Μετά από επτά μήνες βίαιης στρατιωτικής επίθεσης στη Γάζα, είναι απολύτως σαφές ότι το Ισραήλ δεν κατάφερε να εξαλείψει τη Χαμάς. Αντί να πετύχει μια αποφασιστική στρατιωτική νίκη, το κράτος κατοχής βρίσκεται να παρασύρεται κλωτσώντας και ουρλιάζοντας σε διαπραγματεύσεις για μια λύση δύο κρατών.
A Cradle Contributor / Παρουσίαση Freepen.gr
Παρά το ανέφικτο της δημιουργίας ενός πραγματικά ανεξάρτητου, κυρίαρχου παλαιστινιακού κράτους στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη, την Ανατολική Ιερουσαλήμ και τη Λωρίδα της Γάζας, το σενάριο αυτό γίνεται όλο και πιο πιθανό, παρά τη μακροχρόνια αντίθεση της ισραηλινής κυβέρνησης. Πρόκειται για μια εξαιρετική εξέλιξη, ιδίως καθώς η στρατηγική του Τελ Αβίβ, όπως διατυπώθηκε από τον σύμβουλο εξωτερικής πολιτικής Οφίρ Φολκ, ήταν κυρίως η "καταστροφή της Χαμάς" και των στρατιωτικών και κυβερνητικών δυνατοτήτων της εξ ολοκλήρου.
Σήμερα, η επιλογή των δύο κρατών αναβιώνει μανιωδώς στην Ουάσινγκτον, από όλα τα μέρη, και από σταθερούς συμμάχους του Τελ Αβίβ.
Ο Martin Indyk, πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στο Ισραήλ και ένθερμος υποστηρικτής του κράτους κατοχής, υποστηρίζει στο περιοδικό Foreign Affairs πως η λύση των δύο κρατών, κάθε άλλο παρά "νεκρή" είναι, φαίνεται τώρα να είναι το μόνο λογικό παιχνίδι στην πόλη:
Ο λόγος αυτής της αναβίωσης δεν είναι περίπλοκος. Εξάλλου, υπάρχουν μόνο λίγες πιθανές εναλλακτικές λύσεις για τη λύση των δύο κρατών. Υπάρχει η λύση της Χαμάς, η οποία είναι η καταστροφή του Ισραήλ. Υπάρχει η λύση της ισραηλινής ακροδεξιάς, η οποία είναι η προσάρτηση της Δυτικής Όχθης από το Ισραήλ, η διάλυση της Παλαιστινιακής Αρχής (ΠΑ) και η απέλαση των Παλαιστινίων σε άλλες χώρες. Υπάρχει η προσέγγιση της "διαχείρισης της σύγκρουσης" που ακολουθείται την τελευταία δεκαετία περίπου από τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Βενιαμίν Νετανιάχου, η οποία αποσκοπεί στη διατήρηση του status quo επ' αόριστον - και ο κόσμος είδε πώς λειτούργησε αυτό. Και υπάρχει η ιδέα ενός δι-εθνικού κράτους στο οποίο οι Εβραίοι θα γίνουν μειονότητα, τερματίζοντας έτσι το καθεστώς του Ισραήλ ως εβραϊκό κράτος. Καμία από αυτές τις εναλλακτικές λύσεις δεν θα έλυνε τη σύγκρουση - τουλάχιστον όχι χωρίς να προκαλέσει ακόμη μεγαλύτερες καταστροφές. Και έτσι, αν η σύγκρουση πρόκειται να επιλυθεί ειρηνικά, η λύση των δύο κρατών είναι η μόνη ιδέα που έχει απομείνει όρθια.
Αφοπλισμός για κρατική υπόσταση;
Σε ευρέως δημοσιοποιημένα σχόλια την περασμένη εβδομάδα, ο Khalil al-Hayya, αναπληρωτής επικεφαλής της Χαμάς στη Γάζα, φάνηκε να υποστηρίζει ρητά τα σύνορα του 1967 για ένα μελλοντικό παλαιστινιακό κράτος.
