 |
| pixabay / Leonhard_Niederwimmer |
Τιμούρ Φομένκο, πολιτικός αναλυτής - Russia Today / Παρουσίαση Freepen.gr
Καθώς ολοκληρώνουμε το έτος 2023, ανατρέχουμε σε άλλους 12 μήνες παγκόσμιας αναταραχής, αναταραχής και αβεβαιότητας. Συγκρούσεις όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίστηκαν, ενώ ένας ακόμη πόλεμος πλήρους κλίμακας ξέσπασε στη Μέση Ανατολή μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς στη Γάζα. Ενώ οι εντάσεις μεταξύ της Κίνας και της Δύσης ψυχράνθηκαν αφού έφτασαν σε σημείο βρασμού, εξακολουθούν να παραμένουν στο ίδιο γεωπολιτικό πλαίσιο και θα μπορούσαν εύκολα να εκραγούν σε οποιαδήποτε απρόβλεπτη στιγμή.
Εξαιτίας αυτού, το περασμένο έτος υπήρξε αναμφίβολα μια από τις πιο σκληρές περιόδους παγκόσμιας αναταραχής από την περίοδο πριν από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, και οι ιστορικοί παραλληλισμοί είναι ανατριχιαστικοί. Καθώς η μονοπολική πολιτική τάξη κατακερματίζεται με την ανάδυση νέων διεκδικητικών δυνάμεων, ο κόσμος έχει περιέλθει σε ένα δίλημμα ασφάλειας γεμάτο με εκρηκτικές περιφερειακές συγκρούσεις, εκτεταμένους αγώνες για επιρροή, κούρσες εξοπλισμών και οπλοποίηση του εμπορίου. Σε συνέχεια του 2022, αυτό εγκαινίασε μια νέα και λιγότερο ασφαλή εποχή.
Η παρακμή της μονοπολικότητας
Μια μονοπολική πολιτική τάξη είναι ένα σύστημα όπου μια δύναμη έχει αποκλειστική κυριαρχία ή ηγεμονία επί όλων των υπολοίπων και, ως εκ τούτου, είναι ελεύθερη να διαμορφώνει τους κανόνες και τα αποτελέσματα του συστήματος προς όφελος των δικών της σκοπών και συμφερόντων. Όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες νίκησαν τη Σοβιετική Ένωση στον Ψυχρό Πόλεμο, έγιναν αδιαμφισβήτητος παγκόσμιος ηγεμόνας και χρησιμοποίησαν αυτό το καθεστώς για να διαποτίσουν ολόκληρο τον κόσμο με την πολιτιστική, οικονομική, πολιτική και στρατιωτική επιρροή τους, με στόχο να διαμορφώσουν αυτό που περιέγραψαν ως "Νέο Αμερικανικό Αιώνα". Για τον σκοπό αυτό, οι ΗΠΑ επιδόθηκαν σε αχαλίνωτους στρατιωτικούς τυχοδιωκτισμούς σε όλο τον κόσμο.
