 |
| Фото: AP/Mark Schiefelbein/ТАСС |
Η Ρωσία και η Κίνα έχουν διαφημίσει τη συνεργασία τους στο διάστημα ως κάτι που προσεγγίζει μια συμμαχία, μια αντίληψη που τροφοδοτείται από νέες διμερείς συμφωνίες, συμπεριλαμβανομένων των σχεδίων για τη δημιουργία κοινής βάσης στη Σελήνη. Ωστόσο, το κύριο πράγμα που ενώνει τη Ρωσία και την Κίνα σε αυτόν τον τομέα είναι ο ανταγωνισμός τους με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Natalia Azarova - carnegiemoscow.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Καθώς έχει ενταθεί τα τελευταία χρόνια, ο ανταγωνισμός των μεγάλων δυνάμεων δεν έχει περιοριστεί στα όρια του πλανήτη μας. Πολλά ζητήματα του διαστήματος έχουν αφεθεί αδιευκρίνιστα από το διεθνές δίκαιο, παραλείψεις που οι διαστημικές δυνάμεις προσπάθησαν να διορθώσουν προς όφελός τους. Το 1979, η Συνθήκη της Σελήνης ανακήρυξε τη Σελήνη και τους φυσικούς της πόρους ως «κοινή κληρονομιά της ανθρωπότητας». Αλλά στα χρόνια που ακολούθησαν, μόνο δεκαοκτώ χώρες -καμία από αυτές χώρες της G7 ή μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ- έγιναν συμβαλλόμενα μέρη της συνθήκης.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν η πρώτη χώρα που προσπάθησε να αναπτύξει το δικό της νομικό πλαίσιο για την εξερεύνηση της Σελήνης, με αποτέλεσμα η ταχεία ανάπτυξη των εμπορικών διαστημικών πτήσεων και η παγκόσμια αύξηση του ενδιαφέροντος για την εξερεύνηση του διαστήματος. Το 2019, οι Ηνωμένες Πολιτείες ανακοίνωσαν το πρόγραμμά Artemis, το οποίο στοχεύει στην επιστροφή των ανθρώπων στη Σελήνη για πρώτη φορά από το 1972. Το επόμενο έτος, η NASA υπέγραψε τις Συμφωνίες Artemis με τους ομολόγους της στην Αυστραλία, τον Καναδά, την Ιταλία, την Ιαπωνία, το Λουξεμβούργο, Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ηνωμένο Βασίλειο, σχηματίζοντας μια ομάδα της οποίας οι τάξεις από τότε έχουν διογκωθεί από τις διαστημικές υπηρεσίες της Βραζιλίας, του Μεξικού, της Νέας Ζηλανδίας, της Πολωνίας, της Νότιας Κορέας και της Ουκρανίας.
Η ελπίδα των Ηνωμένων Πολιτειών είναι ότι όλο και περισσότερες χώρες θα συμμετάσχουν ως υπογράφουσες, παρόλο που προειδοποιούν πως το πρόγραμμα Artemis είναι εκτός ορίων για κράτη που δεν συμμορφώνονται με τη Συνθήκη για το Διάστημα του 1967. Η Ρωσία, ωστόσο, έχει μείνει μακριά από τις συμφωνίες, παρά την εκτεταμένη συνεργασία της με τις Ηνωμένες Πολιτείες στο διάστημα, μεταξύ άλλων ως μέρος του προγράμματος του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού.
Το 2020, η Μόσχα αρνήθηκε παρομοίως να συμμετάσχει στην υπό την ηγεσία των ΗΠΑ κατασκευή του Lunar Gateway, ενός διαστημικού σταθμού που θα περιστρέφεται γύρω από το φεγγάρι. Αιτιολογώντας αυτήν την απόφαση, ο Γενικός Διευθυντής της Roscosmos, Ντμίτρι Ρογκόζιν, δήλωσε πως η διαστημική υπηρεσία της Ρωσίας θα συμμετείχε στο έργο μόνο εάν τεθεί σε ισότιμη βάση με τη NASA - μια αντανάκλαση των αυξανόμενων διαφορών μεταξύ Ρωσίας και Ηνωμένων Πολιτειών.
