Μια νέα σειρά μικροτσίπ, ονόματι Ponte Vecchio, παρουσιάστηκαν πέρυσι σε εργοστάσιο της Intel στην Αριζόνα. © Philip Cheung /The New York Times
Ο πόλεμος για τον έλεγχο της πιο κρίσιμης τεχνολογίας του καιρού
μας, μέσα από μια κουβέντα με τον Άμερικανό καθηγητή του Ταφτς,
Κρις Μίλερ.
Από: kathimerini.gr / Του Μανώλη Ανδριωτάκη
Προσπαθήστε να φανταστείτε ποιο είναι το υλικό εκείνο στοιχείο της ζωής στον σύγχρονο κόσμο χωρίς το οποίο τίποτα δεν θα εξακολουθούσε να λειτουργεί όπως έχουμε συνηθίσει. Δεν είναι ούτε οι υπολογιστές, ούτε τα δεδομένα, ούτε καν το πετρέλαιο. Το πιο πολύτιμο κύτταρο της σύγχρονης κοινωνικής ζωής είναι το μικροτσίπ. Αυτό το μικροσκοπικό κομμάτι ύλης από πυρίτιο βρίσκεται στον πυρήνα της οργάνωσης της ζωής μας, αλλά όπως πολλά άλλα θεμελιώδη πράγματα, όπως ο αέρας για παράδειγμα, είναι αθέατο. Σταματήστε τώρα να φαντάζεστε τη ζωή χωρίς αυτό, γιατί γρήγορα το όνειρό σας θα γίνει εφιάλτης, καθώς όσο η εξάρτησή μας γίνεται ολοένα και πιο ισχυρή, τόσο τα μικροτσίπ γίνονται αντικείμενο μιας παγκόσμιας έριδας.
Πολλοί στο παρελθόν έχουν αποφανθεί ότι το «νέο πετρέλαιο» είναι τα δεδομένα, όμως οι μικροεπεξεργαστές είναι πιο κοντά σε αυτή τη μεταφορά. «Κατά βάση, τα δεδομένα είναι μονάδες και μηδενικά τα οποία αποθηκεύονται σε τσιπάκια. Σήμερα έχουμε περισσότερα δεδομένα μόνο και μόνο γιατί έχουμε τσιπ που είναι ικανά να τα θυμούνται και να τα επεξεργάζονται», μου λέει ο Κρις Μίλερ, αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Ταφτς και συγγραφέας του βιβλίου Chip War: The Fight for the World’s most Critical Technology (Scribner, 2022), στο οποίο αναλύεται ο παγκόσμιος διαγκωνισμός κρατών και εταιρειών, προκειμένου να επικρατήσουν στην παραγωγή και στη διακίνηση του πόρου που έχουμε συνηθίσει να αποκαλούμε με τον γενικό όρο «τσιπάκια».
Ο Μίλερ είναι ο πιο κατάλληλος άνθρωπος για να μας δώσει να καταλάβουμε τι συμβαίνει σήμερα με τα μικροτσίπ και γιατί μια ενδεχόμενη αναστάτωση στην τροφοδοσία τους θα συνιστούσε έναν μεγάλο κίνδυνο για τις κοινωνίες μας. Η τελευταία φορά που ασχοληθήκαμε μαζί τους ήταν όταν, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, καταγράφηκαν μεγάλες διακοπές στην εφοδιαστική αλυσίδα. Τότε αντιληφθήκαμε, πολλοί ίσως για πρώτη φορά, τη σπουδαιότητά τους. «Έγραψα αυτό το βιβλίο όταν άρχισα να συνειδητοποιώ πόσο κεντρικός είναι ο ρόλος τους στη σύγχρονη ζωή», μου λέει. «Γνώριζα τι είναι οι ημιαγωγοί, είχα δει φωτογραφίες τους, αλλά δεν μπορούσα να συνειδητοποιήσω πόσο σημαντικοί είναι στην οικονομία, στην πολιτική, στη στρατιωτική ισχύ. Κατάλαβα λοιπόν ότι, ενώ αυτή η γνώση είναι πραγματικά βαθιά, εμείς τη στερούμαστε».
Από: kathimerini.gr / Του Μανώλη Ανδριωτάκη
Προσπαθήστε να φανταστείτε ποιο είναι το υλικό εκείνο στοιχείο της ζωής στον σύγχρονο κόσμο χωρίς το οποίο τίποτα δεν θα εξακολουθούσε να λειτουργεί όπως έχουμε συνηθίσει. Δεν είναι ούτε οι υπολογιστές, ούτε τα δεδομένα, ούτε καν το πετρέλαιο. Το πιο πολύτιμο κύτταρο της σύγχρονης κοινωνικής ζωής είναι το μικροτσίπ. Αυτό το μικροσκοπικό κομμάτι ύλης από πυρίτιο βρίσκεται στον πυρήνα της οργάνωσης της ζωής μας, αλλά όπως πολλά άλλα θεμελιώδη πράγματα, όπως ο αέρας για παράδειγμα, είναι αθέατο. Σταματήστε τώρα να φαντάζεστε τη ζωή χωρίς αυτό, γιατί γρήγορα το όνειρό σας θα γίνει εφιάλτης, καθώς όσο η εξάρτησή μας γίνεται ολοένα και πιο ισχυρή, τόσο τα μικροτσίπ γίνονται αντικείμενο μιας παγκόσμιας έριδας.
