Σε ένα ορθολογικό περιβάλλον, η 77η σύνοδος της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών (UNGA) θα συζητούσε την ανακούφιση των δοκιμασιών του Παγκόσμιου Νότου, ιδιαίτερα της Αφρικής.
Πέπε Εσκομπάρ - thecradle.co / Παρουσίαση Freepen.gr
Δε θα είναι έτσι. Σαν ελάφι που πιάστηκε στους γεωπολιτικούς προβολείς, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες εξέφρασε κοινοτοπίες για ένα ζοφερό «χειμώνα παγκόσμιας δυσαρέσκειας», ακόμη και όταν οι παροιμιώδεις αυτοκρατορικοί μοιρολάτρες επέκριναν την «κρίση της πίστης» του ΟΗΕ και κατακεραύνωναν τον «απρόκλητο πόλεμο» που ξεκίνησε από Ρωσία.
Φυσικά η γενοκτονία σε αργή κίνηση των ρωσόφωνων κατοίκων του Ντονμπάς για οκτώ χρόνια δε θα αναγνωριστεί ποτέ ως πρόκληση.
Ο Γκουτέρες μίλησε για το Αφγανιστάν, «όπου η οικονομία είναι ερειπωμένη και τα ανθρώπινα δικαιώματα καταπατούνται» – αλλά δεν τόλμησε να προσφέρει ένα πλαίσιο. Στη Λιβύη, «οι διχασμοί συνεχίζουν να θέτουν σε κίνδυνο τη χώρα» – για άλλη μια φορά, χωρίς πλαίσιο. Για να μην αναφέρουμε το Ιράκ, όπου «οι συνεχιζόμενες εντάσεις απειλούν τη συνεχή σταθερότητα».
Η Αφρική έχει 54 έθνη ως μέλη του ΟΗΕ. Οποιαδήποτε πραγματικά αντιπροσωπευτική συνεδρίαση της UNGA θα πρέπει να θέτει τα προβλήματα της Αφρικής στην πρώτη γραμμή. Για άλλη μια φορά, αυτό δεν ισχύει. Έτσι, επαφίεται στους Αφρικανούς ηγέτες να προσφέρουν αυτό το τόσο απαραίτητο πλαίσιο έξω από το κτίριο του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη.
Ως το μόνο αφρικανικό μέλος της G20, ο Πρόεδρος της Νότιας Αφρικής Cyril Ramaphosa προέτρεψε πρόσφατα τις ΗΠΑ να μην «τιμωρήσουν» ολόκληρη την ήπειρο αναγκάζοντας τα έθνη να δαιμονοποιήσουν ή να επιβάλουν κυρώσεις στη Ρωσία. Η εισαγωγή νομοθεσίας από την Ουάσιγκτον που ονομάστηκε νόμος για την καταπολέμηση των κακοήθων ρωσικών δραστηριοτήτων στην Αφρική, λέει πως «θα βλάψει την Αφρική και θα περιθωριοποιήσει την ήπειρο».
Η Νότια Αφρική είναι μέλος των BRICS –μια έννοια που είναι αναθεματισμένη στο Beltway– και αγκαλιάζει μια πολιτική μη ευθυγράμμισης μεταξύ των παγκόσμιων δυνάμεων. Μια αναδυόμενη έκδοση του 21ου αιώνα του Κινήματος των Αδεσμεύτων (NAM) της δεκαετίας του 1960 ενισχύεται σε όλο τον Παγκόσμιο Νότο – και ιδιαίτερα στην Αφρική – προς μεγάλη αποστροφή των ΗΠΑ και των υποστηρικτών τους.
Πίσω στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, ο Γκουτέρες επικαλέστηκε την παγκόσμια κρίση των λιπασμάτων – και πάλι, χωρίς πλαίσιο. Η ρωσική διπλωματία έχει επανειλημμένα τονίσει ότι η Μόσχα είναι έτοιμη να εξάγει 30 εκατομμύρια τόνους σιτηρών και πάνω από 20 εκατομμύρια τόνους λιπάσματος μέχρι το τέλος του 2022. Αυτό που μένει ανείπωτο στη Δύση είναι πως «επιτρέπεται μόνο η εισαγωγή λιπασμάτων στην ΕΕ», ενώ η μεταφορά στην Αφρική όχι .
