Ο πόλεμος στην Ουκρανία πυροδοτεί κρίση επισιτιστικής ασφάλειας στον αραβικό κόσμο και όχι μόνο

Η επισιτιστική ασφάλεια, οι ταραχές ψωμιού και οι μαζικές ελλείψεις απειλούν τα ήδη ευάλωτα κράτη σε ολόκληρη τη Δυτική Ασία και τη Βόρεια Αφρική. Φωτογραφία: The Cradle
Η Ρωσία και η Ουκρανία προμηθεύουν το μεγαλύτερο μέρος του σιταριού της Δυτικής Ασίας και της Βόρειας Αφρικής, το οποίο είναι το αναπόσπαστο συστατικό της πιο κρίσιμης διατροφής της περιοχής 

Πριν η σύγκρουση διαλύσει τη χώρα, η γεωργία ήταν ένας από τους σημαντικότερους οικονομικούς τομείς της Συρίας και σημαντικός συνεισφέρων στα ταμεία της χώρας. Η Συρία ήταν το μόνο αραβικό κράτος που ήταν αυτοδύναμο στην παραγωγή σιταριού και κάποτε είχε το πιο παραγωγικό γεωργικό σύστημα σε όλη τη Δυτική Ασία.

Léa Azzi - The Cradle / Παρουσίαση Freepen.gr

Αυτό εξακολούθησε να ισχύει κατά τη διάρκεια και παρά τον πόλεμο που διήρκεσε μια δεκαετία, κατά τον οποίο ο αγροτικός τομέας επλήγη διπλά από ακραία ξηρασία που επηρέασε τόσο τις αποδόσεις των καλλιεργειών όσο και τα κοπάδια των ζώων.

Σύμφωνα με μια νέα έκθεση της Εξεταστικής Επιτροπής του ΟΗΕ για τη Συρία, ενώ οι μεγάλης κλίμακας ενεργές μάχες έχουν υποχωρήσει στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας, η Συρία αντιμετωπίζει τη χειρότερη ξηρασία των τελευταίων δεκαετιών, η οποία εν μέσω της σύγκρουσης στην Ουκρανία πρόκειται να ωθήσει πολλούς Σύριους, που ήδη παλεύουν με τον υψηλό πληθωρισμό, στα όρια της φτώχειας.

Η βορειοανατολική περιοχή της Συρίας, επί του παρόντος υπό τον έλεγχο των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF) που υποστηρίζονται από τις ΗΠΑ και υπό την ηγεσία των Κούρδων, και όπου παραμένουν παρόντες αρκετές εκατοντάδες στρατιώτες των ΗΠΑ, θεωρούνταν από καιρό το καλάθι της Συρίας, παρέχοντας στη χώρα το επιβλητικό 70 τοις εκατό την ετήσια προσφορά του σε σιτάρι.

Ωστόσο, ακόμη και αυτή η άφθονη περιοχή έχει πληγεί από πολυετή ξηρασία και μια κατεστραμμένη οικονομία, αφήνοντας τη συριακή κυβέρνηση ανίκανη να αγοράσει αρκετό σιτάρι για να ικανοποιήσει την εγχώρια ζήτηση. Η Συρία έχει πλέον αναγκαστεί να εισάγει το μεγαλύτερο μέρος του σιταριού της. Πέρυσι, η χώρα εισήγαγε 1,5 εκατομμύριο τόνους σιταριού, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων προήλθε από τη σύμμαχό της, τη Ρωσία .

Περιφερειακό δίλημμα

Η Συριακή Δημοκρατία δεν είναι σε καμία περίπτωση η μόνη χώρα στη Δυτική Ασία της οποίας η επισιτιστική ασφάλεια και το βιοτικό επίπεδο απειλούνται από τις επιπτώσεις του πολέμου της Ρωσίας με την Ουκρανία. Αυτά τα κράτη θα υποστούν επίσης το βάρος της αύξησης των τιμών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου που αυξάνουν άμεσα το κόστος της ναυτιλίας, της κατασκευής και τις γενικές τιμές των αγαθών και των υπηρεσιών. Αυτά με τη σειρά τους θα επιβαρύνουν περαιτέρω τις οικογένειες που αντιμετωπίζουν μειωμένη αγοραστική δύναμη.

