Παγκόσμια χρηματοδότηση εναντίον παγκόσμιας ενέργειας: ποιος θα βγει στην κορυφή;

Ο τρέχων αγώνας μεταξύ της πετρελαιοκαταναλωτικής δύσης και των πετρελαιοπαραγωγών εθνών είναι περισσότερο από ό,τι φαίνεται και είναι πολύ βαθύτερος από τον πόλεμο στην Ουκρανία

Στις 6 Οκτωβρίου, όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) συμφώνησε να επιβάλει ανώτατο όριο στην τιμή του πετρελαίου στη Ρωσία ως μέρος ενός νέου πακέτου κυρώσεων κατά της Μόσχας, 23 υπουργοί πετρελαίου από την ομάδα πετρελαιοπαραγωγών χωρών του ΟΠΕΚ+ τάχθηκαν υπέρ μιας απότομης μείωσης στην κοινή τους ποσόστωση παραγωγής.

Karin Kneissl - thecradle.co / Παρουσίαση Freepen.gr

Η συλλογική απόφασή τους να μειώσουν την παραγωγή κατά περίπου δύο εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου την ημέρα προκάλεσε έντονες αντιδράσεις ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, ενώ έγινε λόγος ακόμη και για «κηρύξεις πολέμου». Η ΕΕ αισθάνεται εξαπατημένη, καθώς οι περικοπές παραγωγής του ΟΠΕΚ+ θα μπορούσαν να αυξήσουν τις τιμές των καυσίμων και να μετριάσουν τα οκτώ πακέτα κυρώσεων. Παρά την αφήγηση ότι ο κόσμος οδεύει προς μια «εποχή μετά το πετρέλαιο», φαίνεται πως υπάρχει ακόμα ζωή στον ηλικιωμένο σκύλο, καθώς ο ΟΠΕΚ παραμένει η συζήτηση της πόλης.

Ο ΟΠΕΚ είναι τόσο επίκαιρος όσο ποτέ

Ο ΟΠΕΚ και δέκα παραγωγοί ενέργειας εκτός του ΟΠΕΚ – συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας – συντονίζουν την παραγωγική τους πολιτική από τον Δεκέμβριο του 2016. Εκείνη την εποχή, οι αναλυτές έδωσαν σε αυτό το σχήμα του «ΟΠΕΚ+» λίγες πιθανότητες να έχει αντίκτυπο.

Τότε, θυμάμαι την κοροϊδία πολλών που περιφρόνησαν την ανακοίνωση στην αίθουσα Τύπου της Γενικής Γραμματείας του ΟΠΕΚ στη Βιέννη. Όμως ο ΟΠΕΚ έχει ξεπεράσει την καταιγίδα της παγκόσμιας αγοράς πετρελαίου τα τελευταία χρόνια και έχει αναδειχθεί ως βασικός παράγοντας.

Θυμηθείτε την εξαιρετική κατάσταση την άνοιξη του 2020 κατά τη διάρκεια του παγκόσμιου περιορισμού της πανδημίας COVID-19, όταν τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης για ποιότητες πετρελαίου των ΗΠΑ διαπραγματεύονταν κατά καιρούς ακόμη και σε αρνητικές τιμές, για να ανέβουν ξανά σε νέα ύψη τον Απρίλιο του 2021.

Σε αντίθεση με τις αποδράσεις στην αγορά πετρελαίου μεταξύ 1973 και 1985, όταν υπήρχε μικρή συναίνεση μεταξύ των μελών του ΟΠΕΚ και πολλά είχαν ήδη γράψει το μοιρολόι του οργανισμού – σήμερα, πρώην αντίπαλοι όπως η Σαουδική Αραβία και η Ρωσία καταφέρνουν να συγκλίνουν τα συμφέροντά τους σε ισχυρά χαρτιά.

Εκείνες τις μέρες, ήταν φυσιολογική πρακτική για το Ριάντ να λαμβάνει υπόψη και να εκτελεί τα συμφέροντα της Ουάσιγκτον εντός του ΟΠΕΚ: Ένα μόνο τηλεφώνημα από την πρωτεύουσα των ΗΠΑ ήταν αρκετό. Όταν η αμερικανική εταιρεία πετρελαίου ARAMCO –η οποία λειτουργούσε σαν εκτεταμένο χέρι των ΗΠΑ στο βασίλειο– εθνικοποιήθηκε από τη Σαουδική Αραβία στις αρχές της δεκαετίας του 1970 ως μέρος των σαρωτικών τάσεων εθνικοποίησης σε όλο τον κόσμο, υποσχέθηκε αποζημίωση στις ΗΠΑ με μια απλή χειραψία.

