Στις διακρατικές σχέσεις, το ζήτημα είναι πάντα η ισορροπία και οι πολιτικές ευκαιρίες. Η κρατική ικανότητα έγκειται στην επίτευξη της ισορροπίας και στην εκμετάλλευση της ευκαιρίας αυτής.
thecradle.co - MK Bhadrakumar / Παρουσίαση Freepen.gr
Η 4ωρη συνάντηση του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν με τον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν την Παρασκευή στο Σότσι αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο δύο δυνάμεις που έχουν ανταγωνιστεί η μία την άλλη στην ιστορία μπορούν ακόμα να δημιουργήσουν μια κοινή μοίρα εξισορροπώντας τα συμφέροντά τους και να δημιουργήσουν νέες ευκαιρίες για την πλοήγηση τους μπροστά σε έναν αβέβαιο κόσμο.
Σπάνια μπορεί να προβλεφθεί με απόλυτη βεβαιότητα το αποτέλεσμα μιας επίσκεψης εργασίας υψηλού επιπέδου. Ωστόσο, αυτό έκανε ο Ερντογάν καθώς κατευθυνόταν προς το Σότσι. Είπε, «Πιστεύω ότι (η σημερινή συνάντηση) θα ανοίξει μια εντελώς διαφορετική σελίδα στις τουρκο-ρωσικές σχέσεις».
Η ατζέντα της συνάντησης στο Σότσι βασίστηκε σε ένα μήνυμα που είχε διαβιβάσει ο Πούτιν στον Ερντογάν μέσω του Ρώσου αντιπροέδρου της κυβέρνησης Αλεξέι Οβερτσούκ, ο οποίος επισκέφθηκε την Άγκυρα στις 14 Ιουνίου. Ο Overchuk είναι ένας πολιτικός που είναι περισσότερο τεχνοκράτης στην οικονομική διαχείριση. Πράγματι, ο Τούρκος πρόεδρος τον υποδέχθηκε με χαρά.
Σχέση που βασίζεται στις ανάγκες
Από την πλευρά του Πούτιν, η Ρωσία χρειάζεται σήμερα να ανοίξει εμπορικούς και οικονομικούς διαύλους για να μετριάσει το μπαράζ κυρώσεων της Δύσης, ενώ, από την πλευρά του Ερντογάν, είναι κορυφαία προτεραιότητα η δημιουργία έρματος για την τουρκική οικονομία για να την βγάλει από την κρίση.
Ομοίως, η Ρωσία και η Τουρκία πλέουν στο ίδιο σκάφος – πρέπει να παράγουν νέους πόρους χωρίς να υπόκεινται σε κυρώσεις από τη Δύση στο τρέχον διεθνές περιβάλλον όπου η Μόσχα και το ΝΑΤΟ έρχονται αντιμέτωπες. Από τη ρωσική σκοπιά, η σχέση με την Τουρκιά έχει γίνει πολύ σημαντική, καθώς είναι και χώρα του ΝΑΤΟ και δύναμη της Μαύρης Θάλασσας.
Είναι σημαντικό πως η ευκινησία και η αντοχή του Ερντογάν να προβάλει στρατηγική αυτονομία και να επιδιώκει ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική είναι γνωστά στη Μόσχα, όπως φαίνεται στη συνεργασία με τη Ρωσία στην οποία πρωτοστάτησε: ο πυρηνικός σταθμός Akkuyu αξίας 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων που θα ολοκληρώσει η Rosatom μέχρι τον επόμενο χρόνο (για την προμήθεια 10 τοις εκατό των ενεργειακών αναγκών της Τουρκίας) και η αγορά του αντιπυραυλικού αμυντικού συστήματος S-400 που η Άγκυρα έκλεισε αψηφώντας την επιταγή και τις κυρώσεις της Ουάσιγκτον.
Η πρόταση του Πούτιν, την οποία παρουσίασε ο Οβερτσούκ στον Ερντογάν, περιγράφει λεπτομερώς έναν οδικό χάρτη για την παράκαμψη των κυρώσεων των ΗΠΑ και της ΕΕ με την εύρεση εμπορικών οδών έξω από τα κανάλια του αμερικανικού τραπεζικού συστήματος που θα είχαν αποτέλεσμα «win-win» μέσω της δημιουργίας ταμειακών ροών και για τους δύο οικονομίες.
