Ο τρομακτικός σεισμός στην Τουρκία συγκλονίζει την παγκόσμια κοινή γνώμη. Ο ανθρώπινος πόνος προηγείται κάθε άλλης ανησυχίας που άπτεται των διακρατικών σχέσεων. Το μέγεθος του σεισμού που αρχικά εκτιμήθηκε σε 7,8 της κλίμακας Ρίχτερ, αρκεί από μόνο του να επιφέρει τρομακτικές καταστροφές και ενδεχομένως χιλιάδες θύματα. Πολυώροφα κτίρια κατέρρευσαν σαν τραπουλόχαρτα. Στην Τουρκία, εξάλλου, έχουν κατ’ επανάληψη καταγγελθεί εγκληματικές παραβάσεις των οικοδομικών κανονισμών και σε άλλες περιπτώσεις ισχυρών σεισμών.
Από: defence-point.gr - Του Ζαχαρία Μίχα*
(Διευθυντής Μελετών στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας – ΙΑΑΑ/ISDA)
Ό,τι και να έχει συμβεί όμως, η τραγωδία επηρεάζει τις επερχόμενες εκλογές και κατ’ επέκταση την εσωτερική και εξωτερική πολιτική της Τουρκίας. Η πρώτη παρατήρηση αφορά τις επιπτώσεις στο ελληνοτουρκικό μέτωπο. Η τραγωδία φαίνεται πως μηδενίζει τις πιθανότητες εκδήλωσης ενός προεκλογικού στρατιωτικού τυχοδιωκτισμού με στόχο την Ελλάδα. Μένει να φανεί εάν η δραματική κατάσταση χρησιμοποιηθεί ως πρόσχημα από το καθεστώς Ερντογάν για να αναβάλει τις εκλογές. Η τοξικότητα που άπαντες διαπιστώνουν στο πολιτικό σκηνικό της Ελλάδας, ωχριά απέναντι σ’ αυτήν που επικρατεί στην Τουρκία. Στις εκλογές κρίνεται η επιβίωση του καθεστώτος Ερντογάν, με ό,τι αυτό συνεπάγεται σε όλα τα επίπεδα.
Στην Ουάσινγκτον ίσως ανοίξει η όρεξη για την αναβίωση της «διπλωματίας των σεισμών», όπως είχε συμβεί στο παρελθόν. Η «διπλωματία των σεισμών» ξεκίνησε μετά από διαδοχικούς σεισμούς που έπληξαν και τις δύο χώρες το καλοκαίρι του 1999 και οδήγησε σε βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, αφού η αμοιβαία συμπαράσταση άλλαξε το κλίμα. Σήμερα, η κινητοποίηση της ελληνικής πλευράς, για ανθρωπιστικούς και διπλωματικούς λόγους, ήταν άμεση. Είναι έτοιμη να συνδράμει τον τουρκικό λαό που είχε πληγεί, καθώς οι προβλέψεις είναι εξαιρετικά δυσμενείς. Ο απεγκλωβισμός όσο το δυνατόν περισσότερων από τα συντρίμμια πρέπει να ξεκινήσει το συντομότερο δυνατόν. Η πληγείσα περιοχή, λόγω των τρομακτικών ζημιών που έχουν επεκταθεί και στη Συρία, έχει τεράστιες ανάγκες. Μεγάλο μέρος όσων έχουν πληγεί είναι κουρδικοί πληθυσμοί.
Ο ανθρωπισμός δεν μπορεί να είναι επιλεκτικός. Η Ελλάδα οφείλει να κάνει το καθήκον της. Γι’ αυτό αναλαμβάνει πρωτοβουλία για να συντονίσει τις ενέργειές της με εταίρους και συμμάχους, που διαθέτουν αεροσκάφη στρατηγικών μεταφορών, τα οποία μπορούν να επιταχύνουν την αποστολή βοήθειας. Πέραν της ανθρωπιστικής πτυχής, η Αθήνα οφείλει να αξιολογήσει τις επιπτώσεις και στο διπλωματικό πεδίο. Τί θα συμβεί εάν ο Ερντογάν δεν αναβάλει τις εκλογές; Ασφαλώς, η απόφασή του θα ληφθεί από την εκτίμηση του αποτελέσματος. Η ανταπόκριση του τουρκικού κρατικού μηχανισμού θα παίξει ρόλο στην εκλογική συμπεριφορά των ψηφοφόρων στις πληγείσες περιοχές.