Η εποχή των «Επτά Αδελφών», ενός καρτέλ εταιρειών πετρελαίου που χώριζε την αγορά πετρελαίου, έφτασε στο τέλος της τότε. Ωστόσο, για τους πολιτικούς των ΗΠΑ –τουλάχιστον, ψυχολογικά– αυτή η εποχή εξακολουθεί να υφίσταται. «Είναι το πετρέλαιό μας», είναι μια έκφραση που ακούω συχνά να εκφέρεται στην Ουάσιγκτον. Αυτές οι φωνές ήταν ιδιαίτερα δυνατές κατά τη διάρκεια της παράνομης εισβολής στο Ιράκ το 2003 υπό την ηγεσία των ΗΠΑ.

Χρηματοπιστωτική αγορά έναντι της αγοράς ενέργειας

Για να κατανοήσουμε πραγματικά τον πυρήνα της σύγκρουσης στην Ουκρανία –όπου μαίνεται ένας πόλεμος αντιπροσώπων– πρέπει να αναλύσουμε την αντιπαράθεση ως εξής: Οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί τους, που εκπροσωπούν και υποστηρίζουν τον παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό τομέα, έχουν ουσιαστικά εμπλακεί σε μια μάχη ενάντια στον κόσμο τομέα της ενέργειας.

Τα τελευταία 22 χρόνια, έχουμε δει πόσο εύκολο είναι για τις κυβερνήσεις να τυπώνουν χαρτονομίσματα. Μόλις το 2022, το δολάριο ΗΠΑ έχει τυπώσει περισσότερο χαρτονόμισμα από ό,τι στη συνδυασμένη ιστορία του. Η ενέργεια, από την άλλη πλευρά, δεν μπορεί να εκτυπωθεί. Και εκεί βρίσκεται ένα θεμελιώδες πρόβλημα για την Ουάσιγκτον: Ο τομέας των εμπορευμάτων μπορεί να ξεπεράσει τον χρηματοπιστωτικό κλάδο.

Όταν έγραψα το βιβλίο μου "The Energy Poker" το 2005, ασχολήθηκα επίσης με το ζήτημα του νομίσματος, δηλαδή εάν το πετρέλαιο θα διαπραγματεύεται σε δολάρια ΗΠΑ μακροπρόθεσμα. Τότε, οι συνομιλητές μου από τις αραβικές χώρες του ΟΠΕΚ είπαν ομόφωνα πως το δολάριο ΗΠΑ δε θα αλλάξει. Ωστόσο, 17 χρόνια αργότερα, αυτή η άποψη έχει μετατραπεί έντονα.

Το Ριάντ ενστερνίζεται την ιδέα της διαπραγμάτευσης πετρελαίου σε άλλα νομίσματα, όπως αναφέρθηκε φέτος στις συζητήσεις με τους Κινέζους για το εμπόριο σε γιουάν. Οι Σαουδάραβες συνεχίζουν επίσης να αγοράζουν ρωσικό όπως και άλλα κράτη της Δυτικής Ασίας και του Παγκόσμιου Νότου, επέλεξαν να αγνοήσουν τις δυτικές κυρώσεις στη Μόσχα και προετοιμάζονται όλο και περισσότερο για τη νέα διεθνή συνθήκη της πολυπολικότητας.

Η Ουάσιγκτον, επομένως, δε διατηρεί πλέον την ικανότητά της να ασκεί απόλυτη μόχλευση στον ΟΠΕΚ, ο οποίος πλέον επανατοποθετείται γεωπολιτικά ως ο διευρυμένος ΟΠΕΚ+.



Οι ΗΠΑ αντιδρούν: Μεταξύ της περιφρόνησης και του θυμού

Η υπουργική σύνοδος του ΟΠΕΚ+ στις 6 Οκτωβρίου ήταν μια σαφής προειδοποίηση αυτών των νέων συνθηκών. Οι εγγενείς εντάσεις μεταξύ δύο κοσμοθεωριών εκτυλίχθηκαν αμέσως στην αίθουσα Τύπου μετά τη συνάντηση, όπου ένας υπουργός Πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας έβαλε στη θέση του το δυτικό πρακτορείο ειδήσεων Reuters και όπου Αμερικανοί δημοσιογράφοι επιτέθηκαν σφοδρά στον ΟΠΕΚ επειδή «κρατούσε όμηρο την παγκόσμια οικονομία».