Πολλοί στο παρελθόν έχουν αποφανθεί ότι το «νέο πετρέλαιο» είναι τα δεδομένα, όμως οι μικροεπεξεργαστές είναι πιο κοντά σε αυτή τη μεταφορά. «Κατά βάση, τα δεδομένα είναι μονάδες και μηδενικά τα οποία αποθηκεύονται σε τσιπάκια. Σήμερα έχουμε περισσότερα δεδομένα μόνο και μόνο γιατί έχουμε τσιπ που είναι ικανά να τα θυμούνται και να τα επεξεργάζονται», μου λέει ο Κρις Μίλερ, αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Ταφτς και συγγραφέας του βιβλίου Chip War: The Fight for the World’s most Critical Technology (Scribner, 2022), στο οποίο αναλύεται ο παγκόσμιος διαγκωνισμός κρατών και εταιρειών, προκειμένου να επικρατήσουν στην παραγωγή και στη διακίνηση του πόρου που έχουμε συνηθίσει να αποκαλούμε με τον γενικό όρο «τσιπάκια».
Ο Μίλερ είναι ο πιο κατάλληλος άνθρωπος για να μας δώσει να καταλάβουμε τι συμβαίνει σήμερα με τα μικροτσίπ και γιατί μια ενδεχόμενη αναστάτωση στην τροφοδοσία τους θα συνιστούσε έναν μεγάλο κίνδυνο για τις κοινωνίες μας. Η τελευταία φορά που ασχοληθήκαμε μαζί τους ήταν όταν, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, καταγράφηκαν μεγάλες διακοπές στην εφοδιαστική αλυσίδα. Τότε αντιληφθήκαμε, πολλοί ίσως για πρώτη φορά, τη σπουδαιότητά τους. «Έγραψα αυτό το βιβλίο όταν άρχισα να συνειδητοποιώ πόσο κεντρικός είναι ο ρόλος τους στη σύγχρονη ζωή», μου λέει. «Γνώριζα τι είναι οι ημιαγωγοί, είχα δει φωτογραφίες τους, αλλά δεν μπορούσα να συνειδητοποιήσω πόσο σημαντικοί είναι στην οικονομία, στην πολιτική, στη στρατιωτική ισχύ. Κατάλαβα λοιπόν ότι, ενώ αυτή η γνώση είναι πραγματικά βαθιά, εμείς τη στερούμαστε».
Ένας εργάτης στην Κίνα τεστάρει τσιπ συσκευής ισχύος σε ημιαγωγούς.
Δισεκατομμύρια τρανζίστορ
Στις 12 Σεπτεμβρίου 1958, ο νεαρός μηχανικός Τζακ Κίλμπι παρουσιάζει στην εταιρεία όπου εργάζεται, την Texas Instruments, μια νέα εφεύρεση, η οποία θα πάρει το όνομα «μικροεπεξεργαστής». Ουσιαστικά, πρόκειται για ένα ολοκληρωμένο κύκλωμα που αποτελείται από υλικά όπως τρανζίστορ και αντιστάσεις, τα οποία είναι τοποθετημένα πάνω σε έναν μικροσκοπικό ημιαγωγό από πυρίτιο, δηλαδή σιλικόνη, ή γερμάνιο. Είναι μια μικρή κατασκευή από δύο μεταλλικές πλάκες, καλώδια και άλλα εξαρτήματα – όλα πάνω στην ίδια επιφάνεια. Έξι μήνες μετά, ένας άλλος μηχανικός, ο Ρόμπερτ Νόις, έρχεται με ένα νέο μικροτσίπ, αρκετά αναβαθμισμένο, και κατορθώνει να κερδίσει τη μάχη της πατέντας. Ωστόσο, ακόμη και ο ίδιος θεωρεί ότι πατέρας του μικροτσίπ είναι ο Κίλμπι, ο οποίος μάλιστα το 2000 κερδίζει το Νόμπελ Φυσικής.
Ο Κρις Μίλερ κάνει στο βιβλίο του μια πολύ αναλυτική αναδρομή στην εκθετική ανάπτυξη των μικροτσίπ. Αρκεί να πούμε ότι αυτή τη στιγμή ένα μικροτσίπ αιχμής μπορεί να έχει έως και 11,8 δισ. τρανζίστορ, ενώ, μόλις εξήντα χρόνια πριν, ένα επαναστατικό μικροτσίπ της εποχής είχε ενσωματωμένα πάνω του μόλις τέσσερα τρανζίστορ. «Το 2021, η βιομηχανία των τσιπ παρήγαγε περισσότερα τρανζίστορ από το σύνολο των αγαθών που παρήγαγαν όλες οι άλλες εταιρείες, σε όλες τις άλλες βιομηχανίες, σε όλη την ανθρώπινη ιστορία. Τίποτε άλλο δεν πλησιάζει αυτή την παραγωγή», γράφει.