Η κακή κατάσταση της τουρκικής οικονομίας θα ασκήσει περαιτέρω πιέσεις και θα θέσει σε δοκιμασία την υπερφίαλη ρητορική του καθεστώτος Ερντογάν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο υπουργός Εσωτερικών Σοϊλού, που μας έχει συνηθίσει σε εμπρηστική ρητορική σε όλα τα επίπεδα. Έχοντας προφανώς ξεκάθαρη εικόνα της βιβλικής καταστροφής, έσπευσε να ζητήσει διεθνή συνδρομή… Η αυθόρμητη και άμεση προσφορά κάθε δυνατής βοήθειας θα ασκήσει πιέσεις και στον τουρκικό πολιτικό κόσμο. Οι πανίσχυρες επικοινωνιακά εικόνες την εποχή προ της έναρξης της «διπλωματίας των σεισμών», είχαν παίξει καθοριστικό ρόλο για όσα ακολούθησαν.
Όσο φανατικές και να είναι οι ηγεσίες, μεταλαμπαδεύοντας την οπτική τους στις κοινωνίες, τέτοια περιστατικά αναπτύσσουν τη δική τους ανεξάρτητη δυναμική και συμπαρασύρουν τις ηγεσίες, οι οποίες προσαρμόζονται για να μην έρθουν σε αντίθεση με το κοινό αίσθημα. Τα πολιτικά αντανακλαστικά κρίνουν συχνά τις εκλογές…
Η τραγωδία που έπληξε την Τουρκία μπορεί να χαρακτηριστεί σε τακτικό επίπεδο ως game changer. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι οι τακτικές συγκυρίες δεν επιτρέπουν εύκολα συμπεράσματα περί ουσιαστικών αλλαγών στο στρατηγικό επίπεδο, όπως αποδείχθηκε και με τη «διπλωματία των σεισμών». Ο τουρκικός αναθεωρητισμός δεν θα σβήσει. Άρα, η συγκυρία μπορεί να εξασφαλίσει μία περίοδο ύφεσης στις διμερείς σχέσεις. Αυτό που πρέπει να παραμείνει αναλλοίωτο, είναι οι αρχές που διέπουν την ελληνική εξωτερική πολιτική και η προσπάθεια να διατηρηθεί μία αξιόπιστη αποτροπή.
Δεν υπάρχει καλόπιστος διεθνής δρων που να μην αντιλαμβάνεται τον αμιγώς αμυντικό χαρακτήρα της εξοπλιστικής προετοιμασίας της Ελλάδας. Η χώρα πρέπει να παραμείνει προσηλωμένη στην προσπάθεια οικονομικής ανάπτυξης και ισχυροποίησης των Ενόπλων Δυνάμεων, ώστε να είναι σε θέση να αναλάβει ευρύτερες ευθύνες, μαζί με τους συμμάχους της, στο πλαίσιο μιας νέας αρχιτεκτονικής ασφαλείας στην ευρύτερη περιοχή.
Από: defence-point.gr - Του Ζαχαρία Μίχα*
(Διευθυντής Μελετών στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας – ΙΑΑΑ/ISDA)
Ό,τι και να έχει συμβεί όμως, η τραγωδία επηρεάζει τις επερχόμενες εκλογές και κατ’ επέκταση την εσωτερική και εξωτερική πολιτική της Τουρκίας. Η πρώτη παρατήρηση αφορά τις επιπτώσεις στο ελληνοτουρκικό μέτωπο. Η τραγωδία φαίνεται πως μηδενίζει τις πιθανότητες εκδήλωσης ενός προεκλογικού στρατιωτικού τυχοδιωκτισμού με στόχο την Ελλάδα. Μένει να φανεί εάν η δραματική κατάσταση χρησιμοποιηθεί ως πρόσχημα από το καθεστώς Ερντογάν για να αναβάλει τις εκλογές. Η τοξικότητα που άπαντες διαπιστώνουν στο πολιτικό σκηνικό της Ελλάδας, ωχριά απέναντι σ’ αυτήν που επικρατεί στην Τουρκία. Στις εκλογές κρίνεται η επιβίωση του καθεστώτος Ερντογάν, με ό,τι αυτό συνεπάγεται σε όλα τα επίπεδα.
