Φατίχ Γιουρτσέβερ* - turkishminute.com / Παρουσίαση Freepen.gr
«Τα σύνορα των χωρικών υδάτων της Αιγύπτου ξεκινούν από το χερσαίο σημείο αιγυπτιακών-λιβυκών συνόρων Νο. 1 για απόσταση 12 ναυτικών μιλίων φτάνοντας στο σημείο Νο. 8, και έτσι η δυτική θαλάσσια συνοριακή γραμμή της Αιγύπτου ανεβαίνει από το σημείο Νο. 8 προς την κατεύθυνση του βορρά», αναφέρει το προεδρικό διάταγμα που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.
Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών δεν έχει σχολιάσει ακόμη το διάταγμα. Υπό κανονικές συνθήκες, η Τουρκία θα έπρεπε να είχε αντιδράσει σθεναρά καθώς το διάταγμα παραβιάζει το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας», που καθορίζει στο μέγιστο τις περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας της Τουρκίας. Γιατί λοιπόν η Τουρκία προτιμά να σιωπά για αυτό το διάταγμα, που καθιστά αμφιλεγόμενη βάσει του διεθνούς δικαίου τη συμφωνία για την οριοθέτηση της τουρκο-λιβυκής ΑΟΖ;
Η Τουρκία και η Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) της Λιβύης υπέγραψαν Μνημόνιο Συνεννόησης για την οριοθέτηση της ΑΟΖ στην ανατολική Μεσόγειο το 2019. Σύμφωνα με το ΜΣ, τα μέρη συμφώνησαν στη γραμμή οριοθέτησης της ΑΟΖ, με την περιοχή νότια και νοτιοδυτικά της οριοθέτησης που αποτελεί τη Λιβυκή ΑΟΖ. Η Ελλάδα και η Αίγυπτος αντιτάχθηκαν σε αυτό το Μνημόνιο Συνεννόησης, χαρακτηρίζοντάς το παράνομο και πως παραβιάζει το διεθνές δίκαιο. Η Ελλάδα υποστήριξε ότι παραβίαζε την ΑΟΖ της και ιδιαίτερα αυτή της Κρήτης. Ως εκ τούτου, το 2020, η Αίγυπτος και η Ελλάδα υπέγραψαν συμφωνία για την οριοθέτηση της ΑΟΖ στην ανατολική Μεσόγειο. Στην Ελλάδα, διπλωμάτες είπαν ότι η συμφωνία ουσιαστικά ακύρωσε το ΜΣ μεταξύ Τουρκίας και GNA.
Η επιθετική εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, που περιγράφεται ως καταναγκαστική διπλωματία, στην ανατολική Μεσόγειο υπό το δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας, που καθορίζει τα όρια της θαλάσσιας δικαιοδοσίας της Τουρκίας στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο με μαξιμαλιστική προσέγγιση, είχε ως αποτέλεσμα την αυξανόμενη απομόνωση της Τουρκίας στην Ανατολή.
Νιώθοντας πολύ μόνη στην περιοχή, η Τουρκία εγκατέλειψε το δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας κάνοντας μια ριζική αλλαγή πολιτικής στην ανατολική Μεσόγειο όταν η ΕΕ απείλησε με κυρώσεις το Δεκέμβριο του 2020. Η Τουρκία ανέστειλε τις σεισμικές έρευνες και τις γεωτρήσεις της σε αμφισβητούμενες περιοχές στην ανατολική Μεσόγειο από το Μάρτιο του 2021 Δεν έχει στείλει σκάφη σεισμικής έρευνας δυτικά του 28ου μεσημβρινού, το ανατολικό όριο της συνθήκης που υπογράφηκε μεταξύ Αιγύπτου και Ελλάδας.
Η Τουρκία καταβάλλει προσπάθειες για τη βελτίωση των σχέσεων με την Αίγυπτο από το 2021 και έχει ξεκινήσει πρωτοβουλίες για την εξομάλυνση των διπλωματικών σχέσεων με την Αίγυπτο. Οι σχέσεις μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας έγιναν τεταμένες το 2013 μετά την ανατροπή του εκλιπόντος προέδρου της Μουσουλμανικής Αδελφότητας της Αιγύπτου, Μοχάμεντ Μόρσι, ο οποίος υποστηρίχθηκε από την κυβέρνηση του Τούρκου προέδρου Ερντογάν.
Δε σημειώθηκε πρόοδος σε δύο γύρους διερευνητικών συνομιλιών με επικεφαλής τους αναπληρωτές υπουργούς Εξωτερικών της Αιγύπτου και της Τουρκίας σε μια προσπάθεια ενίσχυσης των σχέσεων, καθώς οι δύο χώρες υποστηρίζουν διαφορετικές πολιτικές ομάδες στη Λιβύη.
Στις 3 Οκτωβρίου 2022 η Τουρκία και η Λιβυκή Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας (GNU) υπέγραψαν συμφωνία για την εξερεύνηση πετρελαίου και φυσικού αερίου στα ύδατα της Μεσογείου Θάλασσας που η Άγκυρα και η Τρίπολη είχαν διεκδικήσει ως αποκλειστικές οικονομικές ζώνες στο ΜΣ του 2019 Λιβύης-Τουρκίας. Η κατάσταση έφτασε σε ένα τέλμα και ο υπουργός Εξωτερικών της Αιγύπτου Sameh Shoukry είπε ότι ο διάλογος μεταξύ της Αιγύπτου και της Τουρκίας για την εξομάλυνση των σχέσεων είχε ανασταλεί, επειδή οι τουρκικές πρακτικές στην εμπλεκόμενη από συγκρούσεις Λιβύη παρέμειναν αμετάβλητες. Όμως, η απροσδόκητη χειραψία μεταξύ του Ερντογάν και του Σίσι στην τελετή έναρξης του Παγκοσμίου Κυπέλλου στο Κατάρ έχει επανεκκινήσει τη διαδικασία ομαλοποίησης.
Βλέποντας την πορεία των σχέσεων μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας, η πλευρά που πρέπει να κάνει παραχωρήσεις είναι η κυβέρνηση Ερντογάν. Γνωρίζοντας ότι η Αίγυπτος είχε το πάνω χέρι έναντι της Τουρκίας, ο Σίσι εκμεταλλεύτηκε τη θετική ατμόσφαιρα που δημιουργήθηκε μετά από χειραψία με τον Ερντογάν στη Ντόχα και εξέδωσε προεδρικό διάταγμα για τον καθορισμό των θαλάσσιων συνόρων της χώρας του με τη Λιβύη, που ερμηνεύεται ως συμπληρωματική ενέργεια προς τη συμφωνία Ελλάδας - Αιγύπτου για την ΑΟΖ. Η Αίγυπτος στόχευε επίσης με αυτό το διάταγμα να αποτρέψει την Τουρκία από την εξερεύνηση πετρελαίου και φυσικού αερίου με τη Λιβύη και έκανε το μνημόνιο συμφωνίας για την ΑΟΖ Τουρκίας-Λιβύης αμφιλεγόμενο σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Προκειμένου να μην τεθεί σε κίνδυνο η επανεκκίνηση της διαδικασίας εξομάλυνσης με την Αίγυπτο, η Τουρκία δεν έδειξε καμία αντίδραση στο διάταγμα. Ως αποτέλεσμα, ο Σίσι είπε «ΣΤΟΠ» στη Γαλάζια Πατρίδα στην ανατολική Μεσόγειο.
* Ο Fatih Yurtsever είναι πρώην αξιωματικός του ναυτικού στις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις. Χρησιμοποιεί ψευδώνυμο για λόγους ασφαλείας.