Ο Αμερικανός συγγραφέας επισημαίνει τρία βασικά ζητήματα που πρέπει να γνωρίζουμε όλοι αναφορικά με τους μικροεπεξεργαστές. «Το πρώτο είναι ο βαθμός της εξάπλωσής τους. Σήμερα βρίσκονται πραγματικά σε κάθε είδους συσκευές. Δεν είναι μόνο τα smartphones και οι υπολογιστές, με τα οποία έχουμε συνηθίσει να τα ταυτίζουμε. Τσιπ στο εσωτερικό τους έχουν επίσης τα πλυντήρια πιάτων, οι φούρνοι μικροκυμάτων και τα αυτοκίνητα. Ένα αυτοκίνητο μπορεί να έχει έως και 1.000 τσιπ στο εσωτερικό του. Είναι λοιπόν παραπάνω από σαφές ότι η παγκόσμια οικονομία σήμερα δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς τους ημιαγωγούς. Το δεύτερο ζήτημα είναι ότι ο ρυθμός βελτίωσής τους τα τελευταία εξήντα χρόνια δεν έχει προηγούμενο σε κανένα άλλο τμήμα της οικονομίας. Τα τσιπ διπλασιάζονται περίπου κάθε δύο χρόνια όσον αφορά την υπολογιστική ισχύ που παράγουν. Δεν υπάρχει τίποτε άλλο που να πλησιάζει αυτόν τον ρυθμό ανάπτυξης. Μου αρέσει να φαντάζομαι πώς θα ήταν ο κόσμος αν τα αεροπλάνα πετούσαν δύο φορές πιο γρήγορα κάθε δύο χρόνια, και δεν υπάρχει καμία σύγκριση. Και το τρίτο ζήτημα είναι ότι η βιομηχανία των τσιπ είναι σε μεγάλο βαθμό συγκεντρωμένη σε μερικές μόνο χώρες, σε μια χούφτα εταιρείες μόνο. Αυτό ήταν απαραίτητο προκειμένου να παραχθούν οι αποδόσεις που έκαναν δυνατή την κατασκευή των τσιπ σε αυτό το επίπεδο ακρίβειας. Αλλά το γεγονός αυτό δημιουργεί κάποια τυφλά σημεία, ιδίως σήμερα, όπου το 90% των πιο προηγμένων τσιπ παράγεται στην Ταϊβάν».
Ο Μόρις Τσανγκ, ιδρυτής της ταϊβανέζικης TSMC. © Annabelle Chih / Getty Images / Ideal Image
Το βασίλειο των ημιαγωγών
Το νησί αυτό της Ανατολικής Ασίας είναι το παγκόσμιο κέντρο της παραγωγής των μικροτσίπ και κατ’ επέκταση το επίκεντρο του ενδιαφέροντος για τον έλεγχο της κρίσιμης αυτής τεχνολογίας. Δεν είναι τυχαίο ότι στην Ταϊβάν εδρεύει η TSMC, η μεγαλύτερη βιομηχανία παραγωγής μικροτσίπ στον κόσμο. Ιδρυτής της είναι ο πιο ενδιαφέρων άνθρωπος που γνώρισε ο Μίλερ για τις ανάγκες της συγγραφής του βιβλίου του, ο Μόρις Τσανγκ. «Πραγματικά πιστεύω ότι ο ρόλος του έχει υποτιμηθεί, όχι μόνο αναφορικά με την οικοδόμηση της βιομηχανίας των τσιπ, αλλά και σε σχέση με τη δημιουργία συνολικά των υπολογιστών, πάνω στους οποίους βασιζόμαστε. Ο Τσανγκ ήταν παρών στη δημιουργία της βιομηχανίας στα τέλη της δεκαετίας του ’50 στο Τέξας και εξακολουθεί σήμερα, στα 90 του, να είναι παρών στην Ταϊβάν και να παίζει μεγάλο ρόλο στη διοίκηση της σημαντικότερης εταιρείας μικροεπεξεργαστών στον κόσμο, την TSMC, η οποία είναι το κέντρο των επιχειρήσεων κατασκευής ημιαγωγών παγκοσμίως».
Η ακραία συγκέντρωση της παραγωγής τσιπ στην Ταϊβάν –αυτό το ιλιγγιώδες 90% της παγκόσμιας «πίτας»– ήταν κάτι που εξέπληξε ακόμη και τον Μίλερ. «Δεν το περίμενα αυτό», μου λέει, συμπληρώνοντας ότι ομοίως δεν περίμενε να είναι τόσο μεγάλη η εξάρτηση, και κατ’ επέκταση η ευαλωτότητα, της γείτονος χώρας, της Κίνας, από τα εισαγόμενα τσιπ. «Πιστεύουμε ότι η Κίνα είναι μια κατασκευαστική υπερδύναμη», μου λέει, «αλλά σήμερα η Κίνα ξοδεύει τόσα χρήματα για την εισαγωγή ημιαγωγών όσα ξοδεύει και για την εισαγωγή πετρελαίου. Η ίδια η κινεζική κυβέρνηση πιστεύει ότι τα τσιπ είναι η κύρια ευπάθειά της».
