Erman Çete - The Cradle / Παρουσίαση Freepen.gr
Σε πρόσφατη τηλεοπτική συνέντευξη, μια από τις πιο ισχυρές πολιτικές προσωπικότητες στην Τουρκία, ο υπουργός Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού, μετά βίας μπόρεσε να συγκρατήσει την οργή του.
Γυρνώντας στον Ουμίτ Οζντάγκ, πρόεδρο του νεοϊδρυθέντος Κόμματος Ζάφερ (Νίκη), ο Σοϊλού επεσήμανε : «Αυτός ο άνθρωπος είναι κατώτερος από ζώο… ένας πράκτορας πληροφοριών… ο γιος του Σόρος».
Ο Οζντάγκ είναι πρώην μέλος του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (MHP), ενός κόμματος που τώρα είναι σταθερά σύμμαχος του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Καθηγητής πολιτικών επιστημών και σκληροπυρηνικός Τούρκος εθνικιστής, ο Ozdag ανταπέδωσε το ίδιο, αποκαλώντας τον Soylu «δειλό» για την έλλειψη ηγεσίας του στο υπουργείο Εσωτερικών.
Το Κόμμα Zafer του Ozdag βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της σκληρής κριτικής κατά της προσφυγικής πολιτικής του Ερντογάν στην τουρκική πολιτική σκηνή. Η δημοτικότητά του αυξάνεται πρόσφατα, με τις αντιπροσφυγικές και αντι-ΑΚΡ πολιτικές του να κινητοποιούν την απογοητευμένη αστική νεολαία της Τουρκίας.
Το ζήτημα των προσφύγων, ένα κρίσιμο πλέον ζήτημα στο τουρκικό πολιτικό τοπίο – παράλληλα με την καταστροφική οικονομική παρακμή της χώρας – έχει γίνει κομβικό σημείο για τις επερχόμενες εκλογές.
Η γεωπολιτική του εκτοπισμού
Η πολιτική του ΑΚΡ για τη Συρία είναι ένα από τα κύρια ζητήματα που διακυβεύονται. Οι επιθετικές του πολιτικές έναντι των «πρώην οθωμανικών περιοχών» έχουν μετατοπίσει δραματικά την παραδοσιακή τουρκική εξωτερική πολιτική μακριά από το σύνθημα του Κεμάλ Ατατούρκ «ειρήνη στο σπίτι, ειρήνη στον κόσμο».
Ο Τούρκος ακαδημαϊκός Ozgur Balkilic γράφει για τη γεωπολιτική ερμηνεία του AKP στο προσφυγικό ζήτημα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο.
Υποστηρίζει ότι οι διάφορες απαντήσεις της Τουρκίας στην προσφυγική κρίση της Συρίας είναι προϊόν ενός γεωπολιτικού λόγου βασισμένου στην ισλαμιστική ιδεολογία, που τονίζεται από τον λόγο του AKP για τον πολιτισμό και την προσπάθεια να οικοδομηθεί ένας εντελώς διαφορετικός ηθικός και πολιτικός χώρος για την Τουρκία.
«Το γεωγραφικό όραμα του κεμαλισμού παρήγαγε ένα ιδεολογικό πλαίσιο στο οποίο η Τουρκία προσπάθησε να ενσωματωθεί με τη Δύση και να μείνει όσο το δυνατόν πιο μακριά από την Ανατολή», είπε ο Balkilic στο The Cradle.
Επικρίνοντας την «παλιά Τουρκία» ως αμυντική, αναποτελεσματική και εμμονική με την ασφάλεια, το AKP θεωρεί το νέο γεωπολιτικό προσανατολισμό της Τουρκίας ως «απαραίτητο» στο νέο διεθνές σύστημα.