Αυτές οι σοβαρές προκλήσεις ασφαλείας έρχονται σε μια περίοδο που χώρες σε όλο τον κόσμο εξακολουθούν να παλεύουν με τις επιπτώσεις της πανδημίας του κορωνοϊού. Ωστόσο, η κατάσταση της Δυτικής Ασίας θα είναι ιδιαίτερα σοβαρή, καθώς η περιοχή υποφέρει ήδη από πολλαπλές χρηματοπιστωτικές, πολιτικές και οικονομικές κρίσεις.

Νωρίτερα αυτό το μήνα, ο αντιπρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας για τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική (MENA) Farid Belhaj σημείωσε ότι ενώ ο πόλεμος στην Ουκρανία αιφνιδίασε τον κόσμο, η περιοχή MENA είναι «δυστυχώς επιρρεπής σε τέτοια παράλογη βία». Η περιοχή, πρόσθεσε, απέχει μόλις 1.000 χιλιόμετρα από τη Ρωσία και την Ουκρανία, αλλά η οικονομική αλληλεξάρτησή τους και οι μεγάλες εμπορικές σχέσεις τους φέρνουν ακόμη πιο κοντά.

Αν και η περιοχή MENA αντιπροσώπευε μόνο το 6 τοις εκατό του συνολικού πληθυσμού του πλανήτη πέρυσι, αντιπροσωπεύει πάνω από το 20 τοις εκατό των ανθρώπων με οξεία επισιτιστική ανασφάλεια στον κόσμο, πρόσθεσε ο Belhaj.

Προσδιόρισε τέσσερις τομείς που θα επηρεαστούν ιδιαίτερα: οι τιμές των τροφίμων, οι τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, τα εμβάσματα και ο τουρισμός. Ο μεγαλύτερος αντίκτυπος θα είναι σε χώρες που δεν εξάγουν πετρέλαιο όπως ο Λίβανος, η Συρία, η Υεμένη και η Τυνησία, κυρίως λόγω των διαταραχών στις εισαγωγές σιταριού και σιτηρών από την Ουκρανία και τη Ρωσία.

Ρωσικό και ουκρανικό σιτάρι

Αυτήν τη στιγμή, τα κράτη της Δυτικής Ασίας αντιμετωπίζουν μια επικείμενη, άμεση απειλή για την επισιτιστική τους ασφάλεια μέσω διακοπών ή μείωσης αυτών των ζωτικών εισαγωγών – το σιτάρι και τα σιτηρά είναι το κύριο συστατικό του καλαθιού τροφίμων της Δυτικής Ασίας. Οι έμμεσες απειλές μπορεί να είναι οι υψηλές τιμές άλλων αγαθών, οι τιμές των καυσίμων, η βενζίνη και άλλα.

Η Ρωσία και η Ουκρανία εξάγουν το 25 τοις εκατό της παγκόσμιας παραγωγής σιταριού και το 50 τοις εκατό των άλλων προϊόντων σιτηρών. Περίπου το 40 τοις εκατό των εισαγωγών σιτηρών της περιοχής ΜΕΝΑ προέρχεται από την Ουκρανία, που θεωρείται ένας από τους τρεις σημαντικότερους εξαγωγείς σιτηρών στην περιοχή. Η Ρωσία βρίσκεται στην κορυφή της λίστας ως ο μεγαλύτερος εξαγωγέας σιταριού στον κόσμο, στέλνοντας τα σιτηρά της κυρίως από λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας.

Από την Αζοφική Θάλασσα – η οποία βρίσκεται εξ ολοκλήρου μεταξύ της ανατολικής Ουκρανίας και της δυτικής Ρωσίας – σιτάρι, κριθάρι και καλαμπόκι εξάγονται στις μεσογειακές χώρες μέσω λιμανιών που έχουν παγιδευτεί στη σύγκρουση. Εάν οι ναυτιλιακές γραμμές δεν μπορούν πλέον να λειτουργούν σε αυτά τα συγκρουόμενα ύδατα, η περιοχή θα χρειαστεί να αναζητήσει επειγόντως εναλλακτικές προμήθειες.

Για παράδειγμα, δύο πλοία φορτωμένα με εξαγωγές σιταριού προορίζονταν να αναχωρήσουν για το Λίβανο, αλλά λόγω της ρωσικής στρατιωτικής εισβολής και των συνεπειών της, τα πλοία δεν μπόρεσαν να αποπλεύσουν από την Ουκρανία.

