 |
| R.Satish ΒΑΒU / ΑFΡ |
Του Aaryaman Nijhawan, ερευνητή διεθνών σχέσεων και πολιτικού σχολιαστή. Ο Aaryaman είναι μεταπτυχιακός φοιτητής του Πανεπιστημίου του Δελχί της Ινδίας και του Κρατικού Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων της Μόσχας (MGIMO University) της Ρωσικής Ομοσπονδίας - RUSSIA TODAY / Παρουσίαση Freepen.gr
Ακριβώς όπως η 11η Σεπτεμβρίου νομιμοποίησε μια εποχή αμερικανικής παγκόσμιας επεκτατικής πολιτικής από το 2001, η κρίση στην Ουκρανία το 2022 θα μπορούσε κάλλιστα να σηματοδοτήσει το τέλος της μονοπολικότητας μια για πάντα. Η άνοδος των εναλλακτικών κέντρων εξουσίας έχει αμφισβητήσει τις κυρίαρχες αφηγήσεις που πρεσβεύει η αμερικανική ελίτ και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί της με μη δυτικές, μετα-αποικιακές αντι-αφηγήσεις.
Για την Ινδία, η οποία ακολουθεί μια διαχρονικά δοκιμασμένη πολιτική στρατηγικής αυτονομίας και εξισορρόπησης, η προαναγγελία της πολυπολικότητας - ενός πιο ισορροπημένου και πολύπλοκου παγκόσμιου συστήματος όπου πολλά κράτη ή περιοχές έχουν σχετικά ίσα επίπεδα επιρροής - λειτουργεί υπέρ της.
Διπλωματικά ζογκλερικά
Στο μονοπολικό μοντέλο, η Ινδία θα διέτρεχε τον κίνδυνο να εκτεθεί σε παγίδευση από την ηγεμονική δύναμη σε αντίθεση με τα δικά της κρατικά συμφέροντα. Στο πλαίσιο ενός διπολικού κόσμου, η ινδική στρατηγική θα στηριζόταν στο μικρό περιθώριο που υπάρχει μεταξύ των αντιμαχόμενων μεγάλων δυνάμεων. Αντίθετα, η πολυπολικότητα λειτουργεί χέρι-χέρι με τον ινδικό τρόπο εξισορρόπησης των σχέσεών της με ένα σύνολο ενδιαφερομένων μερών για ένα ζήτημα, ενώ αλληλεπιδρά με άλλες δυνάμεις για ένα διαφορετικό πρόβλημα. Αυτή η λεπτή διπλωματική ταχυδακτυλουργία είναι το σήμα κατατεθέν της ινδικής διπλωματίας.
Είναι σημαντικό πως η ουκρανική κρίση οδήγησε σε μια άλλη, βαθιά ριζωμένη κρίση στο δυτικό σύστημα - την αυξανόμενη έλλειψη σημασίας της φιλελεύθερης διεθνούς τάξης. Παρά το γεγονός ότι οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους δηλώνουν ότι η κρίση "επηρεάζει ολόκληρο τον κόσμο", η αλήθεια παραμένει ότι είναι οι μονομερείς κυρώσεις που έχουν επιβληθεί από τις δυτικές κυβερνήσεις που έχουν καθηλώσει την παγκόσμια οικονομία.
Ο διεθνής κόσμος καθοδηγείται από δύο αλληλένδετους παράγοντες: τον στρατό και τη χρηματοδότηση, γεγονός που εξηγεί γιατί οι ΗΠΑ είναι το μοναδικό ηγεμονικό κράτος στον κόσμο εδώ και δεκαετίες. Σε στρατιωτικό επίπεδο, οι αμυντικές δαπάνες των ΗΠΑ και μόνο ισοδυναμούν με τις στρατιωτικές δαπάνες των επόμενων έντεκα μεγαλύτερων ανταγωνιστών μαζί, σύμφωνα με το SIPRI. Οικονομικά, η αμερικανική υπεροχή διατηρείται μέσω της κυριαρχίας του δολαρίου ΗΠΑ στο διεθνές νομισματικό σύστημα. Η άσκηση της επιρροής των ΗΠΑ για τον αποκλεισμό της Ρωσίας από το διεθνές σύστημα ανταλλαγής μηνυμάτων SWIFT για τις τράπεζες ή η επιβολή μονομερών κυρώσεων σε κράτη που δεν ανταποκρίνονται στα πρότυπα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής είναι ένα ακόμη παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί αυτή η κυριαρχία. Αν και αποτελεί άμεση παραβίαση του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ, του διεθνούς δικαίου, του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου και των Συμβάσεων της Γενεύης, η χρήση κυρώσεων στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ έχει γίνει συνήθης.
