Από: militaire.gr - Γράφει ο Δημήτρης Σταυρόπουλος
Στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ ήταν συνδεδεμένη με τη Βρετανία και τη Γαλλία με συνθήκη συμμαχίας, στις 26 Ιουνίου 1940 προτίμησε να ανακηρύξει την ουδετερότητά της.
Ο Χίτλερ, πριν την εισβολή σε Ελλάδα και Γιουγκοσλαβία δήλωσε στην Άγκυρα ότι θα σεβαστεί την τουρκική ουδετερότητα!
Από εκείνη την στιγμή και μετά, άρχισαν τα σκληρά παζάρια, οι απαιτήσεις, οι εδαφικές διεκδικήσεις και εις βάρος της Ελλάδας, αφού ζήτησε για να εμπλακεί στο πλευρό των συμμάχων την Θράκη και τα Δωδεκάνησα, και στο τέλος αφού πήρε πακτωλό χρημάτων και εφοδίων… δεν έριξε ούτε μια τουφεκιά!
ΤΟ ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΚΟΛΠΟ
Η αμερικανική στρατιωτική βοήθεια προς την Τουρκία άρχισε από τα τέλη Μαρτίου του 1941 βάσει του περίφημου νόμου «περί Δανεισμού και Εκμίσθωσης».
Με βρετανική πρωτοβουλία όπλα που προορίζονταν για τη Βρετανία και την Ελλάδα κατέληξαν στην Τουρκία.
Ο Τσόρτσιλ έβλεπε την Τουρκία ως μια σύμμαχο χώρα που παράλληλα με τις συμμαχικές αποβάσεις, θα συνέβαλε στην απελευθέρωση των Βαλκανίων.
Μετά την συνάντηση στην Καζαμπλάνκα του προέδρου των ΗΠΑ Ρούσβελτ και του πρωθυπουργού της Βρετανίας Τσόρτσιλ, αποφασίστηκε πως έπρεπε η Τουρκία να μπει στον πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων ώστε και τα Βαλκάνια να ελευθερωθούν και ο πολύτιμος χρωμίτης να πάψει να φτάνει στη Γερμανία.
Τα Βαλκάνια και η Τουρκία αποτελούσαν βασική πηγή προμήθειας του πολύτιμου για την γερμανική πολεμική βιομηχανία μεταλλεύματος.
Στις 30 και 31 Ιανουαρίου 1943 ο Τσώρτσιλ συναντήθηκε με τον Τούρκο πρόεδρο Ινονού στα Άδανα με σκοπό να τον πείσει να κηρύξει τον πόλεμο στη Γερμανία ή τουλάχιστον να παραχωρήσει βάσεις στο έδαφος της χώρας στους Συμμάχους.
Οι Τούρκοι όμως δεν πείστηκαν επικαλούμενοι το ανέτοιμο των ενόπλων τους δυνάμεων αλλά και την απειλή σοβιετοποίησης της Ευρώπης αν ηττάτο η Γερμανία…
Αυτό το επιχείρημα χρησιμοποιούσαν άλλωστε και οι Γερμανοί!
Για να παρακάμψουν τις συμμαχικές αμφιβολίες, με κλασική ανατολίτικη πονηριά, οι Τούρκοι ζήτησαν ως αντάλλαγμα την παραχώρηση 2.300 αρμάτων μάχης, 2.600 πυροβόλων, 1.200 αεροσκαφών και 120.000 τόνους αεροπορικού καυσίμου, άνθρακα, σιδηροδρομικό υλικό και φυσικά πολλά – πολλά χρήματα, γνωρίζοντας ότι δεν υπήρχε περίπτωση να τα λάβουν.
Οι ΗΠΑ, όχι άδικα, άρχισαν να βλέπουν με σκεπτικισμό το όλο ζήτημα, αντίθετα με τον Τσόρτσιλ που επέμενε παρά την αντίθετη άποψη του αρχηγού του βρετανικού επιτελείου σερ Άλαν Μπρουκ. Τον Οκτώβριο του 1943 στην συνάντηση των ΥΠΕΞ ΗΠΑ, Βρετανίας και ΕΣΣΔ ο Σοβιετικός υπουργός Εξωτερικών Μολότοφ ζήτησε την κοινή άσκηση πιέσεων προς την Τουρκία για να εισέλθει στον πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων. Οι Αμερικανοί δεν δέχτηκαν την πρόταση γιατί είχαν πάψει να βλέπουν οφέλη από την τουρκική συμμετοχή, επιμένοντας μόνο στην παραχώρηση βάσεων.
Οι Βρετανοί επίσης την απέρριψαν φοβούμενοι ισχυροποίηση της ΕΣΣΔ.
Ρούσβελτ, Τσόρτσιλ και Στάλιν συζήτησαν και πάλι το θέμα της Τουρκίας στην διάσκεψη της Τεχεράνης τον Νοέμβριο του 1943.
Ο Στάλιν επέμενε για την άσκηση πιέσεων στην Τουρκία, αλλά και πάλι τίποτα δεν έγινε.
Οι Τούρκοι προφασιζόμενοι πάντα την στρατιωτική τους αδυναμία αρνούνταν την όποια συμμετοχή τους.
ΤΑΠΕΙΝΩΣΑΝ ΤΟΝ ΤΣΟΡΤΣΙΛ
Τον Δεκέμβριο του 1943 Ρούσβελτ και Τσόρτσιλ συναντήθηκαν με τον Ινονού στο Κάιρο ζητώντας του η Τουρκία να κηρύξει τον πόλεμο στον Άξονα μέχρι τα μέσα Φεβρουαρίου 1944.
