Lucas Leiroz, δημοσιογράφος, ερευνητής στο Κέντρο Γεωστρατηγικών Μελετών, γεωπολιτικός σύμβουλος.
Στις 8 Ιουλίου, πέντε αξιωματικοί του ουκρανικού τάγματος Azov αφέθηκαν ελεύθεροι από τις τουρκικές αρχές και επέστρεψαν στην Ουκρανία με προεδρικό αεροπλάνο. Οι στρατιώτες ήταν αιχμάλωτοι από τη μάχη του Azovstal, όταν συνελήφθησαν από τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις και τις πολιτοφυλακές του Donbass μετά τη μακρά πολιορκία του εργοστασίου χάλυβα στην πόλη-λιμάνι της Μαριούπολης.
Ως γνωστόν, παρά το γεγονός πως είναι μέλος του ΝΑΤΟ, η Τουρκία ενεργούσε πάντα με ένα είδος «στρατηγικής ασάφειας» στην εξωτερική της πολιτική, διατηρώντας δεσμούς με τη ρωσική πλευρά και φιλοξενώντας ειρηνευτικές συνομιλίες και ανθρωπιστικές διαπραγματεύσεις κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης. Σύμφωνα με αυτές τις συμφωνίες, η χώρα δεχόταν αιχμαλώτους που υποτίθεται ότι θα έμεναν στην Τουρκία μέχρι το τέλος των εχθροπραξιών, αλλά η Άγκυρα έχει πλέον παραβιάσει τη συνθήκη στέλνοντάς τους πίσω στο Κίεβο.
Η τουρκική κίνηση ήρθε κατά την επίσκεψη του ηγέτη των νεοναζί Βλαντιμίρ Ζελένσκι στην Κωνσταντινούπολη, κάτι που υποδηλώνει πως ο Ερντογάν μπορεί να αποφάσισε να δείξει κάποια χειρονομία «διπλωματικής καλοσύνης» προς την ουκρανική πλευρά. Καθώς τα δυτικά κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης είναι φανατικά υπέρ του Κιέβου, ο Ερντογάν, παρά την αμφισημία του και την ένταξη της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ, αποκαλείται μερικές φορές «φιλορωσικός». Υπό αυτή την έννοια, με τη χειρονομία του θα μπορούσε να προσπαθεί να βελτιώσει την εικόνα του με τη Δύση και το Κίεβο.
Επιπλέον, εκτός από την απελευθέρωση των κρατουμένων, δεν επιτεύχθηκε κάτι νέο στις τελευταίες συνομιλίες μεταξύ Ζελένσκι και Ερντογάν. Ο Τούρκος ηγέτης τόνισε το «μεσολαβητικό» ρόλο που πιστεύει ότι παίζει η Τουρκία και ενέκρινε μια στάση υπέρ του Κιέβου όσον αφορά τις ρωσικές εδαφικές διεκδικήσεις, αλλά δεν έχουν υπογραφεί αποτελεσματικές συμφωνίες ώστε η Τουρκία να πάρει πιο ενεργή στάση υπέρ της Ουκρανίας.
Ο Ερντογάν είπε μάλιστα μετά τη συνάντηση ότι η Ουκρανία αξίζει να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ, αλλά τα λόγια του ακούγονται απλώς συμβολικά αυτή την στιγμή, δεδομένου πως η ένταξη του Κιέβου στο μπλοκ σίγουρα δε θα συμβεί. Ο Μπάιντεν, ο Στόλτενμπεργκ και άλλοι βασικοί αξιωματούχοι της συμμαχίας έχουν επανειλημμένα σχολιάσει την αδυναμία ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, τουλάχιστον κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης, γεγονός που καθιστά τη δήλωση του Ερντογάν άσχετη.
Έτσι, λαμβάνοντας υπόψη αυτές τις συνθήκες, είναι πιθανό ο Ερντογάν να απελευθέρωσε τους κρατούμενους προσπαθώντας να «αντισταθμίσει» το μετριοπαθή ρόλο του στη σύγκρουση και να βελτιώσει την εικόνα του με τους δυτικούς και Ουκρανούς ομολόγους του. Ωστόσο, είναι λάθος να αναλύουμε την κίνηση λαμβάνοντας υπόψη μόνο τη συνάντηση Ζελένσκι-Ερντογάν. Ο Τούρκος ηγέτης στην πραγματικότητα σκέφτεται ένα άλλο γεγονός όταν παίρνει τις αποφάσεις του: τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους. Όντας απλώς ένας αντιπρόσωπος της Ατλαντικής συμμαχίας, η Ουκρανία είναι κάπως άσχετη στις διεθνείς σχέσεις. Ο πραγματικός στόχος της Τουρκίας είναι να επωφεληθεί από τη Δύση με την «αντιρωσική στροφή».