Σε αντίθεση με τη Ρωσία, η Κίνα απαγορεύεται να συμμετάσχει σε κοινά έργα με τις Ηνωμένες Πολιτείες στο διάστημα από την τροποποίηση Wolf, ένα μέτρο του 2011 που απαγορεύει στη NASA να συνεργάζεται με την Κίνα χωρίς ειδική έγκριση από το Κογκρέσο. Όχι ότι το Πεκίνο φαίνεται να ενδιαφέρεται να συνεργαστεί με την Ουάσιγκτον σε αυτόν τον τομέα, αν κρίνουμε από την κριτική των κινεζικών ειδησεογραφικών πρακτορείων για τις Συμφωνίες Artemis ως ένα βήμα προς τη διαίρεση του διαστήματος σε περιβόλια.
Το πιο σημαντικό, η Κίνα έχει τα δικά της σχέδια για το φεγγάρι, στα οποία έχει βάλει την υπογραφή της η Ρωσία. Αυτή την άνοιξη, η Roscosmos και η Εθνική Υπηρεσία Διαστήματος της Κίνας, υπέγραψαν μνημόνιο κατανόησης και συνεργασίας σχετικά με την ίδρυση του Διεθνούς Σεληνιακού Ερευνητικού Σταθμού, μιας προγραμματισμένης βάσης της Σελήνης που αποτελεί κοινό έργο των δύο διαστημικών υπηρεσιών.
Η ενσωμάτωση του σεληνιακού προγράμματος της Ρωσίας και της Κίνας βρίσκεται σε εξέλιξη αρκετά χρόνια. Το 2019, οι διαστημικές υπηρεσίες των δύο χωρών υπέγραψαν ένα έγγραφο σχετικά με τον συντονισμό μεταξύ των σεληνιακών αποστολών εξερεύνησης Luna-Resurs-1 και Chang'e 7 (嫦娥七号). Την ίδια χρονιά, η Ρωσία και η Κίνα υπέγραψαν συμφωνία συνεργασίας σε σχέση με τη δημιουργία ενός κοινού κέντρου δεδομένων εξερεύνησης της Σελήνης και του βαθέως διαστήματος. Σήμερα, μια διακυβερνητική συμφωνία για τη σεληνιακή συνεργασία βρίσκεται στα σκαριά.
Σύμφωνα με τον οδικό χάρτη του έργου του International Lunar Research Station, η βάση του φεγγαριού θα δημιουργηθεί σε τρία στάδια. Η πρώτη, η οποία διαρκεί από το 2021 έως το 2025, βλέπει τρεις ρωσικές και τρεις κινεζικές αποστολές να εκτοξεύονται στο φεγγάρι. Η πραγματική κατασκευή του Διεθνούς Σεληνιακού Ερευνητικού Σταθμού έχει προγραμματιστεί για το 2026-2035, κατά τη διάρκεια της οποίας θα ξεκινήσουν άλλες δύο αποστολές —μία ανά χώρα—. Η βάση της Σελήνης θα γίνει στη συνέχεια λειτουργική, αν και χωρίς ανθρώπινη συμμετοχή.
Μακριά από ένα έργο που ξεκίνησε από το μηδέν, ο International Lunar Research Station αντιπροσωπεύει τη σύζευξη των σεληνιακών προγραμμάτων των δύο χωρών. Όλα τα ρωσικά διαστημόπλοια που αναφέρονται στον οδικό χάρτη, από το Luna-25 έως το Luna-28, έχουν αναπτυχθεί εδώ και καιρό, ενώ το κινεζικό Chang'e 4 (嫦娥四号) -η πρώτη κινεζική αποστολή που κατονομάστηκε στην παρουσίαση- ολοκληρώθηκε το 2019, όταν το διαστημόπλοιο προσγειώθηκε με επιτυχία στη μακρινή πλευρά του φεγγαριού. Δεν υπάρχει ούτως ή άλλως ειδική χρηματοδότηση για το έργο, σε πρώτο στάδιο.
Η ρητορική γύρω από το έργο του Διεθνούς Σεληνιακού Ερευνητικού Σταθμού μπορεί να δώσει την εντύπωση πως η Κίνα γίνεται ο κύριος εταίρος της Ρωσίας στην εξερεύνηση του διαστήματος. Αλλά αυτό δεν είναι έτσι.