Ομοίως, μια παλαιότερη μονοπολική τάξη ήταν γνωστή ως "Pax Britannia", η οποία μετά την ήττα της Γαλλίας του Ναπολέοντα ως μοναδικού διεκδικητή της, είδε τη Βρετανική Αυτοκρατορία να γίνεται ο παγκόσμιος ηγεμόνας με τη Γαλλία ως κατώτερο εταίρο. Ωστόσο, και στις δύο περιπτώσεις, οι "κορυφές" αυτών των μονοπολικών εποχών διήρκεσαν μόνο μερικές δεκαετίες, μέχρι που άρχισαν να εμφανίζονται νέοι διεκδικητές, οι οποίοι μετέτρεψαν τον κόσμο σε ένα πολυπολικό σύστημα, όπου πολλές μεγάλες δυνάμεις ανταγωνίζονται για την επιρροή, με συχνά καταστροφικές συνέπειες. Η κυριαρχία της Βρετανικής Αυτοκρατορίας αμφισβητήθηκε από την άνοδο της αυτοκρατορικής Γερμανίας, της Ιαπωνίας και της Ιταλίας, τριών νέων αυτοκρατοριών που εμφανίστηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα, ανοίγοντας στη συνέχεια το δρόμο για τα γεγονότα του Α' και του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Η νέα, επικίνδυνη εποχή
Παρομοίως, η μονοπολικότητα των ΗΠΑ άρχισε να φθίνει από τη δεκαετία του 2010, μετά την ανάκαμψη της Ρωσίας, καθώς και την άνοδο της Κίνας. Τα έτη 2018-2023 υπήρξαν εξαιρετικά σημαδιακά, καθώς άνοιξαν μια νέα περίοδο γεωπολιτικών αναταραχών και αγώνων, καθώς οι ΗΠΑ έστρεψαν την εξωτερική τους πολιτική στην αντιμετώπιση και των δύο δυνάμεων με σκοπό να τις περιορίσουν και να διατηρήσουν την κυριαρχία τους σε ολόκληρο τον πλανήτη. Καμία ηγεμονία, φυσικά, δεν πέφτει χωρίς μάχη. Η Βρετανία πολέμησε και τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους ακριβώς γι' αυτόν τον λόγο, αλλά εξαντλήθηκε σε σημείο που αναγκάστηκε να δώσει τη σκυτάλη στις ΗΠΑ. Ομοίως, στη σύγχρονη εποχή, ούτε η Αμερική θα πέσει χωρίς μάχη.
Και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το έτος 2023 έχει τεράστια σημασία από αυτή την άποψη. Πρώτον, ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίστηκε, με τις ΗΠΑ να στοχεύουν στην καταπάτηση του στρατηγικού χώρου της Ρωσίας και στην επιβολή στρατηγικής ήττας στη Μόσχα με τον περιορισμό του ΝΑΤΟ. Ωστόσο, ενώ η Ρωσία υπέστη τα πρώτα πλήγματα το 2022, φέτος η Ουκρανία δεν κατάφερε να σημειώσει καμία πρόοδο παρά την τεράστια διαφημιστική εκστρατεία των μέσων ενημέρωσης και ο πόλεμος άρχισε να στρέφεται εναντίον του Κιέβου, καθώς η Δύση χάνει την πολιτική βούληση να συνεχίσει να την υποστηρίζει σε μια μη κερδοφόρα σύγκρουση. Αυτό θα διαμορφώσει τελικά τη μελλοντική αρχιτεκτονική ασφαλείας της Ευρώπης και η Ρωσία θα επιδιώξει τώρα να επιβάλει τίποτα λιγότερο από μια ολοκληρωτική ήττα στο ακροδεξιό κράτος-μαριονέτα στο Κίεβο.
Αλλά πέρα από αυτό, αυτό που ήταν πιο σημαντικό για τη φετινή χρονιά, και τελικά αυτό που βρίσκεται μπροστά μας, είναι η τύχη της Μέσης Ανατολής. Τον Οκτώβριο, ξέσπασε πόλεμος μετά την απόφαση της Χαμάς να εξαπολύσει πλήρους κλίμακας επίθεση στο Ισραήλ από τη Γάζα. Ο πόλεμος προκλήθηκε από τον κατευνασμό των ΗΠΑ στις σκληροπυρηνικές πολιτικές του Ισραήλ μέσω των Συμφωνιών του Αβραάμ, καθώς και από την αναδυόμενη πολυπολικότητα που παρείχε περισσότερο πολιτικό χώρο στη Χαμάς για να αντισταθεί. Το Ισραήλ απάντησε με συντριπτικούς βομβαρδισμούς και εισβολή στη Γάζα, προκαλώντας την έντονη καταδίκη του από όλο τον κόσμο. Στόχος του είναι η στρατιωτική κατοχή της λωρίδας, μια σειρά αποφάσεων που θα ωθήσει τις σχέσεις του μουσουλμανικού κόσμου με το σιωνιστικό κράτος στο σημείο χωρίς επιστροφή και επομένως θα έχει συνέπειες για ολόκληρη την περιοχή, οι οποίες με τη σειρά τους θα επηρεάσουν την εμπλοκή της Δύσης με τον Παγκόσμιο Νότο και τον εκεί αγώνα ισχύος με τη Ρωσία και την Κίνα. Τελικά, ο πόλεμος αποτελεί επίσης μια σημαντική αποτυχία της σκληρής πολιτικής των ΗΠΑ για το Ιράν και των ανεπιτυχών προσπαθειών να προσπαθήσουν να το περιορίσουν με τη βία.