Σε πρόσφατη συνέντευξή του στο AP, ο Hayya μίλησε για "ένα πλήρως κυρίαρχο παλαιστινιακό κράτος στη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας και την επιστροφή των Παλαιστινίων προσφύγων σύμφωνα με τις διεθνείς αποφάσεις" κατά μήκος των συνόρων του Ισραήλ πριν από το 1967.
Το πιο σημαντικό, όμως, είναι πως άφησε να εννοηθεί ότι η στρατιωτική πτέρυγα του κινήματος αντίστασης, οι Ταξιαρχίες Αλ Κασάμ, θα μπορούσε ενδεχομένως να διαλυθεί ή/και να εντάξει τα στελέχη της σε έναν παλαιστινιακό εθνικό στρατό:
Όλες οι εμπειρίες των ανθρώπων που πολέμησαν εναντίον των κατακτητών, όταν έγιναν ανεξάρτητοι και απέκτησαν τα δικαιώματά τους και το κράτος τους, τι έκαναν αυτές οι δυνάμεις; Μετατράπηκαν σε πολιτικά κόμματα και οι μαχητικές δυνάμεις υπεράσπισής τους μετατράπηκαν σε εθνικό στρατό.
Αντί να αγκαλιάσει αυτές τις δυνατότητες, ο Falk απέρριψε τον Hayya ως "υψηλόβαθμο τρομοκράτη" και προσπάθησε να ανακατευθύνει τη συζήτηση πίσω στις αδιάλλακτες ισραηλινές απαιτήσεις:
"Η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Νετανιάχου έθεσε ως αποστολή να καταστρέψει τις στρατιωτικές και κυβερνητικές δυνατότητες της Χαμάς στη Γάζα, να απελευθερώσει τους ομήρους και να διασφαλίσει πως η Γάζα δε θα αποτελεί απειλή για το Ισραήλ και τον υπόλοιπο πολιτισμένο κόσμο στο μέλλον", είπε και πρόσθεσε: "Αυτοί οι στόχοι θα επιτευχθούν".
Διπλωματία στη Ντόχα και την Κωνσταντινούπολη
Αν και ο Hayya τόνισε ότι οι απόψεις του ευθυγραμμίζονται με τις ιστορικές θέσεις της Χαμάς, όπως διατυπώθηκαν από τον πνευματικό ηγέτη του κινήματος αντίστασης, τον Sheikh Ahmed Yassin, το 1998 και επαναλήφθηκαν στο χάρτη των γενικών αρχών και πολιτικών του 2017, οι δημόσιες δηλώσεις του αναδεικνύουν τις τεράστιες πολιτικές πιέσεις που δέχεται η Χαμάς, ιδίως από τους πολιτικούς συμμάχους της, το Κατάρ και την Τουρκία.
Οι πιέσεις αυτές αποσκοπούν στην προώθηση διεθνών και περιφερειακών συνομιλιών υψηλού επιπέδου που θα μπορούσαν ενδεχομένως να τερματίσουν τη σύγκρουση και να εγκαθιδρύσουν "μόνιμη σταθερότητα". Όπως συμβαίνει με κάθε διαπραγμάτευση, υπάρχουν βασικά ερωτήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν: Ποιος θα έχει την εξουσία να επιβάλει αυτούς τους όρους; Ποιοι περιορισμοί θα επιβληθούν; Αυτά είναι κρίσιμα ζητήματα για τους Παλαιστίνιους που πολιορκούνται στη Γάζα και για την ευρύτερη υπόθεσή τους - καθώς και για την Αλ Κάσαμ και ολόκληρη την αντίσταση.
Στο παρασκήνιο, τόσο το Κατάρ όσο και η Τουρκία έχουν συμβάλει καθοριστικά στη διαμόρφωση της νέας διπλωματικής προσέγγισης της Χαμάς. Οι εξωτερικοί ηγέτες του κινήματος, συμπεριλαμβανομένων των Khaled Meshal και Ismail Haniyeh, συμμετείχαν σε συζητήσεις που διευκόλυναν και οι δύο χώρες στη Ντόχα και την Κωνσταντινούπολη.