Ο Γκουτέρες είπε ότι προσπαθούσε να πείσει τους ηγέτες της ΕΕ να άρουν τις κυρώσεις στις εξαγωγές ρωσικών λιπασμάτων, οι οποίες επηρεάζουν άμεσα τις πληρωμές φορτίου και την ασφάλεια της ναυτιλίας. Η ρωσική Uralchem, για παράδειγμα, προσφέρθηκε ακόμη και να προμηθεύσει λιπάσματα στην Αφρική δωρεάν.
Ωστόσο, από τη σκοπιά των ΗΠΑ και των υποτελών τους στην ΕΕ, το μόνο που έχει σημασία είναι η αντιμετώπιση της Ρωσίας και της Κίνας στην Αφρική. Ο Πρόεδρος της Σενεγάλης Macky Sall παρατήρησε πώς αυτή η πολιτική αφήνει «πικρή γεύση».
«Σας απαγορεύουμε να φτιάξετε τον αγωγό σας»
Γίνεται χειρότερο. Το εν πολλοίς αναποτελεσματικό κοινοβούλιο της ΕΕ θέλει τώρα να σταματήσει την κατασκευή του αγωγού αργού πετρελαίου της Ανατολικής Αφρικής (EACOP) μήκους 1.445 χιλιομέτρων από την Ουγκάντα στην Τανζανία, επικαλούμενος θολές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, περιβαλλοντικές απειλές και «συμβουλεύοντας» τις χώρες μέλη να εγκαταλείψουν η εργασία.
Η Ουγκάντα υπολογίζει σε περισσότερα από 6 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου για να διατηρήσει την άνθηση της απασχόλησης και τελικά να μεταφέρει τη χώρα σε καθεστώς μεσαίου εισοδήματος. Εναπόκειτο στον αντιπρόεδρο του κοινοβουλίου της Ουγκάντα, Thomas Tayebwa, να προσφέρει το απαραίτητο πλαίσιο:
«Είναι ασύνετο να λέμε ότι τα έργα πετρελαίου της Ουγκάντα θα επιδεινώσουν την κλιματική αλλαγή, ωστόσο είναι γεγονός πως το μπλοκ της ΕΕ με μόνο το 10 τοις εκατό του παγκόσμιου πληθυσμού είναι υπεύθυνο για το 25 τοις εκατό των παγκόσμιων εκπομπών και η Αφρική με το 20 τοις εκατό του παγκόσμιου πληθυσμού ευθύνεται για το 3 τοις εκατό των εκπομπών. Η ΕΕ και άλλες δυτικές χώρες είναι ιστορικά υπεύθυνες για την κλιματική αλλαγή. Ποιος θα πρέπει λοιπόν να σταματήσει ή να επιβραδύνει την ανάπτυξη των φυσικών πόρων; Σίγουρα όχι η Αφρική ή η Ουγκάντα».
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, εξάλλου, είναι μια σταθερή μαριονέτα του λόμπι των βιοκαυσίμων. Αρνήθηκε να τροποποιήσει ένα νόμο που θα είχε σταματήσει τη χρήση των καλλιεργειών τροφίμων για την παραγωγή καυσίμων, συμβάλλοντας στην πραγματικότητα σε αυτό που το Επισιτιστικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ περιέγραψε ως «μια παγκόσμια έκτακτη ανάγκη πρωτοφανούς μεγέθους». Τουλάχιστον 350 εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονται στα πρόθυρα της πείνας σε ολόκληρη την Αφρική.