Πρώτον, η Ρωσία και η Κίνα έχουν κάνει μόνο τα πρώτα βήματα προς τη δημιουργία της βάσης της Σελήνης. Η ενσωμάτωση των σεληνιακών προγραμμάτων των δύο χωρών είναι αρκετά δύσκολη, με πολλά από αυτά που απλώς σχεδίασε η Ρωσία να έχουν ήδη εφαρμοστεί με επιτυχία από την Κίνα. Για παράδειγμα, ενώ το Luna-28 δε θα επιστρέψει στη Γη με δείγματα εδάφους από τον νότιο πόλο της Σελήνης μέχρι μετά το 2025, η Κίνα ανέκτησε περίπου δύο κιλά ρεγολίθου το 2020. Η Κίνα είναι μόνο η τρίτη χώρα μετά την ΕΣΣΔ και τις Ηνωμένες Πολιτείες που ολοκλήρωσε μια τέτοια αποστολή και η πρώτη που το έκανε τα τελευταία σαράντα πέντε χρόνια.
Τα έργα που βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη δίνουν επίσης ελάχιστη αιτία αισιοδοξίας. Τον περασμένο Φεβρουάριο, η Ρωσία διέκοψε τις εργασίες στο όχημα εκτόξευσης υπερβαρέων ανυψωτικών Yenisei — και όχι για πρώτη φορά. Αργότερα, το Σεπτέμβριο, τα ειδησεογραφικά μέσα ανέφεραν ότι το έργο μπορεί να είχε ακυρωθεί εντελώς, αν και ο Rogozin αρνήθηκε αυτόν τον ισχυρισμό, υποστηρίζοντας πως η χρηματοδότηση είχε απλώς ανακατευθυνθεί για κάποιο χρονικό διάστημα. Σε κάθε περίπτωση, η προγραμματισμένη εκτόξευση του Yenisei το 2028 παραμένει αμφίβολη, ενώ το κινεζικό Changzheng 9 (长征九号火箭) πλησιάζει την προγραμματισμένη δοκιμαστική εκτόξευση του 2030.
Δεύτερον, τα διαστημικά προγράμματα των δύο χωρών είναι δυσανάλογα. Ακριβή στοιχεία για τις διαστημικές δαπάνες της Κίνας δεν είναι δημόσια διαθέσιμα, αλλά η πιο συντηρητική εκτίμηση είναι περίπου 8,9 δισεκατομμύρια δολάρια από το 2020, γεγονός που θα καθιστούσε το διαστημικό πρόγραμμα της Κίνας δεύτερο μετά από αυτό των Ηνωμένων Πολιτειών όσον αφορά τον προϋπολογισμό. Αντίθετα, το 2020, η Ρωσία διέθεσε περίπου 2,7 δισεκατομμύρια δολάρια, ή 198,5 δισεκατομμύρια ρούβλια, στο διαστημικό της πρόγραμμα.
Η Μόσχα έχει επίσης ξεπεραστεί από το Πεκίνο όσον αφορά τις επιτυχημένες εκτοξεύσεις. Το 2020 η πρώτη διεξήγαγε δεκαεπτά και η δεύτερη τριάντα πέντε, ενώ το 2021 η Ρωσία είχε αποσύρει είκοσι τρία και η Κίνα σαράντα εννέα στις 21 Δεκεμβρίου.
Η Ρωσία και η Κίνα εγκρίνουν τακτικά προγράμματα διαστημικής συνεργασίας από το 2001, οδηγώντας σε ένα εντυπωσιακό σύνολο συμφωνιών στον τομέα αυτό. Ωστόσο, η συνεργασία των δύο χωρών στο διάστημα παρέμεινε κατακερματισμένη, όπως αποδεικνύεται από τη συνεχιζόμενη έλλειψη κοινών έργων.
Ο ιστότοπος της Roscosmos δε διαθέτει καν σελίδα αφιερωμένη στη σινο-ρωσική συνεργασία, παρόλο που αναφέρει κοινά έργα με μικρότερες χώρες όπως η Νικαράγουα και η Νότια Αφρική και δυτικούς αντιπάλους όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η ΕΕ. Κι αυτό, αν και με την Κίνα, όχι με τους εταίρους του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού, η Ρωσία αποφάσισε να οικοδομήσει μια βάση στο φεγγάρι.