Οι Τούρκοι φάνηκαν, επισήμως, πρόθυμοι, αλλά πάλι έθεσαν όρους που δεν μπορούσαν να ικανοποιηθούν.
Ο Τσόρτσιλ προειδοποίησε τους Τούρκους ότι τυχόν άρνησή τους θα αποτελούσε το τέλος της «συμμαχίας» (!) και την ενδεχόμενη στήριξη της Βρετανίας σε σοβιετικές διεκδικήσεις έναντι της Τουρκίας.
Παρόλα αυτά οι Τούρκοι αρνήθηκαν και πάλι και μάλιστα ταπείνωσαν τους Βρετανούς αρνούμενοι να δεχτούν υψηλόβαθμη στρατιωτική αντιπροσωπεία, απαιτώντας όμως παράλληλα να πληροφορηθούν τα συμμαχικά στρατιωτικά σχέδια κατά της Γερμανίας!
Τον Φεβρουάριο του 1944 η βρετανική στρατιωτική αποστολή αποχώρησε από την Τουρκία και παράλληλα σταμάτησε ν παράδοση πολεμικού υλικού στην Τουρκία.
ΠΑΚΤΩΛΟΣ ΧΡΗΜΑΤΩΝ
Μέχρι τότε οι ΗΠΑ είχαν παραχωρήσει στην Τουρκία υλικό αξίας 43 εκ. δολαρίων της εποχής.
Η Τουρκία διέκοψε πάντως τις εμπορικές και διπλωματικές της σχέσεις με τη Γερμανία μόλις τον Αύγουστο του 1944, όταν το χιτλερικό οικοδόμημα κατέρρεε και κήρυξαν τον πόλεμο στη Γερμανία στις 23 Φεβρουαρίου 1945, όταν οι Σοβιετικοί βρίσκονταν σχεδόν έξω από τις πύλες του Βερολίνου και οι δυτικοί Σύμμαχοι πίεζαν στον Ρήνο.
Τι είχε κερδίσει από την πολιτική αυτή η Τουρκία;
Μόνο από τις αποδόσεις των κρατικών της ομολόγων, χάρη στην συμμαχική στήριξη, κέρδισε περί τα 260 εκ. δολάρια εποχής.
Η βιομηχανική απασχόληση στη χώρα αυξήθηκε κατά 40% και η τουρκική Κεντρική Τράπεζα έφτασε να διαθέτει μεγάλο απόθεμα χρυσού.
Τέλος να σημειωθεί ότι η Τουρκία, μόνο όσον αφορά τα άρματα μάχης, έλαβε 575 από Αμερικανούς και Βρετανούς και πολλά ακόμα τεθωρακισμένα οχήματα.
Το σημαντικότερο βιβλίο που υπάρχει για τη στάση της Τουρκίας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο γράφτηκε από τον Αμερικανό πανεπιστημιακό Frank G. Weber.
Έχει τον τίτλο ‘’Ο Επιτήδειος Ουδέτερος’’ (στα ελληνικά).
Ο αγγλικός του τίτλος είναι ‘’The Evasive Neutral’’ και πρωτοκυκλοφόρησε το 1979 από το Πανεπιστήμιο του Μισούρι.
Στα ελληνικά κυκλοφόρησε για πρώτη φορά τον Σεπτέμβριο του 1983 από τις εκδόσεις Θετίλη σε μετάφραση της Εύης Νάντσου.
Το βιβλίο αυτό στηρίζεται κυρίως σε βρετανικά και γερμανικά αρχεία.
Οι Τούρκοι δεν επέτρεψαν στον συγγραφέα να ερευνήσει τα δικά τους αρχεία!
ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Στην Τουρκία μέχρι τα τέλη περίπου του 1938 κυριαρχούσε ο Κεμάλ Ατατούρκ, Πρόεδρος της χώρας ως τον θάνατό του (10 Νοεμβρίου 1938).
Σημαντικό ρόλο έπαιζε επίσης ο Ισμέτ Ινονού πρωθυπουργός της χώρας ως το 1937 και Πρόεδρός της μετά τον θάνατο του Ατατούρκ.
η Γαλλία και η Γερμανία ανταγωνίζονταν για την εύνοια της Τουρκίας.
Η Γαλλία υπέγραψε με την Άγκυρα σύμφωνο φιλίας, η Βρετανία της παραχώρησε πίστωση 16 εκατομμυρίων στερλινών και ο Βάλτερ Φουνκ ,Υπουργός Οικονομικών του Ράιχ πήγε αεροπορικώς στην Άγκυρα για να συνάψει μια εμπορική συμφωνία. Σύμφωνα μ’ αυτή η Γερμανία δάνεισε στην Τουρκία 150 εκατομμύρια μάρκα εξοφλητέα σε είδος σε μία περίοδο 10 ετών.
Οι Γερμανοί επιχειρηματίες δεν ήθελαν τα τουρκικά προϊόντα, ωστόσο το Βερολίνο τους επιχορηγούσε για να τα αγοράζουν και να τα εμπορεύονται.
Οι Τούρκοι μονογράφησαν αυτή τη συμφωνία στο Βερολίνο μία εβδομάδα ακριβώς πριν τον θάνατο του Ατατούρκ (Βίλελμ φον Κέλερ, Γερμανός πρεσβευτής στην Τουρκία προς το Υπουργείο Εξωτερικών της χώρας του 3 Νοεμβρίου 1938, A. A. 1379/207).
Πληροφορίες
Μάνος Δ. Ηλιάδης, «ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΑΡΧΕΙΑ ΤΟΥ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΦΟΡΕΙΝ ΟΦΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ», Εκδόσεις ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΣ, 1996.
History Point