Ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ηγέτης του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) της αξιωματικής αντιπολίτευσης και υποψήφιος για την προεδρία της Τουρκικής αντιπολίτευσης, Εθνική Συμμαχία (Μιλλέτ), δημοσίευσε ένα μήνυμα βίντεο στο λογαριασμό του στο Twitter στις 6 Μαΐου, με λεζάντα: «Ούτε Δύση ούτε Ανατολή, αυτό είναι ο τρόπος του Τούρκου».
Erman Çete - thecradle.co / Παρουσίαση Freepen.gr
Σε αντίθεση με πολλές υποθέσεις εμπειρογνωμόνων, εάν η τουρκική αντιπολίτευση βγει νικήτρια στις εκλογές, δεν είναι εγγυημένο ότι η Τουρκία θα ευθυγραμμιστεί εκ νέου με τη Δύση. Αντίθετα, είναι πιθανό η Άγκυρα να συνεχίσει να επιδιώκει μια εξωτερική πολιτική που διατηρεί μια ισορροπημένη και διαφοροποιημένη προσέγγιση.
Στο βίντεό του, το οποίο έχει προβληθεί πάνω από 20 εκατομμύρια φορές, ο Kilicdaroglu απέρριψε τον ισχυρισμό πως η Millet είναι φιλοδυτική και αποκάλυψε το «φιλόδοξο» του έργο: Σύνδεση της Τουρκίας με τα τουρκικά κράτη και την Κίνα αναζωογονώντας τον ιστορικό Δρόμο του Μεταξιού:
«Θα ανοίξουμε ένα γρήγορο, νέο εμπορικό και μεταφορικό διάδρομο, έναν αυτοκινητόδρομο. Κατά μήκος αυτού του διαδρόμου, θα δημιουργήσουμε έναν αυτοκινητόδρομο υψηλής χωρητικότητας και μια σιδηροδρομική υποδομή διπλής τροχιάς».
Συνδέοντας τον τουρκικό κόσμο
Σύμφωνα με τον Kilicdaroglu, αυτή η διαδρομή θα εκτείνεται σε 5.500 km εδάφους: Ξεκινώντας από τις παραμεθόριες πόλεις της Τουρκίας Gurbulak (Agri) και Kapikoy (Van), περνώντας από Tabriz και Τεχεράνη στο Ιράν, Ashgabat στο Τουρκμενιστάν, Tashkent στο Ουζμπεκιστάν και Almaty στο Καζακστάν με τελικό προορισμό την Κίνα.
Το έργο στοχεύει να παράσχει στην Κίνα σύνδεση με τη Μαύρη Θάλασσα και τα ευρωπαϊκά λιμάνια μέσω της διαδρομής Gurbulak, καθώς και στη Μεσόγειο μέσω της διαδρομής Kapikoy, και να περιλαμβάνει τα λιμάνια της Μερσίνης και του Iskenderun.
Η πρόταση του αρχηγού του CHP προβλέπει τη σύνδεση των τουρκικών κρατών με τα τουρκικά λιμάνια. «Η Τουρκία θα είναι η θαλάσσια πύλη του τουρκικού κόσμου», είπε, σημειώνοντας πως το φιλόδοξο σχέδιο μπορεί να εγείρει ανησυχίες στη Δύση. Αλλά εξέδωσε επίσης μια προειδοποίηση στην Κίνα για τη δεινή κατάσταση του μουσουλμανικού πληθυσμού των Ουιγούρων, δηλώνοντας:
«Αυτό είναι ένα έργο που είναι επωφελές για την Κίνα, επομένως, η παύση της καταπίεσης κατά του Τουρκιστάν θα ήταν μία από τις προϋποθέσεις μας. Δε θα αφήσουμε τους συμπατριώτες μας εκεί στη μοίρα τους».
Ο Κιλιτσντάρογλου έχει παρουσιάσει το σιδηρόδρομο ως έργο «win-win», στο οποίο οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να διεξάγουν εμπορικές συναλλαγές με αυτήν την περιοχή μέσω τουρκικών λιμανιών, ενώ η Τουρκία θα διευκόλυνε το ευκολότερο εμπόριο μεταξύ Ασίας και Ευρώπης. Το έργο θα έχει απήχηση και στο εγχώριο κοινό, ιδιαίτερα στους εθνικιστές Τούρκους: Η Τουρκία πρόκειται να ενσωματωθεί περισσότερο με τον τουρκικό κόσμο – ευθυγραμμιζόμενη με τις φιλοδοξίες του παντουρκισμού.