Επιπλέον, η συνεργασία των δύο χωρών στους κλάδους της γνώσης και στη μηχανολογία δεν έχει παρουσιάσει ακόμη ιστορίες επιτυχίας. Οι συνομιλίες σχετικά με την από κοινού κατασκευή του CR929, ένα ευρείας ατράκτου αεροσκάφος μεγάλων αποστάσεων, πήγε για σχεδόν μια δεκαετία και σημαδεύτηκε από διαφωνίες. Τν Σεπτέμβριο, κινεζικά ειδησεογραφικά πρακτορεία ανέφεραν ότι η πρώτη μονάδα είχε τεθεί σε παραγωγή - αναφορές που οι κρατικές επιχειρήσεις δεν έχουν ακόμη επιβεβαιώσει ή διαψεύσει. Η Ρωσία και η Κίνα χρειάστηκαν ακόμη περισσότερο χρόνο για να συζητήσουν την κατασκευή ενός βαρέος ελικοπτέρου, ένα έργο στο οποίο ο ρόλος της Ρωσίας περιορίστηκε τελικά στην προμήθεια μεμονωμένων εξαρτημάτων.
Σημειωτέον πως το έργο του Διεθνούς Σεληνιακού Ερευνητικού Σταθμού δεν είναι αποκλειστικά σινο-ρωσικό. Μέχρι το 2019, η Ρωσία και η Κίνα εξακολουθούσαν να συζητούν την ιδέα της δημιουργίας μιας κοινής βάσης στη Σελήνη με την Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία.
Σήμερα, το έργο παραμένει «ανοιχτό σε όλους τους διεθνείς εταίρους που ενδιαφέρονται για συνεργασία» και άλλες χώρες και διεθνείς οργανισμοί ενθαρρύνονται να συμβάλουν σε «οποιαδήποτε πτυχή της αποστολής σε κάθε στάδιο». Ο οδικός χάρτης αναφέρεται σε «δυνητικές αποστολές από άλλους εταίρους». Οι διαπραγματεύσεις με την Ταϊλάνδη, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τη Σαουδική Αραβία βρίσκονται σε εξέλιξη και δεν έχει αποκλειστεί η εμπλοκή ιδιωτικών εταιρειών.
Θεωρητικά, το έργο του Διεθνούς Σεληνιακού Σταθμού Έρευνας θα μπορούσε να γίνει αντίβαρο στις Συμφωνίες Artemis. Σίγουρα, η Κίνα σχεδιάζει να το προωθήσει ως εναλλακτική λύση για άλλες χώρες που ενδιαφέρονται για την εξερεύνηση του διαστήματος. Για τη Ρωσία, το έργο είναι μια ευκαιρία να κάνει τη διαστημική βιομηχανία της πιο δυναμική και να διαφοροποιήσει τις επαφές της σε αυτόν τον τομέα, ειδικά καθώς το περιθώριο συνεργασίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες συνεχίζει να συρρικνώνεται.
Ωστόσο, το μεγαλύτερο πρόβλημα του έργου είναι ότι δε θα προσελκύσει άλλες χώρες έως ότου η Ρωσία και η Κίνα αποδείξουν πως θα αντέξει.
Η πραγματικότητα είναι ότι παρόλο που η Ρωσία και η Κίνα δεν έχουν ολοκληρώσει ακόμη μεγάλα, τεχνικά πολύπλοκα έργα λόγω διαφωνιών στον καταμερισμό της εργασίας, και οι δύο χώρες πρόκειται να ωφεληθούν από αυτό το συγκεκριμένο έργο. Κανένας εταίρος δεν προσφέρει στη Ρωσία καλύτερες προοπτικές από την Κίνα, ενώ κανένας εταίρος δεν προσφέρει στην Κίνα περισσότερη εμπειρία όσον αφορά τις επανδρωμένες πτήσεις και τους διαστημικούς πυρηνικούς σταθμούς από τη Ρωσία. Καθώς οι δύο χώρες συνεργάζονται, ωστόσο, η Μόσχα θα πρέπει να διασφαλίσει ένα πράγμα πάνω από όλα: ότι το έργο δε θα σταματήσει όταν η Κίνα πάρει ό,τι χρειάζεται από τη Ρωσία.