Ωστόσο, στον απόηχο της κρίσης στην Ουκρανία, αντί να απομονώσει τη Ρωσία, η Δύση, κατά ειρωνικό τρόπο, αντιθέτως αποξενώθηκε από τις καρδιές και τα μυαλά του Παγκόσμιου Νότου. Η υφαρπαγή πολυμερών φόρουμ για να εκτρέψει τα φώτα της δημοσιότητας πίσω στην Ουκρανία έχει οδηγήσει σε δυσαρέσκεια μεταξύ των εθνών του "τρίτου κόσμου". Τέτοιες τακτικές λειτουργούν μόνο για την αποδυνάμωση του φιλελεύθερου διεθνιστικού "βασισμένου σε κανόνες" σχεδίου υπό δυτική ηγεσία.
Στο πλαίσιο αυτής της διαλυόμενης παγκόσμιας τάξης πραγμάτων, μετακινούμαστε από τον θεσμισμό, την παγκοσμιοποίηση και την Ευθύνη για Προστασία (R2P) προς τα 3 R - τον τοπικισμό, την αναπροσαρμογή και την πραγματική πολιτική.Ο Shivshankar Menon, πρώην σύμβουλος εθνικής ασφάλειας της Ινδίας, εκτίμησε: "Οδεύουμε προς έναν φτωχότερο, πιο κακό και μικρότερο κόσμο".
Στρατηγική πολλαπλής ευθυγράμμισης
Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η νεοσύστατη ανεξάρτητη ινδική δημοκρατία φρόντισε να μην εμπλακεί σε συμμαχίες. Αυτή η επιδίωξη να διατηρήσει την ανεξαρτησία και την εδαφική της ακεραιότητα προέκυπτε από την σκοτεινή αποικιοκρατική ιστορία της εκμετάλλευσης. Αυτή η μοναδική εστίαση του Νέου Δελχί στη διατήρηση της κυριαρχίας του εκτείνεται μέχρι σήμερα, ιδίως αφότου είδε τη Βρετανία να παραδίδει τον μανδύα της θαλάσσιας κυριαρχίας στις ΗΠΑ. Αυτό εξηγεί επίσης γιατί σήμερα, παρά το γεγονός ότι είναι δημοκρατία, η Ινδία δεν "προωθεί τη δημοκρατία" στο διεθνές πεδίο, όπως κάνουν οι ΗΠΑ.
Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου άφησε την εξωτερική πολιτική της Ινδίας σε κίνδυνο. Ένας από τους σταθερούς και μεγαλύτερους συμμάχους της - η Σοβιετική Ένωση - είχε εξαφανιστεί από τον παγκόσμιο χάρτη. Ακόμη χειρότερα, το 1991 το Νέο Δελχί πέρασε μια δική του οικονομική κρίση. Το σοβαρό έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών, τα εξαντλημένα συναλλαγματικά αποθέματα και η έλλειψη συμμάχων στο διεθνή χώρο την ανάγκασαν να ανοίξει την οικονομία της υπό την πίεση της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου - οργανισμών που τελούσαν σε μεγάλο βαθμό υπό αμερικανική επιρροή.
Η επακόλουθη αναδιάρθρωση της οικονομίας από μια κλειστή, γραφειοκρατική-σοσιαλιστική σε μια μικτή οικονομία της αγοράς έχει επιφέρει αξιοσημείωτη ανάπτυξη στη μεγαλύτερη δημοκρατία του κόσμου. Η κρίση ανάγκασε επίσης το Νέο Δελχί να αναζητήσει νέους συμμάχους και σχέσεις, ξεκινώντας έτσι μια σταθερή δέσμευση για την ταυτόχρονη εμπλοκή πολλών εταίρων, εξισορροπώντας παράλληλα τα ενδιαφερόμενα μέρη μεταξύ των παγκόσμιων ζητημάτων.
Μια προσεκτικότερη ανάλυση των πυλώνων της εξωτερικής πολιτικής της Ινδίας θα αποκάλυπτε ότι το θεμέλιο θεμέλιό της βασίζεται στις "Panchsheel", ή στις πέντε αξίες, που διακηρύχθηκαν κατά τη διάρκεια της συμφωνίας Ινδίας-Κίνας του 1954. Αυτές είναι ο αμοιβαίος σεβασμός της εδαφικής ακεραιότητας και της κυριαρχίας, η αμοιβαία μη επίθεση, η αμοιβαία μη ανάμειξη, η ισότητα και το αμοιβαίο όφελος και η ειρηνική συνύπαρξη.
Αυτές εξελίχθηκαν ώστε να διέπουν τις σχέσεις της Ινδίας με άλλα κράτη με την πάροδο του χρόνου. Ένας άλλος βασικός πυλώνας ήταν η στρατηγική εξισορρόπηση των εταίρων. Με την άνοδο των εναλλακτικών κέντρων εξουσίας, η πολιτική της πολλαπλής ευθυγράμμισης έγινε το κλειδί.
Η άνοδος της Ινδίας συνέπεσε επίσης με την ανάκαμψη της Ρωσίας και της Κίνας στο διεθνές πεδίο με την κοινή τους δήλωση του 1997 από τον ΟΗΕ για έναν πολυπολικό κόσμο. Κατά ειρωνικό τρόπο, η στιγμή της καμπής έφθασε 25 χρόνια αργότερα με την κορύφωση της σύγκρουσης στην Ουκρανία.