«Το ΑΚΡ διαβάζει τη συριακή προσφυγική κρίση ως απόκρουση των μεγαλύτερων πολιτικών και ηθικών κρίσεων του διεθνούς συστήματος, στο οποίο οριοθετεί έναν ηγετικό ρόλο για την Τουρκία. Ο κρατικός λόγος για τη συριακή προσφυγική κρίση μπορεί να γίνει κατανοητός μόνο μέσα σε αυτό το γεωπολιτικό σενάριο», λέει ο Balkilic.
Το ΑΚΡ χρησιμοποιεί το νομικό πλαίσιο σε σχέση με τους πρόσφυγες για τη δική του ατζέντα. Ενώ αποτελεί συμβαλλόμενο μέρος στη Σύμβαση του 1951 για τους Πρόσφυγες, η Τουρκία διατηρεί τον γεωγραφικό περιορισμό μόνο σε άτομα που προέρχονται από την Ευρώπη.
Αναφορικά με τους Σύριους μετανάστες και πρόσφυγες, το ΑΚΡ χρησιμοποιεί έναν θρησκευτικό ορισμό της λέξης «επισκέπτης», που δεν ορίζεται σαφώς από επίσημους κανονισμούς.
Ο Balkilic επισημαίνει πως οι δημόσιες συζητήσεις για τους Σύριους δε διαμορφώνονται γύρω από τα κλασικά προβλήματα των μεταναστών, όπως τα θέματα ένταξης, τα νομικά και οικονομικά δικαιώματα και η αγορά εργασίας.
Η γλώσσα που χρησιμοποιούν οι αξιωματούχοι του AKP είναι, αντίθετα, γεωπολιτική. Όταν οι Σύριοι μετανάστες αναφέρονται ως φιλοξενούμενοι, θεωρούνται ως μέρος της ευρύτερης ισλαμικής κοινότητας, της Ummah, δήλωσε ο Balkilic.
Αυτή η έννοια δεν υπάρχει στην καθολική βιβλιογραφία της μετανάστευσης και η Τουρκία, ως εκ τούτου, έχει απαλλαγεί από τις πολλές υποχρεώσεις και ευθύνες της έναντι των προσφύγων ή/και των μεταναστών.
Ενώ η Τουρκία χρησιμοποιεί έναν θρησκευτικό όρο για να αναφέρεται στους Σύριους πρόσφυγες ως φιλοξενούμενους του έθνους, ο ρόλος της ίδιας της Τουρκίας εκφράζεται χρησιμοποιώντας έναν άλλο ισλαμικό όρο – Ansar – που σημαίνει φιλοξενία όσων έχουν ανάγκη.
Το προσφυγικό ως όπλο
Παρ' όλα αυτά, η πολιτική του AKP απέναντι στη Συρία και τους Σύριους πρόσφυγες αναγκάστηκε να αλλάξει με την πάροδο του χρόνου. Πρώτον, η επιχείρηση «αλλαγής καθεστώτος» στη Συρία χτύπησε έναν τοίχο από τούβλα. Δεύτερον, το μεταναστευτικό ζήτημα έγινε ρήγμα στην εσωτερική πολιτική.
Μετά το 2016, η Τουρκία ξεκίνησε διάφορες στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Συρία: Επιχείρηση Ασπίδα του Ευφράτη, Επιχείρηση Κλάδος Ελιάς, Επιχείρηση Πηγή Ειρήνης και Επιχείρηση Ασπίδα της Άνοιξης.
Ένας από τους ανακοινωθέντες στόχους αυτών των επιχειρήσεων ήταν η εγκατάσταση Σύριων προσφύγων στις λεγόμενες «ασφαλείς ζώνες».
Ανώτερα στελέχη του AKP έχουν επίσης υπογραμμίσει συχνά τη «φτηνή εργατική αξία» των Σύριων (και Αφγανών) προσφύγων. Ο Ερχάν Ναλτσατζί, Τούρκος καθηγητής και αρθρογράφος της αριστερής καθημερινής εφημερίδας Sol, πιστεύει ότι το AKP προσπάθησε να χρησιμοποιήσει τους πρόσφυγες ως «φτηνό εργατικό δυναμικό και έναν μεγάλο εφεδρικό στρατό».