* Η δημοσίευση αυτή αποτελεί μέρος ενός έργου που πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη του Υπουργείου Εξωτερικών της Σουηδίας.
Natalia Azarova - carnegiemoscow.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Καθώς έχει ενταθεί τα τελευταία χρόνια, ο ανταγωνισμός των μεγάλων δυνάμεων δεν έχει περιοριστεί στα όρια του πλανήτη μας. Πολλά ζητήματα του διαστήματος έχουν αφεθεί αδιευκρίνιστα από το διεθνές δίκαιο, παραλείψεις που οι διαστημικές δυνάμεις προσπάθησαν να διορθώσουν προς όφελός τους. Το 1979, η Συνθήκη της Σελήνης ανακήρυξε τη Σελήνη και τους φυσικούς της πόρους ως «κοινή κληρονομιά της ανθρωπότητας». Αλλά στα χρόνια που ακολούθησαν, μόνο δεκαοκτώ χώρες -καμία από αυτές χώρες της G7 ή μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ- έγιναν συμβαλλόμενα μέρη της συνθήκης.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν η πρώτη χώρα που προσπάθησε να αναπτύξει το δικό της νομικό πλαίσιο για την εξερεύνηση της Σελήνης, με αποτέλεσμα η ταχεία ανάπτυξη των εμπορικών διαστημικών πτήσεων και η παγκόσμια αύξηση του ενδιαφέροντος για την εξερεύνηση του διαστήματος. Το 2019, οι Ηνωμένες Πολιτείες ανακοίνωσαν το πρόγραμμά Artemis, το οποίο στοχεύει στην επιστροφή των ανθρώπων στη Σελήνη για πρώτη φορά από το 1972. Το επόμενο έτος, η NASA υπέγραψε τις Συμφωνίες Artemis με τους ομολόγους της στην Αυστραλία, τον Καναδά, την Ιταλία, την Ιαπωνία, το Λουξεμβούργο, Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ηνωμένο Βασίλειο, σχηματίζοντας μια ομάδα της οποίας οι τάξεις από τότε έχουν διογκωθεί από τις διαστημικές υπηρεσίες της Βραζιλίας, του Μεξικού, της Νέας Ζηλανδίας, της Πολωνίας, της Νότιας Κορέας και της Ουκρανίας.
Η ελπίδα των Ηνωμένων Πολιτειών είναι ότι όλο και περισσότερες χώρες θα συμμετάσχουν ως υπογράφουσες, παρόλο που προειδοποιούν πως το πρόγραμμα Artemis είναι εκτός ορίων για κράτη που δεν συμμορφώνονται με τη Συνθήκη για το Διάστημα του 1967. Η Ρωσία, ωστόσο, έχει μείνει μακριά από τις συμφωνίες, παρά την εκτεταμένη συνεργασία της με τις Ηνωμένες Πολιτείες στο διάστημα, μεταξύ άλλων ως μέρος του προγράμματος του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού.
Το 2020, η Μόσχα αρνήθηκε παρομοίως να συμμετάσχει στην υπό την ηγεσία των ΗΠΑ κατασκευή του Lunar Gateway, ενός διαστημικού σταθμού που θα περιστρέφεται γύρω από το φεγγάρι. Αιτιολογώντας αυτήν την απόφαση, ο Γενικός Διευθυντής της Roscosmos, Ντμίτρι Ρογκόζιν, δήλωσε πως η διαστημική υπηρεσία της Ρωσίας θα συμμετείχε στο έργο μόνο εάν τεθεί σε ισότιμη βάση με τη NASA - μια αντανάκλαση των αυξανόμενων διαφορών μεταξύ Ρωσίας και Ηνωμένων Πολιτειών.