Ο κεντρικός ρόλος των ημιαγωγών στο στρατιωτικό πεδίο είναι κάτι που αποκαλύφθηκε στον Μίλερ σταδιακά, κατά τη διάρκεια της έρευνάς του. «Πριν από τη συγγραφή του βιβλίου ταύτιζα τη στρατιωτική ισχύ με τα πυραυλικά συστήματα, τα άρματα μάχης ή το πυροβολικό. Αλλά αυτό που μου έγινε σαφές βαθμιαία είναι ότι στην πραγματικότητα όλα αυτά τα συστήματα έχουν μετασχηματιστεί από τους ημιαγωγούς, καθώς εκείνοι τους επέτρεψαν να επικοινωνούν μεταξύ τους, να αποκτούν και να επεξεργάζονται πολλά δεδομένα από αισθητήρες, και να κατευθύνουν τα πυρομαχικά με ακρίβεια προς τον στόχο τους. Και νομίζω ότι, αν κοιτάξετε τον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας σήμερα, θα διαπιστώσετε ότι μια βασική αιτία της επιτυχίας της Ουκρανίας είναι η ικανότητά της να εκμεταλλεύεται την τεχνολογία, και επομένως να εκμεταλλεύεται τους ημιαγωγούς, για να αντισταθμίζει τα ποσοτικά πλεονεκτήματα της Ρωσίας, με τη χρήση πιο έξυπνης τεχνολογίας».
Το εργοστάσιο της εταιρείας TSMC. © Lam Yik Fei / The New York Times
Μία από τις μηχανές της Intel που επεξεργάζεται τα μικροτσίπ στις πλακέτες σιλικόνης. © Philip Cheung / The New York Times
Μάχες σε όλο τον κόσμο
Εδώ και έναν χρόνο, η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει ψηφίσει ένα πακέτο στήριξης της βιομηχανίας μικροτσίπ, ύψους 52 δισ. δολαρίων. Στις 7 Οκτωβρίου 2022, ο πρόεδρος Μπάιντεν επέβαλε αυστηρούς περιορισμούς στις εξαγωγές μικροεπεξεργαστών στην Κίνα, η οποία έχει θέσει την παραγωγή των μικροτσίπ ως υψηλή προτεραιότητά της. Ο Μίλερ επισημαίνει ότι ο πόλεμος για τα μικροτσίπ διεξάγεται σε πολλά διαφορετικά επίπεδα. «Πρώτα απ’ όλα υπάρχει η μάχη μεταξύ των εταιρειών που θέλουν να κερδίσουν μερίδιο αγοράς. Την ίδια στιγμή, γίνεται μια μεγάλη μάχη μεταξύ των τύπων των τεχνολογιών που θα αποδειχθούν πιο αποτελεσματικές, ενώ μια άλλη μάχη είναι εκείνη που διεξάγεται ανάμεσα στις χώρες που επιζητούν την απόκτηση και την ανάπτυξη των πιο προηγμένων τεχνολογιών πληροφορικής. Για τις κυβερνήσεις, τα μικροτσίπ έχουν ενδιαφέρον όχι μόνο γιατί μπαίνουν στα smartphones, στους υπολογιστές και στις άλλες καταναλωτικές συσκευές, αλλά και επειδή είναι κρίσιμα για τις υπηρεσίες πληροφοριών και τις στρατιωτικές δυνατότητές τους. Από τις πρώτες ημέρες αυτής της τεχνολογίας, οι κυβερνήσεις θεωρούσαν σε μεγάλο βαθμό τα τσιπ κρίσιμα συστατικά στοιχεία για την εθνική τους ισχύ. Γι’ αυτόν τον λόγο οι κυβερνήσεις αγωνίζονται προκειμένου να αποκτήσουν πρόσβαση και να ελέγξουν, ενδεχομένως, τις διάφορες πτυχές της διαδικασίας παραγωγής των πιο προηγμένων τσιπ».
Μέσα σε αυτό το εμπόλεμο κλίμα, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θέλει να αρκείται πια στον ρόλο του παρατηρητή. «Είναι γεγονός ότι υπάρχουν μερικές ευρωπαϊκές εταιρείες που παίζουν πολύ μεγάλο ρόλο, όπως η ASML. Η ολλανδική αυτή εταιρεία, που παράγει εξοπλισμό λιθογραφίας, είναι η μεγαλύτερη εταιρεία τεχνολογίας στην Ευρώπη με βάση την κεφαλαιοποίηση της αγοράς, παρόλο που οι περισσότεροι άνθρωποι δεν την έχουν καν ακουστά. Και υπάρχουν και μερικές άλλες μεγάλες κατασκευάστριες εταιρείες τσιπ. Η γερμανική Infineon είναι μία από αυτές. Αλλά ο ρόλος της Ευρώπης στη βιομηχανία των τσιπ έχει μειωθεί σε σχέση με μερικές δεκαετίες πριν. Και νομίζω ότι ένα από τα πράγματα που βλέπετε από Ευρωπαίους αξιωματούχους σε επίπεδο ΕΕ, καθώς και σε επίπεδο κρατών-μελών, είναι η επιθυμία να ενισχυθεί ο ρόλος της Ευρώπης».
