 |
| LoggaWiggler / pixabay |
- ότι το πυραυλικό πρόγραμμα της Τουρκίας είναι υπερτιμημένο,
- ότι η δοκιμή του Tayfun δεν έγινε,
- ότι οι πύραυλοι που φτιάχνει είναι κακοί και χωρίς ακρίβεια
Του Στέλιου Φενέκου, υποναυάρχου ε.α., προέδρου Κοινωνίας Αξιών
1. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
Η Τουρκία άρχισε να αναπτύσσει τους δικούς της βαλλιστικούς πυραύλους από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, με δικαιολογίας ότι απειλείται από βαλλιστικούς πυραύλους που έχουν πολλές χώρες γύρω της.
Στην λογική αυτή ξεκίνησε να αναπτύσσει το δικό της πυραυλικό πρόγραμμα κυρίως σε πυραύλους μικρού βεληνεκούς μέχρι 300 Km, σε UAVs και Drones και σε ρουκέτες, εκμεταλλευόμενη την τεχνολογική εξέλιξη και μεταφορά τεχνογνωσίας από χώρες όπως η Κίνα, το Ιράν, και η Ρωσία.
Τα τελευταία χρόνια μετά τις συμφωνίες της με την Ρωσία για την προμήθεια των S-400, και την πρόβλεψη για συμπαραγωγή τμημάτων των βλημάτων και μεταφοράς τεχνογνωσίας, ξεκίνησε τις προσπάθειες για ανάπτυξη βλημάτων μικρού βεληνεκούς (έως 1000 Km) και μέσου βεληνεκούς.
Το Ερευνητικό Συμβούλιο της Τουρκίας (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu-TÜBİTAK) ανακοίνωσε ήδη από το 2012 ότι η ανάπτυξη πυραύλων με βεληνεκές 2.500 km τέθηκε μπροστά τους ως ρεαλιστικός στόχος.
Αν και υπάρχουν σκέψεις για ανάπτυξη και βαλλιστικών πυραύλων μεγαλύτερου βεληνεκούς, ακόμη και Διηπειρωτικών πυραύλων (ICBM), εν τούτοις δεν μοιάζει εφικτός στόχος τόσο από πλευράς τεχνογνωσίας και αναπτυξιακού κόστους, όσο και σε σχέση με τις παρούσες φιλοδοξίες της Τουρκίας.
Είναι όμως πιθανόν, εάν επιτύχει το παρόν πρόγραμμά της στις επόμενες δεκαετίες και ανάλογα με τις γεωστρατηγικές προκλήσεις/συγκυρίες να επιχειρήσει να αναπτύξει και διηπειρωτικούς πυραύλους.
Ήδη από το 2012 ο Υπουργός Βιομηχανίας και Τεχνολογίας της Τουρκίας και ο Υφυπουργός Αμυντικών Βιομηχανιών ανακοίνωσαν επίσημα ότι η ανάπτυξη βαλλιστικών πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς, καθώς και πρόγραμμα εκτόξευσης δορυφόρων είναι μέσα στους στόχους της Τουρκίας.
2. ΟΙ ΦΟΒΟΙ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ - Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΡΝΤΟΓΑΝ – Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΠΟΤΡΟΠΗΣ
Ο ίδιος ο Ερντογάν σε συνέντευξή του δημόσια το 2015, δήλωσε:
«Επί του παρόντος, κατασκευάζουμε πυραύλους, αλλά δεν είμαστε στο επιθυμητό επίπεδο όσον αφορά το βεληνεκές, που πρέπει να είναι πολύ μεγαλύτερο. Θα κάνουμε άμυνα μακρινής εμβέλειας ή επίθεση; Αυτό που… θέλουμε είναι δικά μας όπλα μεγάλου βεληνεκούς και επιθετικά όπλα. … Αν χτίσουμε επιθετικά βλήματα, θα έχουμε σκοπό και στην άμυνα. Στην εκπαίδευσή μου ως έφεδρος ανθυπολοχαγός στην Τούζλα μας έμαθαν ότι «η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση. Αυτός συνεπώς είναι ο στόχος μας: επιθετικός και μακρινός. Τη στιγμή που θα παράγουμε αυτά τα βλήματα, θα το κάνουμε για να λύσουμε και το θέμα της άμυνας.»