Σε αντίθεση με τη Ρωσία, η Κίνα απαγορεύεται να συμμετάσχει σε κοινά έργα με τις Ηνωμένες Πολιτείες στο διάστημα από την τροποποίηση Wolf, ένα μέτρο του 2011 που απαγορεύει στη NASA να συνεργάζεται με την Κίνα χωρίς ειδική έγκριση από το Κογκρέσο. Όχι ότι το Πεκίνο φαίνεται να ενδιαφέρεται να συνεργαστεί με την Ουάσιγκτον σε αυτόν τον τομέα, αν κρίνουμε από την κριτική των κινεζικών ειδησεογραφικών πρακτορείων για τις Συμφωνίες Artemis ως ένα βήμα προς τη διαίρεση του διαστήματος σε περιβόλια.
Το πιο σημαντικό, η Κίνα έχει τα δικά της σχέδια για το φεγγάρι, στα οποία έχει βάλει την υπογραφή της η Ρωσία. Αυτή την άνοιξη, η Roscosmos και η Εθνική Υπηρεσία Διαστήματος της Κίνας, υπέγραψαν μνημόνιο κατανόησης και συνεργασίας σχετικά με την ίδρυση του Διεθνούς Σεληνιακού Ερευνητικού Σταθμού, μιας προγραμματισμένης βάσης της Σελήνης που αποτελεί κοινό έργο των δύο διαστημικών υπηρεσιών.
Η ενσωμάτωση του σεληνιακού προγράμματος της Ρωσίας και της Κίνας βρίσκεται σε εξέλιξη αρκετά χρόνια. Το 2019, οι διαστημικές υπηρεσίες των δύο χωρών υπέγραψαν ένα έγγραφο σχετικά με τον συντονισμό μεταξύ των σεληνιακών αποστολών εξερεύνησης Luna-Resurs-1 και Chang'e 7 (嫦娥七号). Την ίδια χρονιά, η Ρωσία και η Κίνα υπέγραψαν συμφωνία συνεργασίας σε σχέση με τη δημιουργία ενός κοινού κέντρου δεδομένων εξερεύνησης της Σελήνης και του βαθέως διαστήματος. Σήμερα, μια διακυβερνητική συμφωνία για τη σεληνιακή συνεργασία βρίσκεται στα σκαριά.
Σύμφωνα με τον οδικό χάρτη του έργου του International Lunar Research Station, η βάση του φεγγαριού θα δημιουργηθεί σε τρία στάδια. Η πρώτη, η οποία διαρκεί από το 2021 έως το 2025, βλέπει τρεις ρωσικές και τρεις κινεζικές αποστολές να εκτοξεύονται στο φεγγάρι. Η πραγματική κατασκευή του Διεθνούς Σεληνιακού Ερευνητικού Σταθμού έχει προγραμματιστεί για το 2026-2035, κατά τη διάρκεια της οποίας θα ξεκινήσουν άλλες δύο αποστολές —μία ανά χώρα—. Η βάση της Σελήνης θα γίνει στη συνέχεια λειτουργική, αν και χωρίς ανθρώπινη συμμετοχή.
Μακριά από ένα έργο που ξεκίνησε από το μηδέν, ο International Lunar Research Station αντιπροσωπεύει τη σύζευξη των σεληνιακών προγραμμάτων των δύο χωρών. Όλα τα ρωσικά διαστημόπλοια που αναφέρονται στον οδικό χάρτη, από το Luna-25 έως το Luna-28, έχουν αναπτυχθεί εδώ και καιρό, ενώ το κινεζικό Chang'e 4 (嫦娥四号) -η πρώτη κινεζική αποστολή που κατονομάστηκε στην παρουσίαση- ολοκληρώθηκε το 2019, όταν το διαστημόπλοιο προσγειώθηκε με επιτυχία στη μακρινή πλευρά του φεγγαριού. Δεν υπάρχει ούτως ή άλλως ειδική χρηματοδότηση για το έργο, σε πρώτο στάδιο.
Η ρητορική γύρω από το έργο του Διεθνούς Σεληνιακού Ερευνητικού Σταθμού μπορεί να δώσει την εντύπωση πως η Κίνα γίνεται ο κύριος εταίρος της Ρωσίας στην εξερεύνηση του διαστήματος. Αλλά αυτό δεν είναι έτσι.