Ο Αμερικανός καθηγητής του Ταφτς, Κρις Μίλερ © Annabelle Chih / Getty Images / Ideal Image
Πρόοδος μέσα από την Ιστορία
Αναρωτιέμαι ποια είναι τα μαθήματα που άντλησε ο συγγραφέας ερευνώντας τον πόλεμο για την επικράτηση στα μικροτσίπ. «Το πρώτο μάθημα είναι ότι έχουμε παρεξηγήσει την παγκοσμιοποίηση», επισημαίνει ο Μίλερ. «Νομίζαμε ότι η παγκοσμιοποίηση είναι πραγματικά παγκόσμια και ότι καθοδηγείται κυρίως από οικονομικούς παράγοντες. Η πραγματικότητα όμως είναι ότι, παρόλο που τα προϊόντα στα οποία τοποθετούνται τα τσιπ καταναλώνονται παγκοσμίως, τα smartphones και οι υπολογιστές για παράδειγμα, η παραγωγή τους δεν είναι καθόλου παγκόσμια. Ελέγχεται από μερικές μόνο χώρες και αυτή η συγκέντρωση παρέχει πολιτική δύναμη και ισχύ μόχλευσης στις εταιρείες που έχουν σθεναρή θέση στη βιομηχανία των μικροτσίπ. Η ισχύς αυτή χρησιμοποιείται τούτη την ώρα για να αναδιαμορφώσει τον τρόπο με τον οποίο είναι δομημένη όχι μόνο η βιομηχανία των τσιπ, αλλά και η παγκόσμια οικονομία γενικότερα. Το δεύτερο μάθημα είναι ο ρόλος που διαδραμάτισαν οι κυβερνήσεις στη δημιουργία της δομής των αλυσίδων εφοδιασμού ημιαγωγών. Αυτό οφείλεται εν μέρει στις εταιρείες που αναζήτησαν πιο αποτελεσματικές μεθόδους παραγωγής, αλλά και στις χώρες που προσπάθησαν είτε να δημιουργήσουν κερδοφόρες βιομηχανίες είτε να ενταχθούν σε πολιτικά δίκτυα που ήταν σημαντικά. Κι έτσι, αν εξετάσετε, για παράδειγμα, γιατί τόσο μεγάλο μέρος της παγκόσμιας βιομηχανίας των τσιπ επικεντρώθηκε στην Ασία, θα εντοπίσετε την αιτία πίσω στον Ψυχρό Πόλεμο. Θα διαπιστώσετε ότι οι ασιατικές κυβερνήσεις στη Σιγκαπούρη, στην Ταϊβάν και στη Νότια Κορέα αγκάλιασαν σκόπιμα την παραγωγή μικροτσίπ επειδή έτσι θα τις ενσωμάτωναν σε αμερικανοκεντρικές αλυσίδες εφοδιασμού, και με αυτόν τον τρόπο θα είχαν μια πρόσθετη εγγύηση ασφάλειας. Αυτό ήταν σημαντικό στο πλαίσιο του ψυχρού πολέμου τόσο για την Ταϊβάν όσο και για τη Νότια Κορέα, και είναι κάτι που παραμένει πολύ σημαντικό έως και σήμερα.
Βεβαίως, οι ΗΠΑ και οι κυβερνήσεις τους ήταν πολύ ενθουσιασμένες που οι χώρες αυτές ανέπτυξαν βιομηχανίες ηλεκτρονικών, αλλά και ναυτιλιακές βιομηχανίες, ακριβώς γι’ αυτόν τον σκοπό, καθώς θα ενσωμάτωναν αυτές τις χώρες σε αμερικανοκεντρικά δίκτυα. Αν θέλουμε να κατανοήσουμε τις αλυσίδες εφοδιασμού ηλεκτρονικών ειδών που παρέχουν τα αγαθά μας σήμερα, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η ιστορία τους δεν διαμορφώθηκε μόνο από οικονομικούς ή εμπορικούς παράγοντες, αλλά και από γεωπολιτικές εκτιμήσεις».
Η αλληλεξάρτησή μας, η οποία περνά μέσα από τη διαμεσολάβηση των μικροεπεξεργαστών, αρχίζει να θυμίζει ολοένα και περισσότερο άλλες συλλογικές απειλές που δεν λάβαμε υπόψη μας, ενώ κάποιοι ειδικοί μάς προειδοποιούσαν για το ενδεχόμενό τους. «Πόσο πιθανό είναι η Ταϊβάν να αποτελέσει το επόμενο πεδίο μάχης;» ρωτάω τον καθηγητή. «Λοιπόν, νομίζω ότι είναι σίγουρα πιθανό. Αν ακούσετε τους Κινέζους ηγέτες, αυτό που λένε επανειλημμένα, στο υψηλότερο μάλιστα επίπεδο, είναι ότι είναι αποφασισμένοι να πάρουν τον έλεγχο της Ταϊβάν, είτε με ειρηνικά μέσα είτε με αυτό που κατ’ ευφημισμόν αποκαλούν “μη ειρηνικά μέσα”.
Η αλήθεια είναι ότι έχουν το είδος των στρατιωτικών συστημάτων που απαιτείται για κάτι τέτοιο. Χρειάζεται μόνο να ξεκινήσουν μια εκστρατεία πίεσης κατά της Ταϊβάν με τη βία ή ακόμη και να την αποκλείσουν ή να της επιτεθούν. Και νομίζω ότι η βασική δυναμική στα Στενά της Ταϊβάν ρυθμίζεται από το ότι πριν από δύο δεκαετίες θεωρούσαμε προφανές ποια πλευρά θα κέρδιζε αν γινόταν πόλεμος, ενώ σήμερα αυτό δεν είναι προφανές. Πιστεύω ότι αυτή η δυναμική, αυτό το γεγονός, το οποίο είναι πλέον σαφές σε όλους, δημιουργεί πολλούς κινδύνους, γιατί ανοίγει την πόρτα στους Κινέζους ηγέτες να σκεφτούν ότι ίσως θα μπορούσαν να επιτεθούν και να επιτύχουν».
Oι επεκτάσεις του εργοστασίου της Intel στην Αριζόνα.