Λίβανος

Ο Λίβανος είναι μια χώρα που πιθανότατα θα πληγεί περισσότερο από τη μανιασμένη σύγκρουση. Μεγάλα σιλό σιταριού στο κεντρικό λιμάνι της Βηρυτού καταστράφηκαν κατά τη διάρκεια της καταστροφικής έκρηξης τον Αύγουστο του 2020 κατά την οποία χάθηκαν περισσότερες από 200 ζωές και χιλιάδες άλλοι τραυματίστηκαν. Την έκρηξη ακολούθησε γρήγορα μια οξεία οικονομική κρίση που οδήγησε σε σημαντική μείωση των συναλλαγματικών αποθεμάτων της Κεντρικής Τράπεζας του Λιβάνου και στην κατάρρευση του τραπεζικού τομέα του κράτους.

Το Υπουργείο Οικονομίας και Εμπορίου του Λιβάνου προσπαθεί να βρει εναλλακτικές προμήθειες σιταριού, συμπεριλαμβανομένων των εισαγωγών από τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ινδία και την Αργεντινή. Αλλά αυτά τα μέρη είναι γεωγραφικά πολύ πιο μακριά και με την απότομη πρόσφατη αύξηση των τιμών του πετρελαίου και της ναυτιλίας, τα δολάρια της Κεντρικής Τράπεζας που παρέχονται για την εισαγωγή σίτου θα υπολείπονται των απαιτούμενων ποσοτήτων.

Οι Λιβανέζοι είτε θα αντιμετωπίσουν μια σοβαρή κρίση ψωμιού, είτε τα δολάρια θα πρέπει να εξασφαλιστούν από άλλη πηγή. Την περασμένη εβδομάδα, αναφέρθηκε ότι ο υπουργός Βιομηχανίας της χώρας, Τζορτζ Μπουτζικιάν, διέταξε απαγόρευση εξαγωγών εγχώριας παραγωγής «τροφίμων», καθώς ο Λίβανος προετοιμάζεται για σοβαρές προκλήσεις επισιτιστικής ασφάλειας τους επόμενους μήνες.

Αίγυπτος

Η Αίγυπτος, που ήδη υποφέρει από οικονομικές δυσκολίες και βαρύ εξωτερικό χρέος, βρίσκεται επίσης στο γκρεμό μιας πιθανής κρίσης επισιτιστικής ασφάλειας. Ως ο μεγαλύτερος εισαγωγέας σιταριού στον κόσμο – συγκεκριμένα από τη Ρωσία και την Ουκρανία – το Κάιρο ανακοίνωσε ότι έχει αρκετό απόθεμα για περίπου πέντε μήνες που απομένουν και θα αυξήσει την εγχώρια παραγωγή του για να δημιουργήσει αρκετό απόθεμα για εννέα μήνες, με την τοπική περίοδο συγκομιδής σιταριού να ξεκινά τον Απρίλιο.

Ωστόσο, οι αβεβαιότητες εξακολουθούν να υφίστανται όσον αφορά τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στον προϋπολογισμό και την οικονομία της Αιγύπτου, ειδικά εάν ο πόλεμος στην Ουκρανία παραταθεί και οι τιμές των σιτηρών και του πετρελαίου αυξηθούν περαιτέρω τις επόμενες εβδομάδες.

Εκτός από το σιτάρι και άλλα βασικά τρόφιμα, οι Ρώσοι και Ουκρανοί τουρίστες αντιπροσωπεύουν ένα μεγάλο μέρος του συνόλου του ξένου τουρισμού στην Αίγυπτο, ιδιαίτερα στα δημοφιλή θέρετρα της Ερυθράς Θάλασσας, Σαρμ Ελ Σέιχ και Χουργκάντα. Η Αίγυπτος αναζητά τώρα νέους τρόπους για να προσελκύσει άλλους ξένους επισκέπτες , όπως εκείνους από τη Δυτική Ευρώπη και Άραβες από τον Περσικό Κόλπο.

Μια άλλη επιλογή θα είναι η επαναδρομολόγηση Ρώσων τουριστών στη χώρα μέσω Τουρκίας. Ως έχει, η Αίγυπτος δέχεται τώρα άδεια ρωσικά αεροπλάνα που προορίζονται να επαναπατρίσουν τους αποκλεισμένους Ρώσους επισκέπτες.