Ο «αδελφός» του Ερντογάν στο Μπακού
Ωστόσο, η πρόταση του Κιλιτσντάρογλου παρέλειψε ιδιαιτέρως οποιαδήποτε αναφορά στο τουρκικό έθνος του Αζερμπαϊτζάν, κάτι που προκάλεσε σημαντική αντίδραση. Τα ειδησεογραφικά μέσα του Αζερμπαϊτζάν, συμπεριλαμβανομένου του εξέχοντος πρακτορείου Report.az, δημοσίευσαν μια σκληρή κριτική κατά του Κιλιτσντάρογλου:
«Το ιδιοσυγκρασιακό, ανόητο έργο χρησιμεύει στην αποδυνάμωση του τουρκικού κόσμου καθιστώντας τον εξαρτημένο από το Ιράν και την Κίνα, καθώς και καταστρέφοντας το έργο του Διαδρόμου Zangezur».
Ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίεφ υποστηρίζει ανοιχτά τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην εκλογική του κούρσα εναντίον του Κιλιτσντάρογλου. Εν μέσω της συνεχιζόμενης προεκλογικής εκστρατείας, ο Αλίεφ παρευρέθηκε στο Φεστιβάλ Αεροδιαστημικής και Τεχνολογίας TEKNOFEST στην Κωνσταντινούπολη και επαίνεσε τον «αδερφό του» Ερντογάν και τον γαμπρό του Σελτζούκ Μπαϊρακτάρ, τον ιδρυτή της TEKNOFEST και τον πρόεδρο της τουρκικής κατασκευής drone Baykar.
Ακούστηκαν βουητά και μέσα στην Τουρκία. Ο βουλευτής του Αζερμπαϊτζάν Χικμέτ Μπαμπάογλου, μιλώντας στο τουρκικό μέσο ενημέρωσης Anadolu, τόνισε ότι η σχέση μεταξύ Άγκυρας και Μπακού χτίζεται στην αρχή «ένα έθνος, δύο κράτη». Υποστήριξε επίσης πως «Αυτό δε θα ωφελούσε ούτε τον τουρκικό κόσμο ούτε την Τουρκία».
Ένας άλλος βουλευτής, ο Βουγκάρ Μπαϊράμοφ, υποστήριξε ότι δεν είναι ρεαλιστικό να αποκαλούμε το έργο του Κιλιτσντάρογλου «τουρκικό δρόμο»:
«Επειδή αυτό το έργο δεν περνά από το Αζερμπαϊτζάν. Δεν είναι σωστό να αποκαλούμε «τουρκικό δρόμο» οποιοδήποτε μεταφορικό έργο που δε διέρχεται από το Αζερμπαϊτζάν. Θα πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη πως το έργο θα περάσει από το Ιράν, το οποίο τελεί υπό ευρωπαϊκές κυρώσεις».
Ο βουλευτής Behruz Meherremov αντέδρασε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κατηγορώντας τους Kilicdaroglu και Millet ότι «εκπροσωπούν τη βούληση της Δύσης» και υποστηρίζοντας πως ο ηγέτης της αντιπολίτευσης πρόκειται «να καταστρέψει τα μεγάλα ιδανικά του τουρκικού κόσμου».
Το νέο έργο του CHP στη Δυτική Ασία
Υπάρχουν έξι πολιτικά κόμματα στη Συμμαχία Millet, ένα από τα οποία είναι το Γκέλετσεκ (Μέλλον) με επικεφαλής τον Αχμέτ Νταβούτογλου, ένθερμο αντίπαλο του Σύριου προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ, ο οποίος προηγουμένως διετέλεσε υπουργός Εξωτερικών του Ερντογάν στα πρώτα στάδια της συριακής κρίσης.
Ωστόσο, η καυτή τουρκική πολιτική συζήτηση για τα εκατομμύρια των Σύριων προσφύγων στη χώρα οδήγησε το CHP να υποσχεθεί ότι θα εξομαλύνει τους δεσμούς με τη Δαμασκό, ώστε αυτοί οι πρόσφυγες να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Ο κορυφαίος σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής του Κιλιτσντάρογλου, Ουνάλ Τσεβικόζ, δήλωσε στην ελβετική Neue Zürcher Zeitung πως «δεν υπάρχει άλλος τρόπος από το διάλογο με τον Πρόεδρο Άσαντ».