Αναρωτιέμαι ποια είναι τα μαθήματα που άντλησε ο συγγραφέας ερευνώντας τον πόλεμο για την επικράτηση στα μικροτσίπ. «Το πρώτο μάθημα είναι ότι έχουμε παρεξηγήσει την παγκοσμιοποίηση», επισημαίνει ο Μίλερ. «Νομίζαμε ότι η παγκοσμιοποίηση είναι πραγματικά παγκόσμια και ότι καθοδηγείται κυρίως από οικονομικούς παράγοντες. Η πραγματικότητα όμως είναι ότι, παρόλο που τα προϊόντα στα οποία τοποθετούνται τα τσιπ καταναλώνονται παγκοσμίως, τα smartphones και οι υπολογιστές για παράδειγμα, η παραγωγή τους δεν είναι καθόλου παγκόσμια. Ελέγχεται από μερικές μόνο χώρες και αυτή η συγκέντρωση παρέχει πολιτική δύναμη και ισχύ μόχλευσης στις εταιρείες που έχουν σθεναρή θέση στη βιομηχανία των μικροτσίπ. Η ισχύς αυτή χρησιμοποιείται τούτη την ώρα για να αναδιαμορφώσει τον τρόπο με τον οποίο είναι δομημένη όχι μόνο η βιομηχανία των τσιπ, αλλά και η παγκόσμια οικονομία γενικότερα. Το δεύτερο μάθημα είναι ο ρόλος που διαδραμάτισαν οι κυβερνήσεις στη δημιουργία της δομής των αλυσίδων εφοδιασμού ημιαγωγών. Αυτό οφείλεται εν μέρει στις εταιρείες που αναζήτησαν πιο αποτελεσματικές μεθόδους παραγωγής, αλλά και στις χώρες που προσπάθησαν είτε να δημιουργήσουν κερδοφόρες βιομηχανίες είτε να ενταχθούν σε πολιτικά δίκτυα που ήταν σημαντικά. Κι έτσι, αν εξετάσετε, για παράδειγμα, γιατί τόσο μεγάλο μέρος της παγκόσμιας βιομηχανίας των τσιπ επικεντρώθηκε στην Ασία, θα εντοπίσετε την αιτία πίσω στον Ψυχρό Πόλεμο. Θα διαπιστώσετε ότι οι ασιατικές κυβερνήσεις στη Σιγκαπούρη, στην Ταϊβάν και στη Νότια Κορέα αγκάλιασαν σκόπιμα την παραγωγή μικροτσίπ επειδή έτσι θα τις ενσωμάτωναν σε αμερικανοκεντρικές αλυσίδες εφοδιασμού, και με αυτόν τον τρόπο θα είχαν μια πρόσθετη εγγύηση ασφάλειας. Αυτό ήταν σημαντικό στο πλαίσιο του ψυχρού πολέμου τόσο για την Ταϊβάν όσο και για τη Νότια Κορέα, και είναι κάτι που παραμένει πολύ σημαντικό έως και σήμερα.
Βεβαίως, οι ΗΠΑ και οι κυβερνήσεις τους ήταν πολύ ενθουσιασμένες που οι χώρες αυτές ανέπτυξαν βιομηχανίες ηλεκτρονικών, αλλά και ναυτιλιακές βιομηχανίες, ακριβώς γι’ αυτόν τον σκοπό, καθώς θα ενσωμάτωναν αυτές τις χώρες σε αμερικανοκεντρικά δίκτυα. Αν θέλουμε να κατανοήσουμε τις αλυσίδες εφοδιασμού ηλεκτρονικών ειδών που παρέχουν τα αγαθά μας σήμερα, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η ιστορία τους δεν διαμορφώθηκε μόνο από οικονομικούς ή εμπορικούς παράγοντες, αλλά και από γεωπολιτικές εκτιμήσεις».
Η αλληλεξάρτησή μας, η οποία περνά μέσα από τη διαμεσολάβηση των μικροεπεξεργαστών, αρχίζει να θυμίζει ολοένα και περισσότερο άλλες συλλογικές απειλές που δεν λάβαμε υπόψη μας, ενώ κάποιοι ειδικοί μάς προειδοποιούσαν για το ενδεχόμενό τους. «Πόσο πιθανό είναι η Ταϊβάν να αποτελέσει το επόμενο πεδίο μάχης;» ρωτάω τον καθηγητή. «Λοιπόν, νομίζω ότι είναι σίγουρα πιθανό. Αν ακούσετε τους Κινέζους ηγέτες, αυτό που λένε επανειλημμένα, στο υψηλότερο μάλιστα επίπεδο, είναι ότι είναι αποφασισμένοι να πάρουν τον έλεγχο της Ταϊβάν, είτε με ειρηνικά μέσα είτε με αυτό που κατ’ ευφημισμόν αποκαλούν “μη ειρηνικά μέσα”.