Παράκαμψη του δολαρίου…και των αμερικανικών κυρώσεων
Μετά τις συνομιλίες του με τον Πούτιν στο Σότσι την Παρασκευή, ο Ερντογάν αποκάλυψε στους Τούρκους δημοσιογράφους που τον συνόδευαν στο αεροπλάνο ότι το διμερές εμπόριο με τη Ρωσία θα διεξάγεται τώρα εν μέρει σε ρούβλια και λίρες – αντί για δολάρια – και πως η Κεντρική Τράπεζα εργάζεται για την συμφωνία.
Αποκάλυψε περαιτέρω ότι πέντε τουρκικές τράπεζες ετοιμάζονται να συνεργαστούν με το ρωσικό σύστημα πιστωτικών καρτών Mir (πράγμα που θα διευκολύνει τους Ρώσους υπηκόους, ιδιαίτερα τους τουρίστες, να ξοδέψουν χρήματα στην Τουρκία).
Ο Ρώσος αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Aleksander Novak, ο οποίος είναι επίσης συμπρόεδρος της κοινής οικονομικής επιτροπής με την Τουρκία, υπέγραψε συμφωνία την Παρασκευή με τον Υπουργό Εμπορίου Μεχμέτ Μους που προβλέπει ότι η Άγκυρα θα αγοράζει φυσικό αέριο από τη Ρωσία «μερικώς» σε ρούβλια — όχι δολάρια. (Πέρυσι, η Ρωσία αντιπροσώπευε περίπου το ένα τέταρτο των εισαγωγών πετρελαίου της Τουρκίας και το 45 τοις εκατό των αγορών φυσικού αερίου της).
Ο Νόβακ είπε επίσης σε δημοσιογράφους στη Μόσχα πως επετεύχθησαν «μεγάλες» συμφωνίες στον χρηματοπιστωτικό τομέα για τη διευκόλυνση των πληρωμών από ρωσικές εταιρείες και πολίτες. Είπε:
«Πολύ σημαντικές αποφάσεις που ελήφθησαν κατά τη διάρκεια των σημερινών συνομιλιών θα φέρουν τους οικονομικούς και εμπορικούς μας δεσμούς σε ένα νέο επίπεδο σε όλους σχεδόν τους τομείς».
Καμία πλευρά δεν έχει αποκαλύψει ποιο ποσοστό των πληρωμών για συμφωνίες φυσικού αερίου θα πραγματοποιηθεί σε ρούβλια. Αλλά η κίνηση φέρνει τον Ερντογάν σε αντίθεση με την Ουάσιγκτον. Φυσικά, οι πληρωμές σε ρούβλια της Τουρκίας όχι μόνο βοηθούν τη Ρωσία να αποφύγει τις πληρωμές σε δολάρια και τους περιορισμούς που σχετίζονται με τις κυρώσεις που επιβάλλονται σε αυτές τις πληρωμές, αλλά θα ενισχύσουν επίσης το ρούβλι (το οποίο ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν υποσχέθηκε κάποτε να μετατρέψει σε «ερείπια»).
Ο Ερντογάν είπε στους δημοσιογράφους κατά την πτήση της επιστροφής του ότι υπάρχει ένας νέος «οδικός χάρτης» για την ενίσχυση των διμερών σχέσεων που θα χρησιμεύσει ως «πηγή ισχύος μεταξύ της Τουρκίας και της Ρωσίας από οικονομική άποψη». Πράγματι, το σύστημα Mir θα παρακάμψει τον αποκλεισμό της Μόσχας από το διακρατικό τραπεζικό δίκτυο επικοινωνίας SWIFT και θα επιτρέψει στους Ρώσους επιχειρηματίες να μεταφέρουν χρήματα απευθείας στην Τουρκία.
Κατασκευή οικονομικού σανού
Παράλληλα, η ρωσική πλευρά έχει προβλέψει το ενδιαφέρον της για τη δημιουργία περισσότερων ζωνών ελεύθερου εμπορίου στην Τουρκία, σηματοδοτώντας πως οι ρωσικές επιχειρήσεις θα αυξήσουν τις επενδύσεις τους εάν δημιουργηθούν περισσότερες από αυτές τις ζώνες, ειδικά στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας.
Υπάρχουν πολλά ρωσικά χρήματα σε κυκλοφορία στον κόσμο, και αυτοί οι επενδυτές που δεν έχουν ακόμη κυρώσεις βρίσκονται σε μεγάλο βαθμό στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα από τώρα, δεδομένου του πλεονεκτήματος που προσφέρει το Ντουμπάι ως ένα από τα παγκόσμια εμπορικά κέντρα και κόμβους χρηματοοικονομικής τεχνολογίας.