Το ρήγμα με την Ευρώπη έσπρωξε τη Ρωσία προς την Κίνα και, κατ' επέκταση, προς την Ασία. Ταυτόχρονα, το δυτικό μπλοκ συνειδητοποιεί τους περιορισμούς του στην αντιμετώπιση της Ρωσίας, ακόμη και όταν αισθάνεται πως απειλείται από μια αναγεννημένη Κίνα. Τα κράτη του Παγκόσμιου Νότου αισθάνονται ότι ένας "ευρωπαϊκός πόλεμος" υποκλέπτει κρίσιμα παγκόσμια ζητήματα, όπως η επισιτιστική ασφάλεια, η κλιματική αλλαγή και η ανακούφιση της φτώχειας. Μέσα σε αυτή τη νέα εποχή των ανακατατάξεων, η Ινδία έχει αναδειχθεί σε μια εξέχουσα δύναμη που περπάτησε με επιτυχία στο τεντωμένο σχοινί της διατήρησης των παλαιών της φιλικών σχέσεων, ενώ παράλληλα σφυρηλατεί νέες σχέσεις.
Επαναπροσδιορισμένη υπερδύναμη
Ορισμένοι επικριτές θεωρούν ότι η άνοδος της Ινδίας είναι υπερτιμημένη, καθώς η εξωτερική πολιτική του Νέου Δελχί παρέμεινε απόμακρη και απέφυγε τις περιοριστικές συμμαχίες και τις παγιωμένες θέσεις. Δεν είναι μυστικό πως η Ινδία ακολουθεί σκόπιμα μια πολιτική στρατηγικής ασάφειας. Η διπλωματία χρησιμοποιείται για να παρέχει διακριτικά ανοίγματα σε συμμάχους, εταίρους και αντιπάλους σχετικά με τις ινδικές προθέσεις, ενώ η αποχή σε διεθνείς οργανισμούς όπως ο ΟΗΕ χρησιμοποιείται σιωπηρά για να δείξει κρυφή υποστήριξη στους συμμάχους της ή την έλλειψή της.
Ορισμένοι μελετητές χαρακτηρίζουν την προσεκτική αυτή εξισορρόπηση ως αδυναμία και όχι ως πηγή ισχύος ενός κράτους. Η άνοδος της Ινδίας, αντικρούοντας την κριτική αυτή, θέτει υπό αμφισβήτηση τον παραδοσιακό ορισμό του τι είναι μια υπερδύναμη. Ο όρος ορίζεται συχνά αρνητικά με βάση τις φιλοδοξίες για παγκόσμια κυριαρχία, την επιδίωξη εδραιωμένων συμμαχιών και τη ρητορική του πολέμου και των συγκρούσεων, αλλά η Ινδία θέτει δύσκολα ερωτήματα στους παραδοσιακούς ορισμούς μιας μεγάλης δύναμης.
Γιατί μια υπερδύναμη δεν μπορεί να θεωρείται ως ισορροπιστής και φορέας ειρήνης και σταθερότητας; Γιατί μια υπερδύναμη πρέπει πάντα να προωθεί μια κρυφή ατζέντα μέσω των αιώνιων πολέμων; Γιατί μια υπερδύναμη πρέπει πάντα να δημιουργεί και να διατηρεί συμμαχίες για να αξίζει τον τίτλο της μεγάλης δύναμης;
Τέτοιες αναθεωρήσεις, ιδίως προερχόμενες από τον Παγκόσμιο Νότο, είναι ζωτικής σημασίας τόσο για τη μεταρρύθμιση των διεθνών σχέσεων όσο και για τη διασφάλιση της σταθερότητας σε έναν αβέβαιο κόσμο πολυφωνίας. Η κατάρρευση της φιλελεύθερης διεθνούς τάξης θα ανοίξει το δρόμο για ένα νέο σύνολο κανόνων, το οποίο θα περιλαμβάνει τις προσδοκίες και τις φιλοδοξίες των αναδυόμενων δυνάμεων.
Σε έναν πολυπολικό κόσμο, όπου οι ΗΠΑ δεν είναι ηγεμονική δύναμη, αλλά απλώς ένα ακόμη "μεγάλο παιδί στο γεωπολιτικό μπλοκ", είναι επιτακτική ανάγκη να ακολουθηθούν συνεργασίες αντί για συμμαχίες, να δημιουργηθούν οικονομικές σχέσεις αντί για νεοαποικιοκρατία και να δοθεί έμφαση στην αρμονία αντί για τη σύγκρουση.
Η εξωτερική πολιτική της Ινδίας είχε τιμωρηθεί για την αποφυγή συμμαχιών κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Σε ένα νέο κόσμο όπου η εξισορρόπηση είναι το κλειδί, η διεθνιστική εξωτερική πολιτική της Ινδίας αναδεικνύεται σε μοντέλο σταθερότητας, κυριαρχίας και βιωσιμότητας μπροστά στην παγκόσμια αβεβαιότητα.