Αλλά η Δαμασκός έχει δεσμευτεί να μην δώσει ούτε εκατοστό έως ότου η Άγκυρα αποσύρει τα στρατεύματά της από εδάφη στο βόρειο τμήμα της Συρίας. Σχετικά με αυτήν την τουρκική στρατιωτική παρουσία στη Συρία, ο Çevikoz είπε:
«Ο Άσαντ το απαιτεί αυτό (απόσυρση των τουρκικών στρατευμάτων) επειδή δεν εμπιστεύεται τον Ερντογάν. Δε θα δεχτούμε προϋποθέσεις για συνομιλίες. Αλλά αν είμαστε σίγουροι ότι το συριακό έδαφος δεν αποτελεί πλέον απειλή για την Τουρκία και πως η προστασία των συνόρων λειτουργεί, τότε μπορούμε να μιλήσουμε για την στρατιωτική παρουσία».
Αλλά η Συρία δεν είναι το μόνο περιφερειακό κράτος στο στόχαστρο του CHP. Ο Kilicdaroglu ανακοίνωσε τον περασμένο μήνα ότι σχεδιάζει να ιδρύσει έναν «Οργανισμό Ειρήνης και Συνεργασίας στη Μέση Ανατολή» με τρεις γείτονες της Τουρκίας:
«Τουρκία, Ιράν, Ιράκ και Συρία, γιατί δε μαζευόμαστε; Γιατί βλέπουμε ο ένας τον άλλον διαφορετικά μπροστά σε όσα συμβαίνουν στη Μέση Ανατολή; Το πρόβλημα μπορεί να λυθεί. Μπορούμε να ενωθούμε και να κάνουμε μια ιδιαίτερη προσπάθεια για να ελαφρύνουμε τουλάχιστον τα δεινά του λαού. Όλα αυτά μπορούν να συμβούν».
Σε ένα από τα βιντεομηνύματά του, ο Kilicdaroglu είπε ότι η κυβέρνησή του θα δημιουργήσει ένα πρωτόκολλο με τη Συρία, την ΕΕ και τον ΟΗΕ για να λύσει το πρόβλημα των Σύριων προσφύγων και προειδοποίησε την ΕΕ πως «πρέπει να είναι μέρος της, διαφορετικά δε θα υπάρξει Ιράκ, Συρία, όλοι θα είναι προ των πυλών της Ευρώπης».
Το γεωπολιτικό όραμα του Κιλιτσντάρογλου
Ενώ ο Kilicdaroglu επικρίνει την προσφυγική πολιτική της ΕΕ και τη συμφωνία επανεισδοχής, το όραμά του περιλαμβάνει τη «διόρθωση» των σχέσεων με τη Δύση. Όσον αφορά τη Ρωσία, για παράδειγμα, ο Cevikoz είπε ότι εάν το CHP κέρδιζε τις εκλογές, θα «υπενθυμίσουν στη Ρωσία πως η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ». Ο Κιλιτσντάρογλου τόνισε ότι θα αναπροσανατολίσει την Τουρκία και θα δώσει προτεραιότητα στις σχέσεις με τη Δύση έναντι του Κρεμλίνου σε συνέντευξή του σε ανταποκριτή του BBC. Ο γενικός στόχος του CHP είναι η «επαναφορά» των σχέσεων με την ΕΕ και τη Δύση.
Ωστόσο, είναι προφανές πως η Ρωσία θα συνεχίσει να είναι σημαντικός εταίρος για την Τουρκία μετά τις εκλογές. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στην Αττάλεια, έναν δημοφιλή προορισμό διακοπών για Ρώσους τουρίστες και σπίτι πολλών ομογενών, ο Κιλιτσντάρογλου απέρριψε τους ισχυρισμούς ότι θα ενέπλεκε τη χώρα σε καυγά με τη Μόσχα. Τόνισε ότι πρόθεσή του δεν είναι να αποξενώσει τη Ρωσία, δηλώνοντας: «Θα αγκαλιάσουμε τους πάντες. Δεν έχουμε καμία σχέση με τη μάχη».
Το 2022, τα έσοδα της Τουρκίας από τον τουρισμό έφτασαν το ρεκόρ των 46,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων, με 5,23 εκατομμύρια Ρώσους τουρίστες να επισκέπτονται τη χώρα. Ενώ ο αριθμός των Ρώσων τουριστών μειώθηκε από το 2019 και ο αριθμός των Ευρωπαίων τουριστών αυξήθηκε, ο ρωσικός τουρισμός συνεχίζει να έχει σημαντικά οφέλη εσόδων για την Τουρκία.