Στην ρητορική όμως αυτή, η οποία προκαλεί ανησυχίες όχι μόνο στις περιφερειακές χώρες αλλά και στις χώρες ΕΕ και ΝΑΤΟ, όπως κάνει πάντα η Τουρκία, επιχειρεί να εξισορροπήσει τις αντιδράσεις και να διασκεδάσει τις εντυπώσεις, χτίζοντας παράλληλα και το αφήγημα του σεβασμού στο Διεθνές Δίκαιο, της συμμετοχής της στις ειρηνευτικές πρωτοβουλίες και της συνεπούς συμμετοχής της σε διεθνείς συμφωνίες μείωσης και ελέγχου της διασπορά βαλλιστικών πυραύλων και πυρηνικών.
Οι δύο διεθνείς συμφωνίες για τη μη διάδοση και τον έλεγχο χρήσης και εξαγωγών βαλλιστικών πυραύλων και πυραυλικής τεχνολογίας σε ασταθείς χώρες και τρομοκρατικές οργανώσεις (που δεν έχουν όμως ακόμη δεσμευτικό νομικά χαρακτήρα) στις οποίες συμμετέχει η Άγκυρα είναι το “Καθεστώς Ελέγχου (MTCR)” και ο “Κώδικας Συμπεριφοράς της Χάγης (HCοC)”.
Παρ’ όλα αυτά έχουν εκφρασθεί πολλές φορές από την κυβέρνηση της Τουρκίας φόβοι για το υπάρχον βληματικό δυναμικό περιφερειακών χωρών στην Μέση Ανατολή, όπως το Ιράν, το Ιράκ, η Σαουδική Αραβία, η Συρία, η Ρωσία, το Ισραήλ, το Μπαχρέιν, η Αίγυπτος, το Κουβέϊτ, η Αρμενία, το Αφγανιστάν, η Γεωργία, το Καζακστάν, ακόμη και η Υεμένη και η Χεζμπολάχ στον Λίβανο.
Η Τουρκία αντιλαμβάνεται την αντίδρασή της σε δύο επίπεδα:
- Το ένα είναι η ανάγκη συμφωνιών για στον έλεγχο της χρήσης και διάδοσης βαλλιστικών πυραύλων στις περιφερειακές της χώρες και κυρίως στις χώρες της Μέσης Ανατολής
- Το δεύτερο είναι η ανάπτυξη δικού της πυραυλικού δυναμικού για να μπορεί να ενασκήσει όπως ισχυρίζεται δύο ειδών αποτροπή:
1) “Αποτροπή δι’ αρνήσεως” (Deterrence by Denial): έχει ως στόχο να αναχαιτίσει και να καταστρέψει τα εισερχόμενα βλήματα πριν προλάβουν να χτυπήσουν τους στόχους τους.
2) “Αποτροπή δια Τιμωρίας” (Deterrence by Punishment): έχει ως στόχο την απειλή στον αντίπαλο, ότι μπορεί να επιτύχει άμεσα και από μακριά καθοριστικά, φονικά πλήγματα κλίμακας σε όποιο σημείο της ενδοχώρας του θελήσει.
Και φυσικά και τα δύο είδη αποτροπής λειτουργούν ταυτόχρονα. Αν και τα είδη των βλημάτων που χρησιμοποιούνται για κάθε μορφή αποτροπής είναι διαφορετικά, εν τούτοις η τεχνολογία ανάπτυξής τους είναι σχεδόν η ίδια όσον αφορά τα πτητικά στοιχεία των βλημάτων.
Όμως η τεχνολογία αντιπυραυλικής άμυνας είναι εξαιρετικά πιο πολύπλοκη και δυσκολότερο να αναπτυχθεί αποτελεσματικά.