«Αυτή ήταν μια μοναδική ευκαιρία να μειωθούν οι μισθοί, να αγνοηθούν τα κοινωνικά δικαιώματα και να γίνουν τα εμπορεύματα που παράγονται στην Τουρκία πλεονεκτήματα στον διεθνή ανταγωνισμό», λέει ο Nalcaci, προσθέτοντας ότι η τουρκική αστική τάξη έχει μια «ανείπωτη ατζέντα προσάρτησης για τη Βόρεια Κύπρο και τη βορειοδυτική Συρία».
Σύμφωνα με τον Nalcaci, η Τουρκία θεωρεί αυτές τις τοποθεσίες στην Κύπρο και τη Συρία «περιοχές τουρκικής κυριαρχίας».
Ο Nalcaci υποστηρίζει πως η τοποθέτηση των Σύριων προσφύγων σε αυτή την ατζέντα «φαίνεται ότι στοχεύει στην αλλαγή της εθνοτικής δομής της βόρειας Συρίας από δυτικά προς ανατολικά και τη δημιουργία ενός μοντέλου διαχείρισης της σαρία, καθώς και της τουρκικής ηγεμονίας σε μια περιοχή που εξαρτάται οικονομικά και πολιτικά από την Τουρκία».
Ορισμένοι πολιτικοί της αντιπολίτευσης υποστηρίζουν ότι δεν φιλοξενούνται Αφγανοί και Σύριοι πρόσφυγες λόγω της πιθανότητας το AKP να τους χρησιμοποιήσει εναντίον των εγχώριων πολιτικών αντιπάλων του.
Ο Nalcaci συμφωνεί με αυτόν τον ισχυρισμό, λέγοντας ότι «οι πρόσφυγες παρείχαν την κατάλληλη βάση για την οικοδόμηση ενός νοικιασμένου τζιχαντιστικού στρατού εάν τον χρειάζονταν, όπως ακριβώς στη βόρεια Συρία».
Η Τουρκία ως ζώνη ασφαλείας για την Ευρώπη
Μια περαιτέρω πτυχή είναι ο ρόλος της Τουρκίας στην προσφυγική πολιτική της ΕΕ. Το 2016, ΕΕ και Τουρκία κατέληξαν σε συμφωνία για το προσφυγικό. Αυτή ήταν μια συμφωνία επανεισδοχής και είχε τρεις σημαντικές πτυχές.
Η Τουρκία θα λάβει κάθε απαραίτητο μέτρο για να σταματήσει τους ανθρώπους που ταξιδεύουν παράτυπα από την Τουρκία προς τα ελληνικά νησιά. Όποιος έφτασε στα νησιά παράτυπα από την Τουρκία θα μπορούσε να επιστραφεί στην Ελλάδα και για κάθε Σύριο που επέστρεφε από τα νησιά, η ΕΕ θα δεχόταν έναν Σύριο πρόσφυγα που περίμενε στην Τουρκία.
Σε αντάλλαγμα, η Τουρκία θα λάβει έξι δισεκατομμύρια ευρώ από την Ε.Ε.
Ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η τουρκική αντιπολίτευση επέκριναν αυτή τη συμφωνία για τους πρόσφυγες. Το 2013, πριν από τη συμφωνία, η Τουρκία είχε προσαρμόσει εκ νέου τη νομοθεσία της για τους αλλοδαπούς και τη διεθνή προστασία στη νομοθεσία της ΕΕ.
Σύμφωνα με τον Nalcaci, λόγω των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων και των κακών οικονομικών καταστάσεων στις πατρίδες τους, οι άνθρωποι αναγκάστηκαν να στραφούν στη Δύση ως καλύτερη επιλογή για συνθήκες διαβίωσης, και αυτή η μαζική μετανάστευση αποτελεί απειλή για το δυτικό ιμπεριαλισμό.