Πρώτον, η Ρωσία και η Κίνα έχουν κάνει μόνο τα πρώτα βήματα προς τη δημιουργία της βάσης της Σελήνης. Η ενσωμάτωση των σεληνιακών προγραμμάτων των δύο χωρών είναι αρκετά δύσκολη, με πολλά από αυτά που απλώς σχεδίασε η Ρωσία να έχουν ήδη εφαρμοστεί με επιτυχία από την Κίνα. Για παράδειγμα, ενώ το Luna-28 δε θα επιστρέψει στη Γη με δείγματα εδάφους από τον νότιο πόλο της Σελήνης μέχρι μετά το 2025, η Κίνα ανέκτησε περίπου δύο κιλά ρεγολίθου το 2020. Η Κίνα είναι μόνο η τρίτη χώρα μετά την ΕΣΣΔ και τις Ηνωμένες Πολιτείες που ολοκλήρωσε μια τέτοια αποστολή και η πρώτη που το έκανε τα τελευταία σαράντα πέντε χρόνια.
Τα έργα που βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη δίνουν επίσης ελάχιστη αιτία αισιοδοξίας. Τον περασμένο Φεβρουάριο, η Ρωσία διέκοψε τις εργασίες στο όχημα εκτόξευσης υπερβαρέων ανυψωτικών Yenisei — και όχι για πρώτη φορά. Αργότερα, το Σεπτέμβριο, τα ειδησεογραφικά μέσα ανέφεραν ότι το έργο μπορεί να είχε ακυρωθεί εντελώς, αν και ο Rogozin αρνήθηκε αυτόν τον ισχυρισμό, υποστηρίζοντας πως η χρηματοδότηση είχε απλώς ανακατευθυνθεί για κάποιο χρονικό διάστημα. Σε κάθε περίπτωση, η προγραμματισμένη εκτόξευση του Yenisei το 2028 παραμένει αμφίβολη, ενώ το κινεζικό Changzheng 9 (长征九号火箭) πλησιάζει την προγραμματισμένη δοκιμαστική εκτόξευση του 2030.
Δεύτερον, τα διαστημικά προγράμματα των δύο χωρών είναι δυσανάλογα. Ακριβή στοιχεία για τις διαστημικές δαπάνες της Κίνας δεν είναι δημόσια διαθέσιμα, αλλά η πιο συντηρητική εκτίμηση είναι περίπου 8,9 δισεκατομμύρια δολάρια από το 2020, γεγονός που θα καθιστούσε το διαστημικό πρόγραμμα της Κίνας δεύτερο μετά από αυτό των Ηνωμένων Πολιτειών όσον αφορά τον προϋπολογισμό. Αντίθετα, το 2020, η Ρωσία διέθεσε περίπου 2,7 δισεκατομμύρια δολάρια, ή 198,5 δισεκατομμύρια ρούβλια, στο διαστημικό της πρόγραμμα.
Η Μόσχα έχει επίσης ξεπεραστεί από το Πεκίνο όσον αφορά τις επιτυχημένες εκτοξεύσεις. Το 2020 η πρώτη διεξήγαγε δεκαεπτά και η δεύτερη τριάντα πέντε, ενώ το 2021 η Ρωσία είχε αποσύρει είκοσι τρία και η Κίνα σαράντα εννέα στις 21 Δεκεμβρίου.
Η Ρωσία και η Κίνα εγκρίνουν τακτικά προγράμματα διαστημικής συνεργασίας από το 2001, οδηγώντας σε ένα εντυπωσιακό σύνολο συμφωνιών στον τομέα αυτό. Ωστόσο, η συνεργασία των δύο χωρών στο διάστημα παρέμεινε κατακερματισμένη, όπως αποδεικνύεται από τη συνεχιζόμενη έλλειψη κοινών έργων.
Ο ιστότοπος της Roscosmos δε διαθέτει καν σελίδα αφιερωμένη στη σινο-ρωσική συνεργασία, παρόλο που αναφέρει κοινά έργα με μικρότερες χώρες όπως η Νικαράγουα και η Νότια Αφρική και δυτικούς αντιπάλους όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η ΕΕ. Κι αυτό, αν και με την Κίνα, όχι με τους εταίρους του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού, η Ρωσία αποφάσισε να οικοδομήσει μια βάση στο φεγγάρι.