Αντίθετα, η ιδέα της G7 για τη «βοήθεια» της Αφρικής αποκρυσταλλώνεται στον υπό την ηγεσία των ΗΠΑ Build Back Better World (B3W) – την αναιμική προσπάθεια της Ουάσιγκτον να αντιμετωπίσει τη φιλόδοξη Πρωτοβουλία Belt and Road (BRI) του Πεκίνου – η οποία εστιάζει στο «κλίμα, υγεία και ασφάλεια υγείας, ψηφιακή τεχνολογία και ισότητα και ισότητα των φύλων», σύμφωνα με το Λευκό Οίκο. Τα πρακτικά ζητήματα υποδομής και βιώσιμης ανάπτυξης, που βρίσκονται στο επίκεντρο του σχεδίου της Κίνας, απλώς αγνοούνται από το B3W.
Αρχικά, μερικά «υποσχόμενα» έργα εντοπίστηκαν από μια περιοδεύουσα αντιπροσωπεία των ΗΠΑ στη Σενεγάλη και την Γκάνα. Από τότε, διπλωματικές πηγές της Σενεγάλης επιβεβαίωσαν ότι αυτά τα έργα δεν έχουν καμία σχέση με κτιριακές υποδομές.
Το B3W, όπως ήταν αναμενόμενο, εξαφανίστηκε. Σε τελική ανάλυση, το έργο υπό την ηγεσία των ΗΠΑ ήταν κάτι περισσότερο από ένα τέχνασμα δημοσίων σχέσεων για την υπονόμευση των Κινέζων, με αμελητέα επίδραση στον περιορισμό της υποδομής αξίας 40 και πλέον τρισεκατομμυρίων δολαρίων που χρειαζόταν να κατασκευαστεί στον Παγκόσμιο Νότο έως το 2035.
Έχετε YALI, θα ταξιδέψετε
Οι αυτοκρατορικές πρωτοβουλίες στην Αφρική – εκτός από τη Διοίκηση Αφρικής του στρατού των ΗΠΑ (AFRICOM), που ισοδυναμεί με ωμή στρατιωτικοποίηση της ηπείρου – μας φέρνουν στην περίεργη περίπτωση του YALI (Young African Leaders Initiative - Πρωτοβουλία Νέων Αφρικανών Ηγετών), που διαφημίζεται ευρέως στον άξονα Ουάσιγκτον-Νέα Υόρκη ως η «πιο καινοτόμος» πολιτική των χρόνων Ομπάμα.
Το YALI, που ξεκίνησε το 2010, πλαισιώθηκε ως «ενισχύοντας τη νέα γενιά της ηγεσίας της Αφρικής» – ένας ευφημισμός για την εκπαίδευση (ή την πλύση εγκεφάλου) τους με τον αμερικανικό τρόπο. Ο μηχανισμός είναι απλός: επενδύοντας και φέρνοντας εκατοντάδες νέους Αφρικανούς δυνητικούς ηγέτες στα πανεπιστήμια των ΗΠΑ για μια σύντομη «εκπαίδευση» έξι εβδομάδων σχετικά με «επιχειρήσεις, πολιτική ηγεσία, επιχειρηματικότητα και δημόσια διαχείριση». Στη συνέχεια, τέσσερις ημέρες στην Ουάσιγκτον για να συναντηθούν με «ηγέτες της κυβέρνησης» και μια φωτογραφία με τον Ομπάμα.
Το έργο συντονίστηκε από πρεσβείες των ΗΠΑ στην Αφρική και στόχευε νέους άνδρες και γυναίκες από 49 έθνη της υποσαχάριας Αφρικής – συμπεριλαμβανομένων εκείνων που υπόκεινται σε κυρώσεις από τις ΗΠΑ, όπως το Σουδάν, η Ερυθραία και η Ζιμπάμπουε – ικανοί στα αγγλικά, με «δέσμευση» να επιστρέψουν στην Αφρική. Περίπου το 80% κατά τα πρώτα χρόνια δεν είχε πάει ποτέ στις ΗΠΑ και περισσότερο από το 50% μεγάλωσε εκτός μεγάλων πόλεων.