Επίσης οι πύραυλοι για στόχους εδάφους και για την καλύτερη ακρίβεια στην καθοδήγηση τους χρειάζονται ένα δορυφορικό σύστημα εύρεσης θέσης, με τους οιουσδήποτε περιορισμούς μπορεί να δημιουργηθούν για τον χρήστη. Συστήματα για παγκόσμια εύρεση θέσης είναι τα: GPS των ΗΠΑ, GLONASS της Ρωσίας, GALILEO της ΕΕ και BeiDou της Κίνας και κυρίως σε περιορισμένο γεωγραφικό χρόνο τοπικού ενδιαφέροντος είναι τα: NavIC της Ινδίας και QZSS της Ιαπωνίας.
3. Η ΕΚΦΡΑΣΜΕΝΗ ΑΠΟ ΕΡΝΤΟΓΑΝ ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΔΟΞΙΑ
Σημειωτέον είναι ότι οι βαλλιστικοί πύραυλοι (μέσου και μεγάλου βεληνεκούς κυρίως) χρησιμοποιούνται ως φορείς πυρηνικών όπλων και σχεδόν όλες οι χώρες που διαθέτουν τέτοιους πυραύλους, έχουν αναπτύξει και πυρηνικά όπλα.
Μέχρι πριν δύο χρόνια περίπου η Τουρκία είχε αποστασιοποιηθεί από τα πυρηνικά όπλα μαζικής καταστροφής (WMD).
Όμως ο Ερντογάν σε δημόσια ομιλία του στην Σεβάστεια τον Σεπτέμβριο του 2019 μίλησε σήμερα για την επιθυμία η Τουρκία να αποκτήσει πυρηνικά όπλα:
«Γιατί δεν πρέπει να έχουμε πυρηνικές κεφαλές, την ίδια ώρα που κάποιοι άλλοι έχουν; Δεν το δέχομαι αυτό. Δεν υπάρχει καμία ανεπτυγμένη χώρα στον κόσμο που να μην τα έχει», ισχυρίστηκε ο Τούρκος πρόεδρος», χτίζοντας όπως κάνει συνήθως ένα στρεβλό αφήγημα, γιατί στην πραγματικότητα, πολλές μεγάλες αναπτυγμένες χώρες δεν διαθέτουν πυρηνικά όπλα, ούτε θέλουν να αποκτήσουν.
Στην περίοδο του ψυχρού πολέμου και μέχρι πρόσφατα, το ΝΑΤΟ (ΗΠΑ) παρά τις δεσμεύσεις που υπήρξαν εκατέρωθεν μεταξύ ΗΠΑ και ΕΣΣΔ είχε αναπτύξει πυρηνικά όπλα στην Τουρκία, τα οποία όπως εικάζεται αποσύρθηκαν τα τελευταία χρόνια από εκεί.
4. ΑΝΤΙΒΑΛΛΙΣΤΙΚΟΙ ΠΥΡΑΥΛΟΙ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ ΚΑΙ ΝΑΤΟ
Όταν ο Μπους είχε ανακοινώσει το πρόγραμμα αντιβαλλιστικής ομπρέλας στην ΕΕ έναντι της απειλής της Ρωσίας την δεκαετία του 90, το ΝΑΤΟ είχε εντάξει και την Τουρκία στο πρόγραμμα ως χώρα του ΝΑΤΟ. Ο Ομπάμα αν και άλλαξε το δόγμα αυτό εν τούτοις συνεχίσθηκε η ανάπτυξη συστημάτων αντιπυραυλικής άμυνας στο πλαίσιο EPAA του ΝΑΤΟ για αποτελεσματική άμυνα έναντι βαλλιστικών πυραύλων μικρού και μέσου βεληνεκούς MRBM (συστήματα Patriot και Ιταλικά SAMP/T) αλλά και διηπειρωτικών IRBM (με βλήματα SM-3).
Η Τουρκία προσπάθησε να αναπτύξει το δικό της πρόγραμμα αντιπυραυλικής προστασίας χωρίς επιτυχία όμως, αφού όπως αναφέρθηκε έχει μεγάλες δυσκολίες ανάπτυξης.
Το 2013 διερεύνησε την δυνατότητα να συνεργασθεί με την Κίνα για την ανάπτυξη ενός συστήματος αλλά αντέδρασε το ΝΑΤΟ για την μη ένταξη ενός τέτοιου συστήματος στην αντιπυραυλική άμυνα του ΝΑΤΟ.