Απειλές και ευκαιρίες

Το Μαρόκο είναι αναμφισβήτητα μία από τις χώρες που επλήγησαν περισσότερο από τον πόλεμο. Πέρυσι, οι εισαγωγές ουκρανικού σιταριού στο βασίλειο αυξήθηκαν κατά 35 τοις εκατό σε σχέση με το προηγούμενο έτος, και η Ουκρανία έγινε ο μεγαλύτερος προμηθευτής μαροκινού σιταριού.

Κατά τα άλλα, η οικονομία της Τουρκίας βρίσκεται επίσης σε ελεύθερη πτώση εδώ και χρόνια: η κατάρρευση της τουρκικής λίρας, ο πληθωρισμός και η απότομη πτώση της αγοραστικής δύναμης για τους πολίτες της. Η κατάσταση πρόκειται να επιδεινωθεί πριν από τις τουρκικές εκλογές που έχουν προγραμματιστεί για τον Ιούνιο του επόμενου έτους, αν σκεφτεί κανείς ότι τα περσινά στοιχεία για τους Ρώσους επισκέπτες αντιστοιχούσαν στο 19 τοις εκατό του συνόλου των τουριστών που έφτασαν στη χώρα που εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον τουρισμό.

Ενώ οι οικονομικές προοπτικές για τις περισσότερες χώρες της ΜΕΝΑ φαίνονται αμυδρές, η κρίση στην Ουκρανία έχει καρπωθεί θετικές εξελίξεις για άλλες. Τα πλούσια σε πετρέλαιο κράτη του Αραβικού Κόλπου και το Ιράκ είναι πιθανό να δουν σημαντικές αυξήσεις στα έσοδα που σχετίζονται με την ενέργεια λόγω της ραγδαίας αύξησης των τιμών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, όπως και η Αλγερία.

Ως ο τρίτος μεγαλύτερος εξαγωγέας φυσικού αερίου της ΕΕ μετά τη Ρωσία και τη Νορβηγία, καλύπτοντας περίπου το 12 τοις εκατό των εισαγωγών της ΕΕ, η Αλγερία δεν μπορεί να αναπληρώσει το έλλειμμα σε ρωσικές προμήθειες φυσικού αερίου και πετρελαίου στην Ευρώπη, αλλά σίγουρα αποτελεί διέξοδο για την ευρωπαϊκή ήπειρο. Η βορειοαφρικανική χώρα λέει ότι έχει αρκετά αποθέματα σιταριού για να φτάσει μέχρι το τέλος του έτους, αλλά δέχεται εκ νέου τις εισαγωγές γαλλικού σιταριού αφού τις ανέστειλε μετά από μια διαμάχη για τη γαλλική αποικιακή κυριαρχία στο παρελθόν της Αλγερίας.

Ίσως είναι ακόμη πολύ νωρίς για να προβλέψουμε τις οικονομικές και χρηματοοικονομικές επιπτώσεις από τα γεγονότα στην Ευρώπη, καθώς οι αγορές δεν έχουν ακόμη καθορίσει πώς θα αντιδράσουν στον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο.

Το σίγουρο όμως είναι ότι τα έθνη σε όλο τον κόσμο, ειδικά εκείνα στα πολλά ήδη ευάλωτα κράτη της Δυτικής Ασίας, πρέπει επειγόντως να αντιμετωπίσουν την πρόκληση της διασφάλισης των αναγκών των αντίστοιχων πληθυσμών τους και της προστασίας των διακυβευμένων οικονομιών τους από κατάρρευση ή περαιτέρω καταστροφές.

Νεότερη Παλαιότερη
--------------
Ακούστε το τελευταίο ηχητικό από τη ΜΕΣΗ ΓΡΑΜΜΗ


Η Freepen.gr ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρει για τα άρθρα / αναρτήσεις που δημοσιεύονται και απηχούν τις απόψεις των συντακτών τους και δε σημαίνει πως τα υιοθετεί. Σε περίπτωση που θεωρείτε πως θίγεστε από κάποιο εξ αυτών ή ότι υπάρχει κάποιο σφάλμα, επικοινωνήστε μέσω e-mail