Ο Nalcaci ισχυρίζεται ότι ενόψει αυτής της μετανάστευσης, είναι προφανές πως η ΕΕ χρησιμοποίησε την Τουρκία ως ουδέτερη χώρα για να προσελκύσει εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό και να αγνοήσει τους πρόσφυγες στην Τουρκία και όχι στην επικράτειά της.
Ωστόσο, η φιλοδοξία του AKP να δημιουργήσει μια εξαρτημένη περιοχή στη βόρεια Συρία μπορεί να αποτύχει. Από τη μια πλευρά, λέει ο Nalcaci, οι Σύριοι πρόσφυγες εκτιμώνται από το AKP ως επεκτατικό εργαλείο στην περιοχή. Από την άλλη, λέει, είναι αδύνατο για το ιμπεριαλιστικό μυαλό να μην προβλέψει πως έως και 10 εκατομμύρια πρόσφυγες στην Τουρκία θα δημιουργούσαν αστάθεια και θα άνοιγαν χώρο παρέμβασης.
Μια αντίθεση λερωμένη από το ίδιο πινέλο
Οι απόψεις της κύριας τουρκικής αντιπολίτευσης ελάχιστα διαφέρουν από αυτές της κυβέρνησης του AKP σε σχέση με το συριακό πρόβλημα. Μια «λύση» τύπου βόρειας Κύπρου για τη συριακή κρίση βρίσκεται επίσης στην ατζέντα του CHP (Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα).
Ο ηγέτης του CHP, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, έχει υποσχεθεί συχνά ότι θα στείλει Σύριους πρόσφυγες πίσω στη Συρία «μετά μουσικής».
Για την εκδίωξη των προσφύγων δεσμεύεται και το νεοφερμένο κόμμα του Ζαφέρ. Το λεγόμενο έργο του Φρουρίου Anadolu του κόμματος ισχυρίζεται ότι αντιμετωπίζει οκτώ εκατομμύρια πρόσφυγες στην Τουρκία. Στο πλαίσιο αυτό, ο Ozdag ανακοίνωσε ότι μια επιτροπή του Zafer επρόκειτο να συναντηθεί με τον Πρόεδρο της Συρίας Μπασάρ αλ Άσαντ.
Ούτε το CHP ούτε το κόμμα Zafer απάντησαν στις ερωτήσεις μας.
Ο Nalcaci υπογραμμίζει την στάση της αντιπολίτευσης για τη Συρία και τους πρόσφυγες της: «Δεν περιλαμβάνουν καμία ουσιαστική αλλαγή εξωτερικής πολιτικής στο πρόγραμμά τους. Επιπλέον, πάντα υποστήριζαν τις πρωτοβουλίες του AKP στο κοινοβούλιο, ειδικά τα ψηφίσματα για την αποστολή στρατιωτών».
Ο πιο κατά των προσφύγων πολιτικός Ουμίτ Οζντάγκ και το κόμμα του Ζάφερ δεν έχουν διατυπώσει αντίρρηση για την αποστολή τουρκικών στρατευμάτων στη Συρία. Όταν πρόκειται για «εθνική ασφάλεια», η αντιπολίτευση τραγουδά την ίδια μελωδία με το ΑΚΡ.
Αν και το CHP καταψήφισε την τελευταία πρόταση για αποστολή τουρκικών στρατευμάτων στο Ιράκ και τη Συρία, η καταπολέμηση της αφήγησης της «εθνικής ασφάλειας» είναι ένα δύσκολο έργο.
«Η πρακτική της δημιουργίας μιας ηγεμονικής ζώνης στο συριακό έδαφος θα συνεχιστεί εκτός εάν υπάρξει μεγάλη αναταραχή που θα ανατρέψει την κατάσταση», υποστηρίζει ο Nalcaci.
Φαίνεται ότι τα πράγματα θα πρέπει να αλλάξουν για να παραμείνουν ίδια.