Ομοίως, αν και το μερίδιο του ρωσικού φυσικού αερίου στις τουρκικές εισαγωγές έχει μειωθεί ενώ το αέριο του Αζερμπαϊτζάν αυξήθηκε σταδιακά, το ρωσικό φυσικό αέριο εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει το 45 τοις εκατό των συνολικών εισαγωγών φυσικού αερίου της Τουρκίας το 2022.
Οχύρωση της γέφυρας Ευρώπης-Ασίας
Εάν ο Κιλιτσντάρογλου κέρδιζε στις εκλογές, δε θα έπρεπε να αναμένεται μια δραματική αλλαγή στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας . Ωστόσο, το έργο του «Silk Road» εξυπηρετεί πολλούς σκοπούς.
Πρώτον, το έργο ευθυγραμμίζεται με τον ευρύτερο στόχο της επανατοποθέτησης της Τουρκίας ως ευρασιατικού εμπορικού διαδρόμου, ιδιαίτερα στον απόηχο της πανδημίας COVID-19 και των εμπορικών εντάσεων μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας.
Τόσο ο Κιλιτσντάρογλου όσο και ο Ερντογάν μοιράζονται τον στόχο της επανεφεύρεσης της Τουρκίας ως βασικού παράγοντα στη διευκόλυνση του εμπορίου μεταξύ αυτών των περιοχών. Επιπλέον, η μετάβαση προς μια «πράσινη» οικονομία είναι κοινός στόχος και για τους δύο ηγέτες.
Η άφθονη αγορά εργασίας με χαμηλούς μισθούς και η καλά ανεπτυγμένη βιομηχανική υποδομή της Τουρκίας υποστηρίζουν περαιτέρω την ιδέα της δημιουργίας ενός εμπορικού διαδρόμου. Η προοπτική σύνδεσης της Ευρώπης με την Κίνα είναι δελεαστική για τους Τούρκους καπιταλιστές, καθώς θα μπορούσε να προσελκύσει ξένες επενδύσεις και ενδεχομένως να μετριάσει την αυξανόμενη εξάρτηση της Τουρκίας από το ξένο νόμισμα, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε κρίση του ισοζυγίου πληρωμών.
Δεύτερον, αυτό το έργο ενισχύει τη θέση της Τουρκίας ως «ανατολικού προσανατολισμού εντός του δυτικού κόσμου». Ενώ το πολιτικό κίνημα του Ευρασιανισμού δεν έχει κερδίσει σημαντική έλξη στη χώρα, είναι πιθανό να έχει απήχηση στο σημερινό ενδιαφέρον του δυτικού κόσμου για την ευρασιατική ολοκλήρωση.
Η Τουρκία φιλοδοξεί να γίνει ένας απαραίτητος παίκτης στη γεφύρωση της Ασίας και της Ευρώπης, αξιοποιώντας την στρατηγική της θέση στο σταυροδρόμι αυτών των ηπείρων. Ακόμη και περιστασιακά επικροτεί τις αποφάσεις των δυτικών εταιρειών να αποεπενδύσουν από την Κίνα, προκειμένου να παρουσιαστεί ως η πιθανή «Κίνα της Ευρώπης».
Άλλες φορές, η Τουρκία παίζει το ρόλο του μεσολαβητή σε συγκρούσεις όπως ο πόλεμος Ουκρανίας-Ρωσίας, και επιδιώκει στενότερους δεσμούς με την Κεντρική Ασία μέσω του Καυκάσου, κάνοντας έκκληση στα παντουρκικά αισθήματα. Είναι σημαντικό πως η εμπλοκή της Τουρκίας με την Κεντρική Ασία μέσω του Καυκάσου είναι απίθανο να αναστατώσει τη Δύση, καθώς η Άγκυρα δημιούργησε δεσμούς με το Αζερμπαϊτζάν, τη Γεωργία και τις χώρες της Κεντρικής Ασίας αμέσως μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης με την ευλογία των δυτικών εθνών.
Ουσιαστικά, το όραμα του Kilicdaroglu στοχεύει να τοποθετήσει την Τουρκία ως μια «δυτική χώρα» με έντονη εστίαση στα ανατολικά. Καθώς η Ασία αυξάνεται και η επιρροή της Δύσης υποχωρεί, οι περιφερειακές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας, επιδιώκουν να καθιερωθούν ως απαραίτητοι παράγοντες και για τις δύο περιοχές, αξιοποιώντας τα στρατηγικά τους πλεονεκτήματα.