Στην Ουάσινγκτον ίσως ανοίξει η όρεξη για την αναβίωση της «διπλωματίας των σεισμών», όπως είχε συμβεί στο παρελθόν. Η «διπλωματία των σεισμών» ξεκίνησε μετά από διαδοχικούς σεισμούς που έπληξαν και τις δύο χώρες το καλοκαίρι του 1999 και οδήγησε σε βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, αφού η αμοιβαία συμπαράσταση άλλαξε το κλίμα. Σήμερα, η κινητοποίηση της ελληνικής πλευράς, για ανθρωπιστικούς και διπλωματικούς λόγους, ήταν άμεση. Είναι έτοιμη να συνδράμει τον τουρκικό λαό που είχε πληγεί, καθώς οι προβλέψεις είναι εξαιρετικά δυσμενείς. Ο απεγκλωβισμός όσο το δυνατόν περισσότερων από τα συντρίμμια πρέπει να ξεκινήσει το συντομότερο δυνατόν. Η πληγείσα περιοχή, λόγω των τρομακτικών ζημιών που έχουν επεκταθεί και στη Συρία, έχει τεράστιες ανάγκες. Μεγάλο μέρος όσων έχουν πληγεί είναι κουρδικοί πληθυσμοί.
Ο ανθρωπισμός δεν μπορεί να είναι επιλεκτικός. Η Ελλάδα οφείλει να κάνει το καθήκον της. Γι’ αυτό αναλαμβάνει πρωτοβουλία για να συντονίσει τις ενέργειές της με εταίρους και συμμάχους, που διαθέτουν αεροσκάφη στρατηγικών μεταφορών, τα οποία μπορούν να επιταχύνουν την αποστολή βοήθειας. Πέραν της ανθρωπιστικής πτυχής, η Αθήνα οφείλει να αξιολογήσει τις επιπτώσεις και στο διπλωματικό πεδίο. Τί θα συμβεί εάν ο Ερντογάν δεν αναβάλει τις εκλογές; Ασφαλώς, η απόφασή του θα ληφθεί από την εκτίμηση του αποτελέσματος. Η ανταπόκριση του τουρκικού κρατικού μηχανισμού θα παίξει ρόλο στην εκλογική συμπεριφορά των ψηφοφόρων στις πληγείσες περιοχές.
Η κακή κατάσταση της τουρκικής οικονομίας θα ασκήσει περαιτέρω πιέσεις και θα θέσει σε δοκιμασία την υπερφίαλη ρητορική του καθεστώτος Ερντογάν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο υπουργός Εσωτερικών Σοϊλού, που μας έχει συνηθίσει σε εμπρηστική ρητορική σε όλα τα επίπεδα. Έχοντας προφανώς ξεκάθαρη εικόνα της βιβλικής καταστροφής, έσπευσε να ζητήσει διεθνή συνδρομή… Η αυθόρμητη και άμεση προσφορά κάθε δυνατής βοήθειας θα ασκήσει πιέσεις και στον τουρκικό πολιτικό κόσμο. Οι πανίσχυρες επικοινωνιακά εικόνες την εποχή προ της έναρξης της «διπλωματίας των σεισμών», είχαν παίξει καθοριστικό ρόλο για όσα ακολούθησαν.
Όσο φανατικές και να είναι οι ηγεσίες, μεταλαμπαδεύοντας την οπτική τους στις κοινωνίες, τέτοια περιστατικά αναπτύσσουν τη δική τους ανεξάρτητη δυναμική και συμπαρασύρουν τις ηγεσίες, οι οποίες προσαρμόζονται για να μην έρθουν σε αντίθεση με το κοινό αίσθημα. Τα πολιτικά αντανακλαστικά κρίνουν συχνά τις εκλογές…
Η τραγωδία που έπληξε την Τουρκία μπορεί να χαρακτηριστεί σε τακτικό επίπεδο ως game changer. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι οι τακτικές συγκυρίες δεν επιτρέπουν εύκολα συμπεράσματα περί ουσιαστικών αλλαγών στο στρατηγικό επίπεδο, όπως αποδείχθηκε και με τη «διπλωματία των σεισμών». Ο τουρκικός αναθεωρητισμός δεν θα σβήσει. Άρα, η συγκυρία μπορεί να εξασφαλίσει μία περίοδο ύφεσης στις διμερείς σχέσεις. Αυτό που πρέπει να παραμείνει αναλλοίωτο, είναι οι αρχές που διέπουν την ελληνική εξωτερική πολιτική και η προσπάθεια να διατηρηθεί μία αξιόπιστη αποτροπή.
Δεν υπάρχει καλόπιστος διεθνής δρων που να μην αντιλαμβάνεται τον αμιγώς αμυντικό χαρακτήρα της εξοπλιστικής προετοιμασίας της Ελλάδας. Η χώρα πρέπει να παραμείνει προσηλωμένη στην προσπάθεια οικονομικής ανάπτυξης και ισχυροποίησης των Ενόπλων Δυνάμεων, ώστε να είναι σε θέση να αναλάβει ευρύτερες ευθύνες, μαζί με τους συμμάχους της, στο πλαίσιο μιας νέας αρχιτεκτονικής ασφαλείας στην ευρύτερη περιοχή.