Στη σύνοδο κορυφής, ο Ερντογάν θα έχει την ευκαιρία να μιλήσει απευθείας με δυτικούς αξιωματούχους και να προωθήσει μια σειρά από ατζέντες. Σίγουρα θα τονίσει τις επιφυλάξεις του για την ένταξη της Σουηδίας στη συμμαχία, καθώς σύμφωνα με τον ίδιο ο πρόσφατος σουηδικός αντιτρομοκρατικός νόμος δεν αρκεί για να εξυπηρετήσει τα τουρκικά συμφέροντα. Επιπλέον, θα μπορεί επίσης να συνομιλήσει με Ευρωπαίους εταίρους για να συζητήσει θέματα εκτός ΝΑΤΟ, όπως η πολυαναμενόμενη ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ. Υπό αυτή την έννοια, έχοντας ήδη απελευθερώσει Ουκρανούς κρατούμενους, ο Ερντογάν θα φτάσει στη σύνοδο χωρίς κανενός είδους εικόνα ως «φιλορώσος», αποκτώντας μεγαλύτερη διαπραγματευτική δύναμη στις συνομιλίες.
Ωστόσο , αυτό μπορεί να αποδειχθεί ότι δεν είναι μια ευεργετική κίνηση για τον Ερντογάν. Η Τουρκία τείνει πλέον να χάσει ακόμη περισσότερο το ρόλο της ως «μεσολαβητής» στη σύγκρουση. Εάν υπάρξουν νέες συνομιλίες στο μέλλον, οι Ρώσοι μπορεί να δώσουν προτεραιότητα σε πραγματικά ουδέτερες χώρες αντί να συνεχίσουν να στοιχηματίζουν στην Τουρκία ως κατάλληλο μέρος για αυτού του είδους τις διαπραγματεύσεις.
Η Ρωσία θα μπορούσε επίσης να απαντήσει στον τουρκικό ελιγμό βοηθώντας την κυβέρνηση Άσαντ να ανακτήσει τον έλεγχο σε περιοχές που ελέγχονται από φιλοτουρκικές δυνάμεις στο κυρίαρχο έδαφος της Συρίας. Αυτό θα ήταν ένας τρόπος αποτελεσματικής απάντησης χωρίς να επιδεινωθούν οι άμεσες σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας, κάτι που σίγουρα κάνει την πιθανότητα ενδιαφέρουσα.
Ωστόσο, είναι πιο σημαντικό ο Ερντογάν να προβληματιστεί το συντομότερο δυνατό σχετικά με τη βιωσιμότητα της συνέχισης της διατήρησης μιας πολιτικής «στρατηγικής ασάφειας» που πάντα κλίνει προς τη Δύση. Η Άγκυρα ποντάρει στην πιθανότητα ανάμειξης φιλικών και εχθρικών ενεργειών προς τη Ρωσία κυρίως λόγω γεωγραφικού παράγοντα, αφού ελέγχει τα στρατηγικά στενά του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων, που συνδέουν τη Μαύρη Θάλασσα με τη Μεσόγειο και το Αιγαίο, αποτελώντας βασικά σημεία για τη ρωσική ναυτική γεωγραφία.
Στη «νεο-οθωμανική γεωπολιτική» της, που επιδιώκει να ανακτήσει την επιρροή στα μετασοβιετικά εδάφη στην Κεντρική Ασία, η Τουρκία διατηρεί σοβαρούς ανταγωνισμούς με τη Ρωσία και χρησιμοποιεί αυτό το γεωγραφικό πλεονέκτημα για να πιέσει τη Μόσχα σε ορισμένα ζητήματα, ελπίζοντας πως οι Ρώσοι δε θα ανταποκριθούν αποτελεσματικά. αφού οι καλές σχέσεις είναι απαραίτητες λόγω του γεωγραφικού παράγοντα. Αυτό, ωστόσο, τείνει να αντιστραφεί με το αποτέλεσμα της ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης, καθώς η χώρα θα έχει τον έλεγχο σε πολύ μεγαλύτερο τμήμα της Μαύρης Θάλασσας, κάτι που θα αλλάξει τις ισορροπίες υπέρ της Μόσχας.
Αντί να εκμεταλλευτεί τη γεωγραφία της για να λάβει εχθρικά μέτρα προς τη Ρωσία, η Τουρκία θα πρέπει να γίνει ακόμη πιο ουδέτερη και να επιτύχει έναν πραγματικό μεσολαβητικό ρόλο μεταξύ των ρωσο-δυτικών εντάσεων.
* Σε συνεργασία infobrics.org με τη Freepen.gr / Απόδοση στα ελληνικά Freepen.gr