Την επόμενη μέρα, μια σκληρή πολιτική ανακοινώθηκε απρόθυμα από το Λευκό Οίκο. Οι περικοπές της παραγωγής του ΟΠΕΚ + κάνουν την Ουάσιγκτον να αμφιταλαντεύεται μεταξύ της μουρμούρας και της εκδίκησης – ιδίως κατά των κάποτε συμμορφούμενων Σαουδάραβων. Σε λίγες εβδομάδες θα διεξαχθούν ενδιάμεσες εκλογές στις ΗΠΑ και οι συνέπειες της εκτίναξης των τιμών των καυσίμων αναμφίβολα θα ξεδιπλωθούν στις κάλπες.

Για σχεδόν ένα χρόνο, ο Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν επεκτείνει την προσφορά καυσίμων στις ΗΠΑ μέσω του Στρατηγικού Αποθέματος Πετρελαίου, αλλά δεν μπόρεσε να ελέγξει ούτε την τιμή του πετρελαίου ούτε τον αφανή πληθωρισμό. Το αμερικανικό Κογκρέσο απειλεί να χρησιμοποιήσει το λεγόμενο νομοσχέδιο « ΝΟΠΕΚ » – με το νομικό πρόσχημα της απαγόρευσης των καρτέλ – για να κατασχέσει τα περιουσιακά στοιχεία των κυβερνήσεων του ΟΠΕΚ.

Η ιδέα κυκλοφορεί εδώ και δεκαετίες στο Καπιτώλιο, αλλά αυτή τη φορά νέα παράλογα συναισθήματα μπορεί να έχουν τη δυναμική. Ωστόσο, οι εχθρικές ή απειλητικές ενέργειες των ΗΠΑ είναι πιθανό να αποδώσουν και ακόμη και να επιταχύνουν τις γεωπολιτικές αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στη Δυτική Ασία, η οποία ξεφεύγει από την τροχιά των ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια. Πολλές αραβικές πρωτεύουσες δεν έχουν ξεχάσει την καθαίρεση του Αιγύπτιου προέδρου Χόσνι Μουμπάρακ το 2011 και πόσο γρήγορα οι ΗΠΑ εγκατέλειψαν το μακροπρόθεσμο σύμμαχό τους.

«Είναι η οικονομία, ηλίθιε»

Η τιμή του πετρελαίου είναι σεισμογράφος της παγκόσμιας οικονομίας αλλά και της παγκόσμιας γεωπολιτικής. Με τις περικοπές παραγωγής, ο ΟΠΕΚ+ απλώς σχεδιάζει εν αναμονή των επικείμενων υφεσιακών συνεπειών. Επιπλέον, ορισμένες χώρες παραγωγής αποτυγχάνουν να δημιουργήσουν νέες ικανότητες εν όψει του επενδυτικού κενού που επιμένει από το 2014: μια χαμηλή τιμή του πετρελαίου απλά δεν μπορεί να διατηρηθεί εάν δεν υπάρχουν σημαντικές επενδύσεις κεφαλαίου στον τομέα του.

Η κατάσταση του ενεργειακού εφοδιασμού αναμένεται να επιδεινωθεί περαιτέρω από τις 5 Δεκεμβρίου, όταν τίθεται σε ισχύ το εμπάργκο πετρελαίου που επιβλήθηκε από την ΕΕ.

Οι θεμελιώδεις νόμοι της προσφοράς και της ζήτησης θα καθορίσουν τελικά τις πολλές στρεβλώσεις στις αγορές εμπορευμάτων. Οι αντιρωσικές κυρώσεις που δημιουργήθηκαν από την ΕΕ και άλλα κράτη (συνολικά 42 κράτη) έχουν διαταράξει τον παγκόσμιο εφοδιασμό και αυτό έχει ανθρωπογενείς επιπτώσεις στον εφοδιασμό και τις τιμές.

Οι δύο μεγάλες παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές κρίσεις – τα ακίνητα και οι τράπεζες το 2008 και η πανδημία το 2020 – οδήγησαν στην υπερβολική εκτύπωση χαρτονομίσματος. Κατά ειρωνικό τρόπο, ήταν η Κίνα που οδήγησε την παράλυτη παγκόσμια οικονομία από την πρώτη κρίση: το Πεκίνο σταθεροποίησε ολόκληρη την αγορά εμπορευμάτων το 2009/10 λειτουργώντας ως η παγκόσμια ατμομηχανή και φέρνοντας το γιουάν στα εμπορικά συστήματα.