Όμως η Τουρκία συνεχίζει τις προσπάθειες για την ανάπτυξη ενός αντιπυραυλικού συστήματος σε συνεργασία με χώρες του ΝΑΤΟ (π.χ. Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία) αν και η τελευταία στάση του Ερντογάν και η προμήθεια των Ρωσικών S-400 έχει προκαλέσει τις αμερικανικές κυρώσεις και έχει αναστείλει την προθυμία κάποιων εξ αυτών των χωρών να συνεργαστούν μαζί του.
Σε κάθε περίπτωση η ανάπτυξη οιασδήποτε πυραυλικής τεχνολογίας είναι δέσμια των δορυφορικών συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης εισερχομένων βλημάτων και οπωσδήποτε αυτοκατεύθυνσης των συστημάτων από τα συστήματα παγκόσμιας εύρεσης θέσης (GPA-GLONASS, GALILEO και BeiDou) που ελέγχονται από ΗΠΑ, Ρωσία, ΕΕ, και Κίνα αντίστοιχα.
5. Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ-ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ
Εκκινώντας από την δεκαετία του 90, δημιουργήθηκαν επικαλυπτόμενες δράσεις και συχνά και συχνά ανταγωνιστικά προγράμματα πυραύλων από κρατικούς φορείς (TUBITAK-SAGE και MKEK).
Για να συγκεντρωθούν οι προσπάθειες και να ξεπερασθούν αγκυλώσεις και διεθνείς δεσμεύσεις, δημιουργήθηκε με την συγχώνευσή τους η ROKETSAN ως επιχείρηση πλέον (μετοχικού χαρακτήρα όπου μετέχει και το κράτος για να αντλήσει κεφάλαια από την αγορά και να έχει ευελιξία) ως το κέντρο έρευνας και ανάπτυξης των βαλλιστικών πυραύλων.
Το 1997, η ROKETSAN ξεκίνησε τις παραδόσεις πυραύλων πυροβολικού Sakarya (40 Km βεληνεκές) στον Τουρκικό Στρατό. Σε συνεργασία με την Κίνα (1997 υπογράφηκε συμφωνία 250 εκατομμυρίων δολαρίων με την κρατική CPMIEC για το μη κατευθυνόμενο πυραυλικό σύστημα WS-1, βεληνεκούς 100 Km με κεφαλή 150 kg) και με μεταφορά τεχνογνωσίας στη ROKETSAN, ξεκίνησε η παραγωγή 1.300 πυραύλων τύπου Kasırga (τυφώνας) που άρχισαν να παραδίδονται στον στρατό το 1998/99.
Ο Kasırga στην συνέχεια βελτιώθηκε και απόκτησε μεγαλύτερο βεληνεκές και ακρίβεια, με την πλέον πρόσφατη παραλλαγή τον πύραυλο Kaplan (Tiger) το 2016, αυτοκατευθυνόμενο με βεληνεκές 120 km, ακρίβεια όπως ανακοινώθηκε 30 μέτρων, ο οποίος και εξάγεται πλέον.
Τον Δεκέμβριο του 1998, υπογράφηκε νέο συμβόλαιο αξίας περίπου 300 εκατομμυρίων δολαρίων με την Κίνα, για βαλλιστικό πύραυλο B611 (με βεληνεκές 150 Km, στερεών καυσίμων- ΣΗΜ: Τα υγρών καυσίμων έχουν πολύ μεγαλύτερο βεληνεκές). Αυτός ήταν το Project-J ή Jaguar, και ο πύραυλος που αναπτύχθηκε και κατασκευάστηκε πήρε την ονομασία Yıldırım (Κεραυνός), με μεταφερόμενη κεφαλή 480 Kg και ακρίβεια 150 μέτρων. Οι παραδόσεις 200 μονάδων ξεκίνησαν από το 2000. Μέσα σε μια δεκαετία, το πρόγραμμα πολλαπλών φάσεων του τουρκικού στρατού είχε επιτύχει.
Το επόμενο βήμα έγινε το 2009, όταν η σύμβαση για το Project-B υπογράφηκε με τη ROKETSAN προκειμένου να επεκταθεί το βεληνεκές των πυραύλων Yıldırım από 150 σε 300 km.