Στη συνέχεια, σε μια ομιλία του το 2013 στη Νότια Αφρική, ο Ομπάμα ανακοίνωσε την ίδρυση της υποτροφίας της Ουάσιγκτον, η οποία αργότερα μετονομάστηκε σε Υποτροφία Μαντέλα-Ουάσιγκτον (MWF).
Αυτό είναι ακόμα σε εξέλιξη. Το 2022, το MWF θα πρέπει να χορηγηθεί σε 700 «εξαιρετικούς νέους ηγέτες από την υποσαχάρια Αφρική», οι οποίοι ακολουθούν τα «Ινστιτούτα Ηγεσίας» σε σχεδόν 40 πανεπιστήμια των ΗΠΑ, πριν από τη σύντομη θητεία τους στην Ουάσιγκτον. Μετά από αυτό, είναι έτοιμοι για «μακροπρόθεσμη δέσμευση μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Αφρικής».
Και όλα αυτά για κυριολεκτικά φιστίκια, καθώς το MWF χρεώθηκε με ενθουσιασμό από το κατεστημένο των Δημοκρατικών ως οικονομικά αποδοτικό: 24.000 $ ανά συνεργάτη, που πληρώθηκαν από τα συμμετέχοντα πανεπιστήμια των ΗΠΑ καθώς και από την Coca-Cola, IBM, MasterCard Foundation, Microsoft, Intel, McKinsey, GE, και Procter & Gamble.
Και αυτό δεν σταμάτησε με το MWF. Η USAID προχώρησε ένα βήμα παραπέρα και επένδυσε πάνω από 38 εκατομμύρια δολάρια – συν 10 εκατομμύρια δολάρια από το Ίδρυμα MasterCard – για τη δημιουργία τεσσάρων Περιφερειακών Κέντρων Ηγεσίας (RLC) στη Νότια Αφρική, την Κένυα, την Γκάνα και τη Σενεγάλη. Αυτά ήταν εκπαίδευση, μεγάλη απόσταση και στην τάξη, τουλάχιστον 3.500 «μελλοντικοί ηγέτες» το χρόνο.
Δεν είναι περίεργο που το Ινστιτούτο Μπρούκινγκς σκαρφίστηκε για τόσο «κόστος αποδοτικότητας» όταν πρόκειται για επενδύσεις «στο μέλλον της Αφρικής» και για να «παραμείνουν ανταγωνιστικές» οι ΗΠΑ στην Αφρική. Το YALI φαίνεται σίγουρα πιο όμορφο από την AFRICOM.
Μερικές ιστορίες επιτυχίας, ωστόσο, δε φαίνεται να συναγωνίζονται την σταθερή ροή Αφρικανών ποδοσφαιριστών που κάνουν θραύση στην Ευρώπη – και στη συνέχεια επανεπενδύουν τα περισσότερα από τα κέρδη τους στην πατρίδα τους. Τα χρόνια του Τραμπ σημειώθηκε μείωση της χρηματοδότησης του YALI – από 19 εκατομμύρια δολάρια το 2017 σε περίπου 5 εκατομμύρια δολάρια.
Τόσοι πολλοί ηγέτες να «εκπαιδευτούν»
Όπως ήταν αναμενόμενο, το YALI του Λευκού Οίκου Τζο Μπάιντεν επανήλθε με μια εκδίκηση. Ας πάρουμε αυτόν τον ακόλουθο Τύπο των ΗΠΑ στη Νιγηρία που σκιαγραφεί προσεκτικά την τρέχουσα έμφαση στην «παιδεία στα μέσα ενημέρωσης και στην πληροφόρηση», που είναι εξαιρετικά απαραίτητη για την αντιμετώπιση της «διάδοσης παραπληροφόρησης» συμπεριλαμβάνοντας «τους μήνες πριν από τις εθνικές προεδρικές εκλογές».