Νωρίτερα αυτό το μήνα, σε κοινή συνέντευξη Τύπου με τον ομόλογό του του Κατάρ, σεΐχη Μοχάμεντ μπιν Αμπντουλραχμάν Αλ Θάνι, ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Χακάν Φιντάν ήταν ρητά υποστηρικτικός, τονίζοντας επίσης τη θετική στάση της Δύσης προς την εντατικοποίηση των ειρηνευτικών προσπαθειών που βασίζονται στη λύση των δύο κρατών.
"Στις πολιτικές μας συνομιλίες με τη Χαμάς εδώ και χρόνια, έχουν αποδεχθεί ένα παλαιστινιακό κράτος που θα ιδρυθεί εντός των συνόρων του 1967", δήλωσε ο Fidan στους δημοσιογράφους.
"Μου έχουν πει ότι μετά την ίδρυση του παλαιστινιακού κράτους, η Χαμάς δεν θα χρειάζεται πλέον ένοπλη πτέρυγα και θα συνεχίσει ως πολιτικό κόμμα", πρόσθεσε.
Η μπάλα είναι στο γήπεδο του Ισραήλ
Αν και οι δυτικοί σύμμαχοι του Ισραήλ επιδιώκουν εδώ και καιρό να αποκλείσουν τη Χαμάς από κάθε παλαιστινιακή διαδικασία, έχει καταστεί απολύτως σαφές ότι η στρατιωτική ηγεσία της Γάζας, ιδίως οι Ταξιαρχίες Αλ Κάσαμ, πρόκειται να διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο σε κάθε διαπραγματευτική διαδικασία.
Πρόκειται για μια εξαιρετική νίκη κάποιου είδους για τη Χαμάς, η οποία κατάφερε με επιτυχία να εισέλθει στις μελλοντικές διαβουλεύσεις, όχι μόνο για τη Γάζα αλλά και για την Παλαιστίνη στο σύνολό της. Η τακτική απόφαση του κινήματος να υποστηρίξει τα σύνορα του 1967 δεν έχει μόνο στόχο να τοποθετήσει τη Χαμάς ως αξιόπιστο διαπραγματευτή, αλλά και να στριμώξει στρατηγικά την ακροδεξιά κυβέρνηση συνασπισμού του Μπενιαμίν Νετανιάχου.
Δείχνοντας προθυμία αποστρατιωτικοποίησης με αντάλλαγμα την κρατική υπόσταση, η Χαμάς στοχεύει να ρίξει το βάρος στο Τελ Αβίβ, παίζοντας με την εγγενή ευπάθεια της κυβέρνησης συνασπισμού και ενδεχομένως επισπεύδοντας την κατάρρευσή της. Η κίνηση αυτή όχι μόνο βελτιώνει τη μόχλευση της Χαμάς σε τυχόν επερχόμενες διαπραγματεύσεις, αλλά, κατά ειρωνικό τρόπο, ευθυγραμμίζεται επίσης με τα συμφέροντα των ΗΠΑ να δουν αλλαγή καθεστώτος στο Ισραήλ.
Είναι σαφές ότι η Χαμάς - είτε από πεποίθηση, είτε υπό πίεση, είτε ως πονηρή τακτική - έχει γίνει απαραίτητος εταίρος σε ευρύτερες και μακροπρόθεσμες πολιτικές διαπραγματεύσεις σχετικά με το μέλλον της Παλαιστίνης και της περιοχής.
Με την πάροδο των ετών, το ίδιο το κίνημα αναγκάστηκε να συμμετάσχει σε διάφορους γύρους έμμεσων διαπραγματεύσεων με το Ισραήλ, κυρίως στο τέλος της πρώτης δεκαετίας της χιλιετίας, όταν η Χαμάς είχε ακόμη την έδρα της στη Δαμασκό. Αυτό ήταν μέρος μιας ευρύτερης περιφερειακής προσπάθειας που υποκινήθηκε από την Άγκυρα για την αναζωογόνηση της ειρηνευτικής διαδικασίας.