Κίνα, η καλολαδωμένη μηχανή

Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1990, η Κίνα ικανοποιούσε την εγχώρια κατανάλωση πετρελαίου της με την εγχώρια παραγωγή πετρελαίου, που κυμαινόταν από 3-4 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα. Όμως, δεκαπέντε χρόνια και μια ταχέως αναπτυσσόμενη οικονομία αργότερα, η Κίνα είχε μετατραπεί στον νούμερο ένα εισαγωγέα πετρελαίου στον κόσμο.

Αυτή η κατάσταση αποκαλύπτει τον κρίσιμο ρόλο του Πεκίνου στην παγκόσμια αγορά πετρελαίου. Ενώ η Σαουδική Αραβία και η Αγκόλα είναι σημαντικοί προμηθευτές πετρελαίου, η Ρωσία είναι ο κύριος προμηθευτής φυσικού αερίου για την Κίνα. Όπως εύστοχα παρατήρησε κάποτε ο πρώην πρωθυπουργός Wen Jiabao: «κάθε μικρό πρόβλημα πολλαπλασιασμένο επί 1,3 δισεκατομμύρια θα καταλήξει να είναι ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα».

Τα τελευταία 20 χρόνια, έχω υποστηρίξει πως οι αγωγοί και οι αεροπορικές εταιρείες κινούνταν ανατολικά και όχι δυτικά. Αναμφισβήτητα, ένα από τα μεγαλύτερα λάθη της Ρωσίας ήταν να επενδύσει σε υποδομές και συμβόλαια για μια πολλά υποσχόμενη αλλά αχάριστη ευρωπαϊκή αγορά. Η ακύρωση του έργου South Stream το 2014 θα έπρεπε να είχε χρησιμεύσει ως μάθημα στη Μόσχα να μην διευρύνει το Nord Stream από το 2017. Χρόνοι, νεύρα και χρήματα θα μπορούσαν να είχαν δαπανηθεί καλύτερα για την επέκταση του δικτύου με κατεύθυνση ανατολικά.

Δεν αφορούσε ποτέ την Ουκρανία

Από την έναρξη της στρατιωτικής σύγκρουσης της Ουκρανίας, τον Φεβρουάριο του 2022, παρακολουθούμε ουσιαστικά τη δυτική χρηματοπιστωτική βιομηχανία να διεξάγει τον πόλεμο της ενάντια στην ενεργειακή οικονομία που κυριαρχείται από την Ανατολή. Η ορμή θα είναι πάντα με το τελευταίο, γιατί όπως αναφέρθηκε παραπάνω, σε αντίθεση με το χρήμα, η ενέργεια δεν μπορεί να εκτυπωθεί.

Οι όγκοι πετρελαίου και φυσικού αερίου που απαιτούνται για την αντικατάσταση των ρωσικών ενεργειακών πηγών δεν μπορούν να βρεθούν στην παγκόσμια αγορά εντός ενός έτους. Και κανένα εμπόρευμα δεν είναι πιο παγκόσμιο από το πετρέλαιο. Οποιεσδήποτε αλλαγές στην αγορά πετρελαίου θα επηρεάζουν πάντα την παγκόσμια οικονομία.

«Το πετρέλαιο φτιάχνει και σπάει τα έθνη». Είναι ένα απόσπασμα που αναδεικνύει τη σημασία του πετρελαίου στη διαμόρφωση παγκόσμιων και περιφερειακών παραγγελιών, όπως συνέβη στη Δυτική Ασία στη μεταπολεμική εποχή: Πρώτα ήρθαν οι αγωγοί και μετά ήρθαν τα σύνορα.

Ο αείμνηστος πρώην υπουργός Πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας Zaki Yamani περιέγραψε κάποτε τις πετρελαϊκές συμμαχίες ως ισχυρότερες από τους γάμους των Καθολικών. Αν ισχύει αυτό, τότε ο παλιός γάμος ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας βρίσκεται επί του παρόντος σε αποξένωση και η Ρωσία έχει καταθέσει αίτηση διαζυγίου από την Ευρώπη.

Νεότερη Παλαιότερη
--------------
Ακούστε το τελευταίο ηχητικό από τη ΜΕΣΗ ΓΡΑΜΜΗ


Η Freepen.gr ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρει για τα άρθρα / αναρτήσεις που δημοσιεύονται και απηχούν τις απόψεις των συντακτών τους και δε σημαίνει πως τα υιοθετεί. Σε περίπτωση που θεωρείτε πως θίγεστε από κάποιο εξ αυτών ή ότι υπάρχει κάποιο σφάλμα, επικοινωνήστε μέσω e-mail