Η Συνθήκη του Χθες και οι απειλές του αύριο

CristianIS / pixabay
Είναι ο κόσμος στις παραμονές μιας νέας κούρσας εξοπλισμών που θα μπορούσε να εξαπλώσει τα πυρηνικά όπλα σε δώδεκα ή περισσότερες χώρες μέσα στα επόμενα λίγα χρόνια;

Αυτό είναι ένα από τα ερωτήματα που στοιχειώνουν την επόμενη Διάσκεψη Αναθεώρησης της Συνθήκης για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων (NPT).

Αμίρ Ταχέρι - gatestoneinstitute.org / Παρουσίαση Freepen.gr

Αναβλήθηκε δύο φορές λόγω της κρίσης του Covid-19, η διάσκεψη η οποία, βάσει της NPT, θα έπρεπε να πραγματοποιείται μία φορά κάθε 10 χρόνια κι έχει πλέον προγραμματιστεί για τις 4-28 Ιανουαρίου στη Νέα Υόρκη.

Ανατρέχοντας στις τελευταίες πέντε δεκαετίες, δηλαδή από την έναρξη της συνθήκης το 1968, θα μπορούσε κανείς να παρατηρήσει τρεις διακριτές φάσεις στο πώς ο κόσμος αντιμετωπίζει την κατοχή πυρηνικών όπλων.

Στην πρώτη φάση, με τα παγκόσμια αντιπυρηνικά αισθήματα σε άνοδο, υπήρχαν πολλές ελπίδες ότι η NPT άνοιγε το δρόμο για την τελική εξάλειψη των πυρηνικών όπλων. Ακόμη και εκείνοι που πίστευαν πως τα πυρηνικά όπλα και το δόγμα της Αμοιβαίας Ατομικής Καταστροφής (MAD) είχαν αποτρέψει έναν Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο πίστευαν ότι η NPT ήταν ένα τεράστιο βήμα προς τον τελικό πυρηνικό αφοπλισμό.

Αυτό που συνέβη, ωστόσο, ήταν μάλλον διαφορετικό.

Στην πρώτη φάση, τα χρόνια μετά την έναρξη ισχύος της NPT, εμφανίστηκαν μια σειρά από νέες πυρηνικές δυνάμεις, μεταξύ των οποίων η Ινδία και το Πακιστάν. Τουλάχιστον 12 άλλες χώρες, μεταξύ των οποίων το Ιράν υπό τον Σάχη, η Νότια Αφρική υπό το καθεστώς του Απαρτχάιντ και η Αργεντινή υπό την στρατιωτική χούντα, έκαναν γιγαντιαία βήματα προς αυτό που είναι γνωστό ως «καθεστώς κατωφλίου-threshold status», δηλαδή μια χώρα που έχει τα επιστημονικά, τεχνικά και βιομηχανικά μέσα κατασκευής πυρηνικών όπλων, αλλά σταματά ακριβώς πριν τα κατασκευάσει και αποθηκεύσει.
 
Η Γαλλία, η οποία αρχικά δεν είχε υπογράψει τη συνθήκη, εντάχθηκε αργότερα σε αυτήν αλλά συνέχισε να εκσυγχρονίζει και να επεκτείνει το πυρηνικό της οπλοστάσιο. Η Γαλλία έβαλε επίσης το Ιράκ, υπό το Μπααθικό καθεστώς του Σαντάμ Χουσεΐν, στο πρώτο σκαλοπάτι της πυρηνικής κλίμακας.

Στη δεύτερη φάση, μια σειρά συμφωνιών μείωσης των όπλων μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σοβιετικής Ένωσης αντισταθμίστηκε από την απόφαση της Κίνας να επεκτείνει το οπλοστάσιό της πυρηνικών όπλων, ενώ η Βόρεια Κορέα κατέρριψε την αποκλειστική πυρηνική λέσχη.