Επίσης πάλι με το CPMIEC της Κίνας και με πρότυπο τον κινεζικό τακτικό βαλλιστικό πύραυλο (THBM) B611M αναπτύχθηκε ο βαλλιστικός πύραυλος μικρού βεληνεκούς Bora, (με κεφαλή 470 κιλών, νέο σύστημα κατεύθυνσης INS/GNSS που δίνει ακρίβεια 50 m, με βεληνεκές +280 km – έτσι ώστε να παραμείνει κάτω από το όριο των περιορισμών που συμφωνήθηκε στην διεθνή συνθήκη ελέγχου βαλλιστικών πυραύλων – MTCR).
Δοκιμάσθηκε την άνοιξη του 2014 και οι πρώτες παραδόσεις ξεκίνησαν το 2015 ή το 2016. Επίσης υπήρξε και μια έκδοση εξαγωγής του πυραύλου με το όνομα Khan το 2017.
Επίσης μετά την παραλαβή των S-400 από την Ρωσία, συμφωνήθηκε παράλληλα (το 2019) και η μεταφορά τεχνογνωσίας για την κατασκευή από την Τουρκία τμημάτων των S-400 (σημαντική λόγω του αντιπυραυλικού χαρακτήρα που παρουσιάζει ιδιαίτερες δυσκολίες ανάπτυξης και παραγωγής) καθώς και για μεταφορά πυραυλικής τεχνολογίας.
Ήδη τον Ιούλιο Αύγουστο του 2022 η Τουρκία έκανε δοκιμές στον πύραυλο ΑΤΜΑΚΑ, ο οποίος είναι μεγάλου βεληνεκούς anti-ship πύραυλος (220 Kg κεφαλή, με βεληνεκές 220-280 Km) για τον οποίο δηλώθηκε από την Ρωσική πλευρά ότι δόθηκε η τεχνογνωσία στην Τουρκία, με βάση την συμφωνία του 2019.
Είναι πολύ πιθανό, η τεχνογνωσία για την χρήση υγρών καυσίμων στο αναπτυξιακό πυραυλικό πρόγραμμα της Τουρκίας (προκειμένου να καταστεί δυνατή η αύξηση του βεληνεκούς των πυραύλων πάνω από τα 300 Km) να βασίζεται στην Ρωσική αυτή μεταφορά τεχνολογίας, ώστε να καταστεί δυνατή η εκτόξευση μέχρι τα 560 Km του νέου πύραυλου “Tayfun” που έγινε πρόσφατα στην Μαύρη Θάλασσα.
Τα δεδομένα μέχρι σήμερα δεδομένα, μαζί με την εκτίμηση για το ήδη αναπτυγμένο πρόγραμμα ανάπτυξης βαλλιστικών πυραύλων μικρού βεληνεκούς της Τουρκίας δημόσιου μας δείχνουν ότι το επόμενο βήμα είναι η ανάπτυξη πυραύλων μεγαλύτερου βεληνεκούς 500 km, και με στόχο στην επόμενη δεκαετία το βεληνεκές των 1.000 km.
Δεν γνωρίζουμε εάν η ανάπτυξη αυτή θα βασισθεί στους ήδη υπάρχοντες πυραύλους, όμως η απαίτηση προώθησης με υγρά καύσιμα για να επιτύχουν μεγαλύτερες αποστάσεις και ταχύτητες, υποχρεώνουν την Τουρκία να συνεργασθούν με χώρες που ήδη κέκτηνται αυτήν την τεχνολογία και θα ήταν περισσότερο πρόθυμες να συνεργασθούν. Και αυτές είναι συγκεκριμένες: Ρωσία, Κίνα, Πακιστάν, Βόρεια Κορέα.
Εάν σε αυτήν την πιθανότητα συνεκτιμήσουμε και την απαίτηση για υποστήριξη από παγκόσμιο σύστημα εύρεσης θέσης για ακρίβεια στην αυτοκατεύθυνση των πυραύλων, τότε οι πιθανές επιλογές περιορίζονται στις εξής δύο χώρες: Ρωσία και Κίνα.