανήσυχους για το τι μπορεί να ακολουθήσει. Με τα κράτη του Κόλπου, το Ιράν και την κυβέρνηση Μπάιντεν να επιθυμούν να μην υπάρξει περαιτέρω κλιμάκωση, το αποτέλεσμα εξαρτάται από το τι θα κάνει στη συνέχεια ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου.
"Το ερώτημα παραμένει: Τι θέλει ο Νετανιάχου;" δήλωσε ο Αλ Θάνι. "Και στο βαθμό που εξυπηρετεί την πολιτική του καριέρα, μπορεί να καταλήξει να επιλέξει απερίσκεπτα και, ως εκ τούτου, να προωθήσει τη σύγκρουση σε ένα περαιτέρω στάδιο. Υπό αυτή την έννοια, η αντίδρασή του μπορεί να ρίξει μια μαϊμού στον όλο μηχανισμό και θα είναι η διαφορά μεταξύ μιας περιορισμένης, περιορισμένης σύγκρουσης και ενός περιφερειακού πολέμου".