Στην τρίτη φάση, που σημείωσε το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, οι ελπίδες για ένα τέλος στα πυρηνικά οπλοστάσια αυξήθηκαν ξανά, ενώ και οι πέντε επίσημα αναγνωρισμένες πυρηνικές δυνάμεις βάσει της NPT, δηλαδή οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ρωσία, η Βρετανία, η Κίνα, και η Γαλλία, συνέχισαν να αναβαθμίζουν τα πυρηνικά τους οπλοστάσια. Η Γερμανία, που ποτέ δεν ήταν πυρηνική δύναμη, πιάστηκε επίσης να προσπαθεί να οικοδομήσει μια ικανότητα «threshold status», ενώ στην Ιαπωνία, η αυτοεπιβληθείσα απαγόρευση των πυρηνικών όπλων αντιμετώπισε αυξανόμενη αντίδραση.

Σχεδόν μισό αιώνα μετά την έναρξη της NPT, ακόμη και οι πιο ένθερμοι θαυμαστές της δυσκολεύονται να την περιγράψουν ως επιτυχία. Η NPT, όπως υποδηλώνει το ίδιο της το όνομά της, υποτίθεται ότι θα σταματήσει την εμφάνιση νέων εθνών με πυρηνικά όπλα. Αυτό δεν έχει συμβεί. Στην πραγματικότητα, ο αριθμός των εθνών με πυρηνικά οπλοστάσια έχει σχεδόν διπλασιαστεί.

Ο περιορισμός της διάδοσης δε λειτούργησε, επειδή δύο αναγνωρισμένες πυρηνικές δυνάμεις, η Γαλλία και η Κίνα, έχουν συνοδέψει άλλες στο δρόμο τους για την κατασκευή της βόμβας. Σε χαμηλότερο επίπεδο, η Βόρεια Κορέα και το Πακιστάν βοήθησαν την Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν να αναβιώσει ένα ετοιμοθάνατο πυρηνικό έργο. Η κατασκευή μιας «πυρηνικής ερευνητικής εγκατάστασης» στη Συρία από τη Βόρεια Κορέα ήταν επίσης μια ξεκάθαρη περίπτωση διάδοσης.

Ωστόσο, η πρόληψη της διάδοσης ήταν μόνο ένας από τους διακηρυγμένους στόχους της NPT.

Το άλλο ήταν ο αφοπλισμός. Και εκεί, το ρεκόρ της NPT είναι ένα ρεκόρ αποτυχίας. Στα χαρτιά, τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ρωσία έχουν μειώσει τον αριθμό των πυρηνικών κεφαλών και των πυραύλων που χρειάζονται για τη μεταφορά τους σε στόχους.

Στην πραγματικότητα, ωστόσο, πολλές νέες γενιές κεφαλών και πυραύλων έχουν αναπτυχθεί για να δώσουν στις δύο αρχικές «υπερδυνάμεις» πολύ μεγαλύτερη καταστροφική ικανότητα.

Όσοι κηρύττουν «το δικαίωμα στην ανάπτυξη πυρηνικών όπλων» σε πολλές χώρες χρησιμοποιούν το γεγονός πως δεν έχει συμβεί ουσιαστικός πυρηνικός αφοπλισμός ως επιχείρημα υπέρ της εκτροπής πόρων σε δαπανηρά έργα κατασκευής βομβών.

Η NPT απέτυχε και σε άλλους τομείς των δεδηλωμένων φιλοδοξιών της. Υποτίθεται ότι λειτουργεί προγράμματα μείωσης του κινδύνου και προωθεί την ασφάλεια για τα μη πυρηνικά έθνη.

Έχει επίσης την υπόσχεση ότι τα δεδομένα πυρηνικά έθνη θα μοιράζονται ελεύθερα και συστηματικά την επιστημονική και τεχνολογική πρόοδο στις ειρηνικές χρήσεις της πυρηνικής ενέργειας με μη πυρηνικά έθνη. Κανένα από αυτά, ωστόσο, δεν έχει προχωρήσει πέρα ​​από ευσεβείς δηλώσεις και μερικές θεατρικές χειρονομίες.

Η κυβέρνηση του προέδρου των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, επέφερε σοβαρό πλήγμα στην NPT υπονομεύοντας την εξουσία του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ), του οργάνου των Ηνωμένων Εθνών για την παρακολούθηση της εφαρμογής της συνθήκης.