Η αλήθεια είναι ότι έχουν το είδος των στρατιωτικών συστημάτων που απαιτείται για κάτι τέτοιο. Χρειάζεται μόνο να ξεκινήσουν μια εκστρατεία πίεσης κατά της Ταϊβάν με τη βία ή ακόμη και να την αποκλείσουν ή να της επιτεθούν. Και νομίζω ότι η βασική δυναμική στα Στενά της Ταϊβάν ρυθμίζεται από το ότι πριν από δύο δεκαετίες θεωρούσαμε προφανές ποια πλευρά θα κέρδιζε αν γινόταν πόλεμος, ενώ σήμερα αυτό δεν είναι προφανές. Πιστεύω ότι αυτή η δυναμική, αυτό το γεγονός, το οποίο είναι πλέον σαφές σε όλους, δημιουργεί πολλούς κινδύνους, γιατί ανοίγει την πόρτα στους Κινέζους ηγέτες να σκεφτούν ότι ίσως θα μπορούσαν να επιτεθούν και να επιτύχουν».
Oι επεκτάσεις του εργοστασίου της Intel στην Αριζόνα.
Κόσμος χωρίς μικροτσίπ
Το γεγονός ότι ολόκληρος ο κόσμος εξαρτάται ουσιαστικά από μία και μόνο εταιρεία, την TSMC, είναι πολύ ανησυχητικό. Ένα ατύχημα θα ήταν κάτι το τρομερό. «Θα ήταν πράγματι καταστροφικό», τονίζει ο Μίλερ. «Θα ήταν η χειρότερη διαταραχή στην παγκόσμια παραγωγή, νομίζω, από τη Μεγάλη Ύφεση της δεκαετίας του 1920 και μετά. Είμαστε τρομακτικά απροετοίμαστοι για κάτι τέτοιο. Είναι πολύ πιθανό οι οικονομικές επιπτώσεις να είναι χειρότερες από την COVID-19. Η πανδημία προκάλεσε σημαντικές διαταραχές για μερικούς μήνες το 2020 και στη συνέχεια, από οικονομικής άποψης, αρκετά μικρές διαταραχές μετά το αρχικό κλείσιμο. Αν χάναμε την πρόσβαση στην παραγωγή τσιπ της Ταϊβάν, αν η Κίνα επιτίθετο και κατέστρεφε τις εγκαταστάσεις, για παράδειγμα, θα χρειαζόταν χρόνια για την ανοικοδόμηση αυτής της παραγωγικής ικανότητας. Η πανδημία απενεργοποίησε για λίγο την οικονομία, αλλά στη συνέχεια την είδαμε να ενεργοποιείται ξανά. Αν όμως η Κίνα αποφασίσει να καταστρέψει τις ταϊβανέζικες εγκαταστάσεις παραγωγής μικροτσίπ, σε αυτή την περίπτωση δεν θα υπάρχει διακόπτης επανεκκίνησης».
Έπειτα από όλα αυτά, εύλογα σκέφτεται κάποιος ότι μπορεί το μέλλον των μικροτσίπ να φαντάζει άδηλο, αλλά θα είναι σίγουρα συναρπαστικό. Η ελπίδα των πιο μετριοπαθών είναι να μην οδηγηθούμε σε ακόμη πιο σκληρές και βίαιες μορφές ανταγωνισμού για τον πολύτιμο αυτό πόρο. Έχοντας μελετήσει σε βάθος την πολυδιάστατη διαμάχη για τον έλεγχο των μικροεπεξεργαστών, ο Μίλερ προβλέπει ότι θα δούμε πολύ περισσότερη πολιτικοποίηση του θέματος τα επόμενα δύο χρόνια. «Έχουμε ήδη δει πολλά, φυσικά, αλλά νομίζω ότι θα γίνουν πολλά περισσότερα, διότι η πραγματικότητα είναι ότι τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Κίνα και η Ιαπωνία και άλλες χώρες της Ανατολικής Ασίας συνειδητοποιούν ότι τα τσιπ θα βρεθούν στο επίκεντρο του γεωπολιτικού αγώνα που βρίσκεται σε εξέλιξη. Κι αν κοιτάξετε τον χάρτη της Ασίας, θα δείτε να ξεδιπλώνεται μια πραγματικά τρομακτική κούρσα εξοπλισμών. Η Κίνα ενισχύει τον στρατό της με πραγματικά δραματικό τρόπο, επενδύοντας ακριβώς σε τακτικές που θα οδηγούσαν στον αποκλεισμό, ή και στην επίθεση, εναντίον της Ταϊβάν. Η Ιαπωνία απαντά διπλασιάζοντας τις αμυντικές της δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ τα επόμενα χρόνια. Οι ΗΠΑ και η Αυστραλία επενδύουν σε όλα τα είδη των νέων δυνατοτήτων που έχουν σχεδιαστεί ακριβώς για να αποτρέψουν την Κίνα από το να επιτεθεί στην Ταϊβάν. Επομένως, από γεωπολιτική άποψη, η κατάσταση στην Ασία είναι πραγματικά πολύ επικίνδυνη. Καθώς τα στρατιωτικά συστήματα επόμενης γενιάς θα βασίζονται όλο και περισσότερο στα μικροτσίπ, οι κυβερνήσεις θα αρχίσουν να συνειδητοποιούν ότι οι μικροεπεξεργαστές δεν αφορούν μόνο τα smartphones.
Κι έτσι τα μικροτσίπ θα γίνονται όλο και πιο σημαντικοί παράγοντες στον καθορισμό της παγκόσμιας στρατιωτικής ισορροπίας». Μιας ισορροπίας, θα πρόσθετα, που μοιάζει αυξανόμενα να γίνεται όλο και πιο επισφαλής. Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί πριν από εβδομήντα χρόνια ότι αυτό το μικροσκοπικό δημιούργημα από πυρίτιο θα αποκτούσε κάποια μέρα τόσο μεγάλη σημασία για το σύνολο της
ανθρωπότητας; Η συνέχεια προβλέπεται άκρως ενδιαφέρουσα.