Πριν από είκοσι έξι χρόνια, ο Χάλεντ Μεσάαλ συναντήθηκε με τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ Τζίμι Κάρτερ στη Δαμασκό κατά τη διάρκεια της εννιαήμερης περιοδείας του τελευταίου στη Δυτική Ασία με στόχο να αρθεί το αδιέξοδο μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς στις αρχές της διακυβέρνησης της Γάζας.
Το παλαιστινιακό κίνημα αντίστασης είχε σημαντικά περιθώρια πολιτικών ελιγμών λόγω του γεωπολιτικού κλίματος της εποχής. Ο Κάρτερ ανέφερε ότι η Χαμάς εξέφρασε την προθυμία της να αποδεχθεί ένα παλαιστινιακό κράτος εντός των συνόρων του 1967, εφόσον συμφωνήσουν οι Παλαιστίνιοι, και αναγνώρισε το δικαίωμα του Ισραήλ να υπάρχει ειρηνικά ως γειτονικό κράτος.
Αναγκάζοντας το Ισραήλ να κάνει τη θέληση της Χαμάς
Αλλά σήμερα, η ανανεωμένη δύναμη της Χαμάς προέρχεται από δύο κύριους παράγοντες: την αδυσώπητη, ενιαία στρατιωτική απώθηση από τον Άξονα Αντίστασης της περιοχής για την υποστήριξη των Παλαιστινίων συμμάχων τους και την πρωτοφανή παγκόσμια καταδίκη της γενοκτονίας του Ισραήλ στη Γάζα - και τα δύο επηρεάζουν έντονα και μπερδεύουν τους αρχικούς, υπερβολικά σίγουρους πολεμικούς στόχους του Τελ Αβίβ.
Αντί να νικήσει τη Χαμάς, το Ισραήλ βρίσκεται τώρα σε δύσκολη θέση, εμπλεκόμενο σε διαπραγματεύσεις που επικεντρώνονται γύρω από το αποτέλεσμα που δεν περίμενε καθόλου - αυτό της λύσης των δύο κρατών.
Το ανησυχητικό δίλημμα του Τελ Αβίβ αναδεικνύει επίσης την πολιτική οξυδέρκεια της Χαμάς και της παλαιστινιακής αντίστασης, οι οποίοι αναγνώρισαν τη χρησιμότητα της σκληρής ισχύος για την επίτευξη πολιτικών στόχων και όχι ως αυτοσκοπό - σε πλήρη αντίθεση με την προσέγγιση του Ισραήλ καθ' όλη τη διάρκεια αυτής της σύγκρουσης.
Το γεγονός ότι, επτά μήνες μετά την Επιχείρηση Al-Aqsa Flood, η Χαμάς διατηρεί την γκάμα των δυνατοτήτων της σημαίνει όχι μόνο την παταγώδη αποτυχία των στρατιωτικών και πολιτικών στόχων του Ισραήλ, αλλά και μια απροσδόκητη ταπείνωση του Τελ Αβίβ. Το Ισραήλ, σήμερα, εξαναγκάζεται σε διαπραγματεύσεις για την παλαιστινιακή κρατική υπόσταση, τις οποίες απέφευγε επιμελώς επί 30 ολόκληρα χρόνια.
Αυτή η αλλαγή αναμφίβολα ενεργοποιείται από το πρωτοφανές φοιτητικό κίνημα διαμαρτυρίας των ΗΠΑ και άλλες αντιαποικιακές φωνές σε όλο τον κόσμο, προσθέτοντας μια παγκόσμια διάσταση στον τοπικό αγώνα. Οι εξελίξεις αυτές αποτελούν έναν ακόμη άσσο στο χέρι της Χαμάς και ένα ακόμη καρφί στο φέρετρο για τον ισραηλινό μοχλό πίεσης.