Η κυβέρνηση Ομπάμα αφαίρεσε τον φάκελο του πυρηνικού έργου του Ιράν από τον ΔΟΑΕ και δημιούργησε ένα ανεπίσημο όργανο, γνωστό ως P5+1, δηλαδή τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ συν τη Γερμανία, για να ξεκινήσει έναν «διάλογο» με τους μουλάδες της Τεχεράνης εκτός των όρων της NPT, με τον ρόλο του ΔΟΑΕ να περιορίζεται σε επιθεώρηση και παρατήρηση, οι λεπτομέρειες των οποίων καθορίζονται από την ομάδα 5+1 και την Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν. Το λεγόμενο Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (JCPOA) δηλώνει ξεκάθαρα πως είναι ειδικά σχεδιασμένο αποκλειστικά για το Ιράν και δε θα εφαρμοστεί σε καμία άλλη χώρα.

Ωστόσο, έχει δημιουργηθεί ένα προηγούμενο για να παρακάμψει τη NPT και το ΔΟΑΕ, θέτοντας επικεφαλής μια ομάδα εθνών που δεν έχουν δημιουργήσει επίσημο νομικό καθεστώς και προσποιούνται ότι αντικαθιστούν τον ΟΗΕ, ακριβώς όπως ένα posse αντικαθιστά τον σερίφη σε μερικές ταινίες Western.

Σε ένα διαφορετικό μητρώο, η κυβέρνηση του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ υπονόμευσε επίσης την NPT και το ΔΟΑΕ με το διπλωματικό πάσο του με τον ηγέτη της Βόρειας Κορέας Κιμ Γιονγκ-ουν. Κατά μία έννοια, ο Τραμπ ξεπέρασε ακόμη και τον Ομπάμα, αποκλείοντας τη φόρμουλα των έξι εθνών για την αντιμετώπιση της Πιονγκγιάνγκ.

Το δύο φορές αναβληθέν χρυσό ιωβηλαίο της NPT μπορεί να αποτελέσει αφορμή για σοβαρό προβληματισμό σχετικά με τις αποτυχίες της και τους τρόπους αναμόρφωσής της ως αποτελεσματικού μέσου για να σταματήσει η εξάπλωση των πυρηνικών όπλων και να επιταχυνθεί η εξάρθρωση των οπλοστασίων που, εάν πρόκειται να επιτύχει η NPT, πιστεύεται πως αποτελούν τόσο μεγάλη απειλή για τον πλανήτη όσο και η κλιματική αλλαγή, η επί του παρόντος μοντέρνος «μεγάλος στόχος».

Με τον κίνδυνο να ακουστεί ανησυχητικός, ίσως εισερχόμαστε σε μια φάση μπαναλοποίησης των πυρηνικών όπλων, κάτι που η NPT στην παρούσα μορφή της δεν θα μπορούσε να αντιμετωπίσει.

Τον επόμενο μήνα, μόλις κοπεί και σερβιριστεί η χρυσή τούρτα γενεθλίων στη Νέα Υόρκη, θα πρέπει να ξεκινήσει σοβαρή δουλειά για την αναθεώρηση μιας συνθήκης που επινοήθηκε για να καλύψει τις ανάγκες του χθες κι είναι προφανώς ακατάλληλη για την αντιμετώπιση των διαφαινόμενων απειλών του αύριο.


* Ο Amir Taheri ήταν ο αρχισυντάκτης της καθημερινής Kayhan στο Ιράν από το 1972 έως το 1979. Έχει εργαστεί ή έχει γράψει για αναρίθμητες εκδόσεις, έχει εκδώσει έντεκα βιβλία και είναι αρθρογράφος για τον Asharq Al-Awsat από το 1987.
Νεότερη Παλαιότερη
--------------
Ακούστε το τελευταίο ηχητικό από τη ΜΕΣΗ ΓΡΑΜΜΗ


Η Freepen.gr ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρει για τα άρθρα / αναρτήσεις που δημοσιεύονται και απηχούν τις απόψεις των συντακτών τους και δε σημαίνει πως τα υιοθετεί. Σε περίπτωση που θεωρείτε πως θίγεστε από κάποιο εξ αυτών ή ότι υπάρχει κάποιο σφάλμα, επικοινωνήστε μέσω e-mail