Το γεγονός ότι ολόκληρος ο κόσμος εξαρτάται ουσιαστικά από μία και μόνο εταιρεία, την TSMC, είναι πολύ ανησυχητικό. Ένα ατύχημα θα ήταν κάτι το τρομερό. «Θα ήταν πράγματι καταστροφικό», τονίζει ο Μίλερ. «Θα ήταν η χειρότερη διαταραχή στην παγκόσμια παραγωγή, νομίζω, από τη Μεγάλη Ύφεση της δεκαετίας του 1920 και μετά. Είμαστε τρομακτικά απροετοίμαστοι για κάτι τέτοιο. Είναι πολύ πιθανό οι οικονομικές επιπτώσεις να είναι χειρότερες από την COVID-19. Η πανδημία προκάλεσε σημαντικές διαταραχές για μερικούς μήνες το 2020 και στη συνέχεια, από οικονομικής άποψης, αρκετά μικρές διαταραχές μετά το αρχικό κλείσιμο. Αν χάναμε την πρόσβαση στην παραγωγή τσιπ της Ταϊβάν, αν η Κίνα επιτίθετο και κατέστρεφε τις εγκαταστάσεις, για παράδειγμα, θα χρειαζόταν χρόνια για την ανοικοδόμηση αυτής της παραγωγικής ικανότητας. Η πανδημία απενεργοποίησε για λίγο την οικονομία, αλλά στη συνέχεια την είδαμε να ενεργοποιείται ξανά. Αν όμως η Κίνα αποφασίσει να καταστρέψει τις ταϊβανέζικες εγκαταστάσεις παραγωγής μικροτσίπ, σε αυτή την περίπτωση δεν θα υπάρχει διακόπτης επανεκκίνησης».
Έπειτα από όλα αυτά, εύλογα σκέφτεται κάποιος ότι μπορεί το μέλλον των μικροτσίπ να φαντάζει άδηλο, αλλά θα είναι σίγουρα συναρπαστικό. Η ελπίδα των πιο μετριοπαθών είναι να μην οδηγηθούμε σε ακόμη πιο σκληρές και βίαιες μορφές ανταγωνισμού για τον πολύτιμο αυτό πόρο. Έχοντας μελετήσει σε βάθος την πολυδιάστατη διαμάχη για τον έλεγχο των μικροεπεξεργαστών, ο Μίλερ προβλέπει ότι θα δούμε πολύ περισσότερη πολιτικοποίηση του θέματος τα επόμενα δύο χρόνια. «Έχουμε ήδη δει πολλά, φυσικά, αλλά νομίζω ότι θα γίνουν πολλά περισσότερα, διότι η πραγματικότητα είναι ότι τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Κίνα και η Ιαπωνία και άλλες χώρες της Ανατολικής Ασίας συνειδητοποιούν ότι τα τσιπ θα βρεθούν στο επίκεντρο του γεωπολιτικού αγώνα που βρίσκεται σε εξέλιξη. Κι αν κοιτάξετε τον χάρτη της Ασίας, θα δείτε να ξεδιπλώνεται μια πραγματικά τρομακτική κούρσα εξοπλισμών. Η Κίνα ενισχύει τον στρατό της με πραγματικά δραματικό τρόπο, επενδύοντας ακριβώς σε τακτικές που θα οδηγούσαν στον αποκλεισμό, ή και στην επίθεση, εναντίον της Ταϊβάν. Η Ιαπωνία απαντά διπλασιάζοντας τις αμυντικές της δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ τα επόμενα χρόνια. Οι ΗΠΑ και η Αυστραλία επενδύουν σε όλα τα είδη των νέων δυνατοτήτων που έχουν σχεδιαστεί ακριβώς για να αποτρέψουν την Κίνα από το να επιτεθεί στην Ταϊβάν. Επομένως, από γεωπολιτική άποψη, η κατάσταση στην Ασία είναι πραγματικά πολύ επικίνδυνη. Καθώς τα στρατιωτικά συστήματα επόμενης γενιάς θα βασίζονται όλο και περισσότερο στα μικροτσίπ, οι κυβερνήσεις θα αρχίσουν να συνειδητοποιούν ότι οι μικροεπεξεργαστές δεν αφορούν μόνο τα smartphones.
Κι έτσι τα μικροτσίπ θα γίνονται όλο και πιο σημαντικοί παράγοντες στον καθορισμό της παγκόσμιας στρατιωτικής ισορροπίας». Μιας ισορροπίας, θα πρόσθετα, που μοιάζει αυξανόμενα να γίνεται όλο και πιο επισφαλής. Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί πριν από εβδομήντα χρόνια ότι αυτό το μικροσκοπικό δημιούργημα από πυρίτιο θα αποκτούσε κάποια μέρα τόσο μεγάλη σημασία για το σύνολο της
ανθρωπότητας; Η συνέχεια προβλέπεται άκρως ενδιαφέρουσα.
→ Το Chip War: The Fight for the World’s Most Critical Technology είναι το τέταρτο βιβλίο του Κρις Μίλερ (εκδ. Scribner).