Επιπλέον, η συνεργασία των δύο χωρών στους κλάδους της γνώσης και στη μηχανολογία δεν έχει παρουσιάσει ακόμη ιστορίες επιτυχίας. Οι συνομιλίες σχετικά με την από κοινού κατασκευή του CR929, ένα ευρείας ατράκτου αεροσκάφος μεγάλων αποστάσεων, πήγε για σχεδόν μια δεκαετία και σημαδεύτηκε από διαφωνίες. Τν Σεπτέμβριο, κινεζικά ειδησεογραφικά πρακτορεία ανέφεραν ότι η πρώτη μονάδα είχε τεθεί σε παραγωγή - αναφορές που οι κρατικές επιχειρήσεις δεν έχουν ακόμη επιβεβαιώσει ή διαψεύσει. Η Ρωσία και η Κίνα χρειάστηκαν ακόμη περισσότερο χρόνο για να συζητήσουν την κατασκευή ενός βαρέος ελικοπτέρου, ένα έργο στο οποίο ο ρόλος της Ρωσίας περιορίστηκε τελικά στην προμήθεια μεμονωμένων εξαρτημάτων.
Σημειωτέον πως το έργο του Διεθνούς Σεληνιακού Ερευνητικού Σταθμού δεν είναι αποκλειστικά σινο-ρωσικό. Μέχρι το 2019, η Ρωσία και η Κίνα εξακολουθούσαν να συζητούν την ιδέα της δημιουργίας μιας κοινής βάσης στη Σελήνη με την Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία.
Σήμερα, το έργο παραμένει «ανοιχτό σε όλους τους διεθνείς εταίρους που ενδιαφέρονται για συνεργασία» και άλλες χώρες και διεθνείς οργανισμοί ενθαρρύνονται να συμβάλουν σε «οποιαδήποτε πτυχή της αποστολής σε κάθε στάδιο». Ο οδικός χάρτης αναφέρεται σε «δυνητικές αποστολές από άλλους εταίρους». Οι διαπραγματεύσεις με την Ταϊλάνδη, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τη Σαουδική Αραβία βρίσκονται σε εξέλιξη και δεν έχει αποκλειστεί η εμπλοκή ιδιωτικών εταιρειών.
Θεωρητικά, το έργο του Διεθνούς Σεληνιακού Σταθμού Έρευνας θα μπορούσε να γίνει αντίβαρο στις Συμφωνίες Artemis. Σίγουρα, η Κίνα σχεδιάζει να το προωθήσει ως εναλλακτική λύση για άλλες χώρες που ενδιαφέρονται για την εξερεύνηση του διαστήματος. Για τη Ρωσία, το έργο είναι μια ευκαιρία να κάνει τη διαστημική βιομηχανία της πιο δυναμική και να διαφοροποιήσει τις επαφές της σε αυτόν τον τομέα, ειδικά καθώς το περιθώριο συνεργασίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες συνεχίζει να συρρικνώνεται.
Ωστόσο, το μεγαλύτερο πρόβλημα του έργου είναι ότι δε θα προσελκύσει άλλες χώρες έως ότου η Ρωσία και η Κίνα αποδείξουν πως θα αντέξει.
Η πραγματικότητα είναι ότι παρόλο που η Ρωσία και η Κίνα δεν έχουν ολοκληρώσει ακόμη μεγάλα, τεχνικά πολύπλοκα έργα λόγω διαφωνιών στον καταμερισμό της εργασίας, και οι δύο χώρες πρόκειται να ωφεληθούν από αυτό το συγκεκριμένο έργο. Κανένας εταίρος δεν προσφέρει στη Ρωσία καλύτερες προοπτικές από την Κίνα, ενώ κανένας εταίρος δεν προσφέρει στην Κίνα περισσότερη εμπειρία όσον αφορά τις επανδρωμένες πτήσεις και τους διαστημικούς πυρηνικούς σταθμούς από τη Ρωσία. Καθώς οι δύο χώρες συνεργάζονται, ωστόσο, η Μόσχα θα πρέπει να διασφαλίσει ένα πράγμα πάνω από όλα: ότι το έργο δε θα σταματήσει όταν η Κίνα πάρει ό,τι χρειάζεται από τη Ρωσία.
* Η δημοσίευση αυτή αποτελεί μέρος ενός έργου που πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη του Υπουργείου Εξωτερικών της Σουηδίας.