Σαφώς, οι ρωσικές επιχειρήσεις προτιμούν την Τουρκία, η οποία βρίσκεται γεωγραφικά κοντά τόσο στη Ρωσία όσο και στην Ευρώπη (όσον αφορά τις ευκαιρίες παραγωγής και εξαγωγής) και η οποία έχει ένα ισχυρό ιστορικό αντίστασης σε πιθανή πίεση των ΗΠΑ (σε σύγκριση με τα ΗΑΕ).
Ο Ερντογάν θεώρησε ότι αυτή είναι μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ιδέα, τόσο από την προοπτική της ανάπτυξης των σχετικά καθυστερημένων περιοχών της Μαύρης Θάλασσας, όσο και από τη συνολική ώθηση που θα μπορούσε να δώσει στην οικονομία της Τουρκίας – για να μην αναφέρουμε την εκλογική έκκλησή της καθώς ο Τούρκος πρόεδρος επιδιώκει μια ανανέωση της θητείας του τον Ιούνιο του 2023.
Σίγουρα, ο Πούτιν έχει σφυρηλατήσει μια συμφωνία με τον Ερντογάν που θα μεταμορφώσει βαθιά τη ρωσοτουρκική σχέση.
Ο Πούτιν ανέτρεψε τις δυτικές κυρώσεις δημιουργώντας ένα παράθυρο ευκαιρίας για τη διατήρηση των ευρέος φάσματος οικονομικών συνεργασιών της Ρωσίας με την παγκόσμια αγορά μέσω της Τουρκίας.
Εν τω μεταξύ, ο Ερντογάν οραματίζεται μια σπάνια ευκαιρία να ανατρέψει την οικονομική κρίση της χώρας του χρησιμοποιώντας τη σύνδεση με τη Ρωσία και να φορτώσει την επικείμενη προεκλογική του εκστρατεία ως νικητής.
Ο Πούτιν συγκεντρώνει την προσωπική επένδυση που έκανε για τη δημιουργία μιας σχέσης αμοιβαίου σεβασμού και εμπιστοσύνης με τον Ερντογάν την τελευταία δεκαετία. Η πρώτη από τη συνάντηση του Σότσι δείχνει πως ήταν μια επένδυση με μεγάλη ανταμοιβή τη στιγμή που η Ρωσία εμφανίζει την Τουρκία ως απαραίτητο εταίρο.
Η Ουάσιγκτον μπορεί μόνο να βράζει
Χωρίς αμφιβολία, αυτή η εξέλιξη έχει εκτεταμένες γεωπολιτικές επιπτώσεις.
Ήδη επικρατεί αναστάτωση στις δυτικές πρωτεύουσες. Η Δύση δυσκολεύεται να ζήσει με τον Ερντογάν, αλλά την ίδια στιγμή είναι επίσης αδύνατο να ζήσει χωρίς την Τουρκία.
Ενώ η διπλωματία του Ερντογάν μπορεί να είναι ανατρεπτική και απρόβλεπτη, υπάρχει επίσης κρυφός θαυμασμός για τις στενές σχέσεις της Τουρκίας σε περιφερειακό επίπεδο που δημιουργούν πολιτικό βάρος, όπως δείχνει η πρόσφατη συμφωνία σιτηρών .
Ο Ivo Daalder, πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ και πρόεδρος του Συμβουλίου του Σικάγο για τις Παγκόσμιες Υποθέσεις, έχει γράψει στο Politico ότι ο Ερντογάν είναι και κακός και ήρωας του οποίου «η προεδρία έχει οδηγήσει τα αδικήματα της Τουρκίας σε ένα εντελώς νέο επίπεδο», αλλά η στρατηγική σημασία της χώρας για το ΝΑΤΟ είναι ωστόσο ξεκάθαρη. «Με άλλα λόγια, η Τουρκία είναι ένας σύμμαχος που είναι όλο και πιο δύσκολο να ζεις μαζί του και σχεδόν αδύνατο να ζεις χωρίς αυτόν».
Φυσικά, για τη δυτική συμμαχία, η πιο αγενής περικοπή όλων ήταν η άρνηση του Ερντογάν να επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία. Κατά ειρωνικό τρόπο, αυτό δίνει τώρα μια κρίσιμη σανίδα σωτηρίας στην πολιορκημένη Ρωσία, ενώ επίσης υπόσχεται στον Ερντογάν ένα εφαλτήριο για να αναζωογονήσει την οικονομία της χώρας του και να εξασφαλίσει στον εαυτό του μια ανανεωμένη θητεία το 2023.