Έτσι, οι ΗΠΑ, υπό το YALI, «εκπαίδευσαν 1.000 νεαρούς Νιγηριανούς να αναγνωρίζουν τα σημάδια της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο και τα μέσα ενημέρωσης». Και τώρα η συνέχεια είναι τα εργαστήρια «Εκπαιδεύστε τον Εκπαιδευτή», «που διδάσκουν 40 δημοσιογράφους, δημιουργούς περιεχομένου και ακτιβιστές (οι μισοί από τους οποίους θα είναι γυναίκες) από το Yobe, το Borno, το Adamawa, τη Zamfara και την Katsina πώς να αναγνωρίζουν, να ερευνούν και να αναφέρουν παραπληροφόρηση». Το Facebook, το οποίο έλαβε εντολή από το FBI να λογοκρίνει «άβολα» γεγονότα που ενδέχεται να αλλάξουν τις εκλογές, δεν αποτελεί μέρος του προγράμματος σπουδών.
Το YALI είναι το απαλό, Instagrammed πρόσωπο της AFRICOM. Οι ΗΠΑ συμμετείχαν στην ανατροπή αρκετών αφρικανικών κυβερνήσεων τις τελευταίες δύο δεκαετίες, με στρατεύματα που εκπαιδεύονται στο πλαίσιο της AFRICOM που έχει εμμονή με τη μυστικότητα. Δεν υπήρξε κανένας σοβαρός έλεγχος του Πενταγώνου σχετικά με τον οπλισμό των τοπικών «εταίρων» της AFRICOM. Για όλα όσα γνωρίζουμε –όπως στη Συρία και τη Λιβύη– ο αμερικανικός στρατός θα μπορούσε να εξοπλίζει ακόμη περισσότερους τρομοκράτες.
Και όπως ήταν αναμενόμενο, όλα είναι δικομματικά. Ο λυσσασμένος νεοσυντηρητής και πρώην σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Τραμπ, Τζον Μπόλτον, το Δεκέμβριο του 2018, στο Ίδρυμα Heritage, το κατέστησε ξεκάθαρο: οι ΗΠΑ στην Αφρική δεν έχουν καμία σχέση με την υποστήριξη της δημοκρατίας και της βιώσιμης ανάπτυξης. Όλα έχουν να κάνουν με την αντιμετώπιση της Ρωσίας και της Κίνας.
Όταν έμαθε ότι το Πεκίνο σκέφτεται να χτίσει μια ναυτική βάση στην πλούσια σε πετρέλαιο Ισημερινή Γουινέα, ο Λευκός Οίκος έστειλε απεσταλμένους εξουσίας στην πρωτεύουσα Μαλάμπο για να πείσει την κυβέρνηση να σταματήσει. Μάταια.
Αντίθετα, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ έγινε δεκτός σαν σούπερ σταρ στην πρόσφατη εκτεταμένη περιοδεία του στην Αφρική, όπου γίνεται ευρέως αντιληπτό πως οι παγκόσμιες τιμές των τροφίμων και το δράμα των λιπασμάτων είναι άμεση συνέπεια των κυρώσεων της Δύσης στη Ρωσία . Ο ηγέτης της Ουγκάντα Yoweri Museveni μπήκε κατευθείαν στο ψητό, όταν είπε, "Πώς μπορούμε να είμαστε ενάντια σε κάποιον που δεν μας έκανε ποτέ κακό;".
Στις 13-15 Δεκεμβρίου, ο Λευκός Οίκος σχεδιάζει μια μεγάλη Σύνοδο Κορυφής Ηγετών ΗΠΑ-Αφρικής στην Ουάσιγκτον για να συζητήσει κυρίως την επισιτιστική ασφάλεια και την κλιματική αλλαγή – παράλληλα με τις αιώνιες διαλέξεις για τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Οι περισσότεροι ηγέτες δεν θα εντυπωσιαστούν ακριβώς με αυτή τη νέα επίδειξη της «διαρκούς δέσμευσης των Ηνωμένων Πολιτειών στην Αφρική». Λοιπόν, υπάρχει πάντα το YALI. Τόσοι πολλοί νέοι ηγέτες για κατήχηση, τόσο λίγος χρόνος.