Αν και η Τεχεράνη δεν είναι ανταγωνιστής για την ηγεμονία, είναι ωστόσο ένας τρομερός περιφερειακός αντίπαλος για την Ουάσινγκτον, καθώς διαθέτει σημαντική ισχύ και πληθυσμό, με αυξανόμενες στρατιωτικές δυνατότητες, και αγωνίζεται να εκδιώξει την επιρροή των ΗΠΑ και του Ισραήλ από τη Μέση Ανατολή. Για το σκοπό αυτό, η απόφαση της Ουάσινγκτον να δώσει στο Ισραήλ το ελεύθερο να καταστρέψει τη Γάζα αποτελεί στρατηγικό πλήγμα σε πολλαπλούς τομείς. Οι ΗΠΑ θα πρέπει να δεσμευτούν σε ένα νέο κεφάλαιο βίαιου αγώνα σε όλη τη Μέση Ανατολή για να διατηρήσουν τη θέση τους, είτε το θέλουν είτε όχι.
Στη συνέχεια, φυσικά, υπάρχει η κορυφαία προτεραιότητα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, ο συνεχιζόμενος αγώνας με την Κίνα. Η Ουάσινγκτον επιδιώκει να περιορίσει την άνοδο του Πεκίνου ως στρατιωτικής και τεχνολογικής υπερδύναμης και να το περικυκλώσει στρατιωτικά στην περιοχή που αποκαλεί Ινδο-Ειρηνικό. Αν και προς το παρόν οι δύο πλευρές βρίσκονται σε μια εκτόνωση μετά τη συνάντηση του Σι Τζινπίνγκ με τον Τζο Μπάιντεν στο Σαν Φρανσίσκο, με το ζήτημα της Ταϊβάν να είναι ομοίως λιγότερο κρίσιμο το 2023, η σχέση παραμένει ωστόσο ο γενικός μοχλός του στρατηγικού περιβάλλοντος στο οποίο ζούμε σήμερα και δεν υπάρχει μεγάλη προσδοκία ότι οι ΗΠΑ θα υποχωρήσουν. Το Πεκίνο είναι υπομονετικό και προτιμά να παίζει "το μακροπρόθεσμο παιχνίδι", αλλά σίγουρα ανταποκρίνεται στην πρόκληση, γεγονός που επιτρέπει σε κάθε άλλο δρώντα να διεκδικήσει τη θέση του, και έτσι να τεντώσει περαιτέρω τη διεθνή τάξη.
Έτσι, το 2023 υπήρξε μια γεωπολιτικά διχαστική χρονιά που σίγουρα θα μείνει στην ιστορία, ιδίως σε σχέση με τη Μέση Ανατολή, και θα εγκαινιάσει το 2024 ως άλλη μια αποφασιστική χρονιά που μπορεί να καθορίσει την έκβαση πολλών από αυτές τις συγκρούσεις. Ο παλιός κόσμος, ο άνετος κόσμος των αμερικανικών προνομίων, εξατμίζεται, και ενδεχομένως τώρα αντιμετωπίζουμε την επιστροφή ενός κόσμου που ελπίζαμε πως περιοριζόταν στις εμπειρίες των προγόνων μας. Ποιος είπε ότι η ιστορία τελείωσε, Φράνσις;